Owrzodzenie jelita grubego – jak je rozpoznać?

Bóle brzucha, krwista biegunka, osłabienie, a nawet gorączka – to objawy, które mogą wskazywać na owrzodzenie jelita grubego. Pojedyncze zmiany w obrębie śluzówki jelita mogą mieć różnorodne przyczyny – od zakażeń, poprzez niedokrwienie, aż po stosowane leki. Rozległe owrzodzenia odbytnicy i okrężnicy sugerują obecność wrzodziejącego zapalenia jelita grubego – przewlekłej choroby zapalnej, wymagającej szczegółowej diagnostyki i specjalistycznego leczenia.

Owrzodzenie jelita grubego – przyczyny

Owrzodzenie jelita grubego to określenie odnoszące się do ubytków błony śluzowej tego narządu. Jelito grube zbudowane jest z trzech głównych części – kątnicy, okrężnicy i odbytnicy. Owrzodzenia mogą wystąpić w obrębie błony śluzowej każdej z nich.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego to przewlekła choroba zapalna, charakteryzująca się występowaniem obrzęków, przekrwienia i owrzodzeń błony śluzowej jelita grubego. Zmiany obejmują najczęściej odbytnicę lub odbytnicę i okrężnicę. Pierwsze objawy choroby pojawiają się zwykle między 15. a 30. rokiem życia, niezależnie od płci. Przyczyny wrzodziejącego zapalenia jelita grubego nie są znane. Przypuszcza się, że na rozwój choroby wpływają predyspozycje genetyczne lub proces autoimmunologiczny (nieprawidłowa odpowiedź układu odpornościowego na własne komórki). Badania naukowe wskazują, że choroba występuje rzadziej u osób, które przeszły appendektomię (usunięcie wyrostka robaczkowego) przed 20. rokiem życia, oraz u osób palących [1]. Oczywiste jest jednak, że palenia tytoniu nie należy traktować jako metody profilaktyki wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. 

Inne przyczyny owrzodzeń w obrębie jelita grubego

Pojedyncze owrzodzenia błony śluzowej jelita grubego mogą być przyczyną bólu brzucha, obecności krwi w stolcu, a w skrajnych przypadkach perforacji (przerwania ciągłości) jelita. Bywa, że nie dają żadnych objawów i są wykrywane przypadkowo podczas wykonywania przesiewowej kolonoskopii. Pojedyncze owrzodzenie jelit jest najczęściej konsekwencją stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Do innych przyczyn izolowanych ubytków błony śluzowej w obrębie jelita grubego należą niedokrwienie, radioterapia czy zakażenia (np. prątkiem gruźlicy). W przypadku uwidocznienia owrzodzenia podczas kolonoskopii konieczne jest pobranie materiału do badania histopatologicznego celem wykluczenia nowotworowego charakteru zmiany.

📌 Zobacz także: Badania krwi w diagnostyce chorób jelit – kto powinien je wykonać?

Jakie objawy mogą wskazywać na owrzodzenie jelita grubego?

Głównym objawem wrzodziejącego zapalenia jelita grubego jest biegunka z domieszką krwi.

Mogą jej towarzyszyć również inne symptomy, w tym:

• nagłe parcie na stolec;
• bóle brzucha;
• osłabienie;
• utrata masy ciała;
• gorączka.

U 10-30% pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego zmiany zapalne rozwijają się również w innych narządach i układach. Mogą dotyczyć m.in. narządu wzroku (zapalenie tęczówki, zapalenie spojówek), układu kostno-stawowego (zapalenie stawów), dróg żółciowych (pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych) czy skóry (zgorzelinowe zapalenie skóry, rumień guzowaty). Pacjenci zmagający się z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego często wymagają więc wielospecjalistycznej opieki, obejmującej m.in. gastroenterologów, okulistów, dermatologów, dietetyków i psychologów.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – jak je rozpoznać?

Rozpoznanie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego jest stawiane na podstawie charakterystycznych objawów oraz wyników badań dodatkowych:

• badań endoskopowych z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego – kolonoskopii (endoskopii jelita grubego) lub fiberosigmoidoskopii (endoskopii końcowego odcinka jelita grubego – odbytnicy, okrężnicy esowatej i fragmentu okrężnicy zstępującej);
• badania kału – zwiększone stężenie kalprotektyny w kale i ujemne wyniki badań w kierunku czynników infekcyjnych;
• badań krwi – podwyższone parametry stanu zapalnego (m.in. CRP, OB), niedokrwistość, obecność przeciwciał pANCA i ASCA u części chorych. Niezbędne badania krwi i kału można wykonać jednocześnie (wchodzą one w skład e-Pakietu stany zapalne jelit);
• badań obrazowych – przeglądowe RTG jamy brzusznej, badanie kontrastowe dolnego odcinka przewodu pokarmowego, USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy.

W zależności od prezentowanych objawów pozajelitowych konieczne może być wykonanie również innych badań.

Czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego to rak?

Choć wrzodziejące zapalenie jelita grubego nie jest chorobą nowotworową, to zwiększa ryzyko wystąpienia raka jelita grubego. Z tego powodu pacjenci powinni być objęci nadzorem onkologicznym i regularnie zgłaszać się na badania kontrolne.

Czym grozi owrzodzenie jelita grubego?

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego nie tylko zwiększa ryzyko raka jelita grubego, ale grozi również wystąpieniem innych powikłań – ostrego rozdęcia okrężnicy (potencjalnie śmiertelne powikłanie, mogące prowadzić do perforacji), ropni, przetok, zwężenia jelita, nietrzymania stolca i zaburzeń seksualnych. Wszelkie niepokojące objawy wymagają niezwłocznej konsultacji z lekarzem.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – co jeść?

Rola diety w profilaktyce i w leczeniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego jest przedmiotem zainteresowania naukowców od wielu lat. Dotychczasowe wyniki wskazują na korzyści ze stosowania diety śródziemnomorskiej oraz wegetariańskiej [2]. W codziennej diecie warto więc uwzględnić warzywa i owoce (są źródłem białka, witamin i antyoksydantów), oliwę z oliwek oraz ryby (bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe), pełnoziarniste zboża i orzechy.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian