Poronienie samoistne – etapy, powikłania, następna ciąża

Poronienie samoistne to zwykle ciężkie wydarzenie – utrata dziecka jest trudnym przeżyciem, zwłaszcza, jeśli kobieta doświadcza go kolejny raz. Warto wiedzieć, jakie mogą być przyczyny poronienia samoistnego i czy przekreśla ono szansę na macierzyństwo.

Co to jest poronienie samoistne?

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), poronienie samoistne (zwane również poronieniem spontanicznym lub naturalnym) to sytuacja, kiedy dochodzi do zakończenia ciąży przed 22. tygodniem jej trwania. Kryterium wagowe określa miarę identyfikacyjną poronienia poniżej 500 g masy ciała dziecka. Wydalenie płodu z organizmu matki po 22. tygodniu ciąży określa się jako poród przedwczesny.

W wielu przypadkach poronienie samoistne jest wydarzeniem jednorazowym w życiu kobiety (tzw. poronienie epizodyczne) i nie komplikuje przebiegu kolejnych ciąż. Jednak zdarza się, że utrata ciąży jest zdarzeniem powtarzającym się i taka sytuacja wymaga pogłębionej diagnostyki. Poronienie minimum trzech kolejno następujących po sobie ciąż to tzw. poronienia nawracające (nawykowe).

Nie są znane dokładne statystyki w zakresie liczby poronień samoistnych, ponieważ wiele ciąż kończy się tzw. poronieniem biochemicznym – organizm wydala zarodek na wczesnym etapie ciąży (przed, w trakcie lub zaraz po jego zagnieżdżeniu się w jamie macicy lub innym miejscu), kiedy kobieta jeszcze nie zdaje sobie sprawy z tego, że doszło do zapłodnienia.

Poronienie samoistne a poronienie sztuczne

Poronienie samoistne to jedno z najczęstszych i jednocześnie najpoważniejszych powikłań ciążowych. Dochodzi do niego w wyniku oddziaływania na wczesną ciążę czynników patogennych bez udziału personelu medycznego, celowo prowokującego wydalenie jaja płodowego z organizmu matki. Z poronieniem sztucznym mamy do czynienia w sytuacji, gdy podejmowana jest procedura medyczna w celu wywołania poronienia.

Poronienie samoistne – przyczyny

Do samoistnego poronienia może dojść z licznych powodów. Przyczyną mogą być między innymi zaburzenia genetyczne płodu (anomalie chromosomowe). W ten sposób organizm w naturalny sposób pozbywa się zarodka, powstałego w wyniku połączenia się nieprawidłowo zbudowanych komórek płciowych kobiety i/lub mężczyzny. Nieprawidłowość w liczbie chromosomów może być spowodowana błędami podziału zygoty.

Bywa, że do poronienia samoistnego dochodzi na skutek nieprawidłowości anatomicznych (zarówno nabytych jak i wrodzonych) narządów rodnych kobiety. Zaliczamy do nich między innymi blizny i zrosty wewnątrzmaciczne (po przebytych zabiegach chirurgicznych lub łyżeczkowaniu macicy), mięśniaki podśluzówkowe czy polipy endometrialne. Niebezpieczeństwo dla rozwijającego się płodu stanowi również tzw. macica przegrodzona – jest to sytuacja, gdy w jamie macicy znajduje się przegroda w postaci błony łącznotkankowej uniemożliwiająca dziecku prawidłowy rozwój. Do innych wad anatomicznych w obrębie narządów rodnych kobiety zaliczamy także niedorozwój szyjki macicy, macicę dwurożną, macicę jednorożną, macicę podwójną czy łukowatą.

Innym czynnikiem sprzyjającym poronieniu samoistnemu jest niewydolność fazy cyklu i niewydolność ciałka żółtego, co wiąże się z zaburzeniami hormonalnymi u kobiety. Niedobór progesteronu stanowi zagrożenie dla ciąży, ponieważ bierze on udział w implantacji zarodka oraz wpływa na tolerancję ciężarnej na tkanki płodu.

Do utraty dziecka może dojść również na skutek infekcji bakteryjnej lub wirusowej, na które narażona jest ciężarna kobieta. Szczególnie niebezpiecznymi schorzeniami są np.: toksoplazmoza, różyczka, cytomegalia oraz opryszczka. Poronienie może wystąpić także podczas grypy, której towarzyszy wysoka gorączka.

Przebieg ciąży mogą zakłócić również przewlekłe choroby, na które cierpi kobieta, takie jak np. zaburzenie czynności tarczycy, nerek, wątroby czy cukrzyca. Nie bez znaczenia są również czynniki immunologiczne – bywa, że organizm kobiety nieprawidłowo reaguje na obecność zarodka: tworząc przeciwciała doprowadza do poronienia (organizm matki pozbywa się go, traktując jako ciało obce). Do czynników immunologicznych zaliczamy np. konflikt serologiczny czy zespół antyfosfolipidowy.

Do pozostałych przyczyn poronienia samoistnego należą między innymi: spożywanie alkoholu, palenie tytoniu, ciąża mnoga, niedobory minerałów i witamin w organizmie matki, ciężka praca fizyczna, ekspozycja na działanie promieniowania jonizującego, ołowiu, rtęci, wstrząs psychiczny oraz przewlekły stres. Zauważono również, że na utratę płodu bardziej narażone są ciężarne po 40. roku życia oraz bardzo młode kobiety. Nie bez znaczenia są również mechaniczne uszkodzenia narządów rodnych kobiety, powstałe podczas zabiegów chirurgicznych lub urazów np. w przebiegu wcześniejszych porodów.

Niejednokrotnie lekarze mają do czynienia z poronieniami samoistnymi o niewyjaśnionej etiologii – są to tzw. poronienia idiopatyczne.

Poronienie samoistne – objawy

Poronienia samoistne przed ukończeniem 12. tygodnia ciąży określa się mianem wczesnych, a te, które nastąpiły pomiędzy 12. a 22. tygodniem ciąży nazywamy poronieniami późnymi.

Na wczesnym etapie ciąży (do około 10. tygodnia) poronienie ma zwykle charakter jednoetapowy – z jamy macicy wydalony zostaje płód wraz z całym pęcherzem płodowym. Po tym czasie poronienie dzieli się na dwa etapy: wydalenie dziecka, a następnie fragmentów lub (rzadziej) całego łożyska.

Objawy procesu poronienia samoistnego są dość charakterystyczne. Kobieta zwykle odczuwa dolegliwości bólowe w okolicy podbrzusza i krzyża. Dodatkowo pojawia się plamienie lub krwawienie z macicy o różnym stopniu nasilenia. Gdy powyższe objawy mają charakter łagodny (pojawiło się plamienie i/lub niewielkie dolegliwości bólowe), a ujście szyjki macicy jest szczelnie zamknięte, to mamy do czynienia z poronieniem zagrażającym. Taki stan (pod warunkiem wdrożenia leczenia zachowawczego) stwarza szansę na utrzymanie ciąży.

Etapy poronienia samoistnego

Poronienie samoistne nie zawsze przebiega w ten sam sposób. Wiele zależy od stopnia zaawansowania ciąży – im później następuje jej przerwanie, tym gwałtowniejszy bywa przebieg poronienia.

W postępującym poronieniu wyróżniamy następujące jego etapy:

• poronienie zaczynające się – pojawiają się niezbyt intensywne skurcze macicy,
• poronienie w toku – skurcze macicy stają się bardziej intensywne, szyjka macicy w części pochwowej zaczyna się skracać, a jej ujście wewnętrzne rozwiera się. W badaniu przedmiotowym zauważalna jest obecność elementów jaja płodowego w pochwie. Kobieta odczuwa napadowy ból brzucha o różnym nasileniu, zwykle pojawia się bardziej obfite krwawienie z dróg rodnych,
• poronienie kompletne – całkowite opróżnienie jamy macicy w przypadku poronienia do 10. tygodnia ciąży. Po tym czasie, zwykle mamy do czynienia z poronieniem niekompletnym i w tej sytuacji stosuje się zabieg łyżeczkowania lub podaje się kobiecie środki farmakologiczne stymulujące macicę do wypróżnienia.

Poronienie samoistne – ile trwa?

Czas trwania procesu poronienia nie jest ściśle określony. U każdej kobiety może on przebiegać inaczej. Bywa, że śmierć płodu oraz jego wydalenie z organizmu matki ma miejsce tego samego dnia. W innych przypadkach przerwa pomiędzy momentem, w którym dziecko traci życie, a pojawieniem się pierwszych objawów poronienia, może minąć nawet tydzień.

Powtarzające się poronienia samoistne – diagnostyka

W przypadku powtarzających się poronień samoistnych należy przeprowadzić badania diagnostyczne, mające na celu znalezienie przyczyny problemu. Należą do nich między innymi:

• badanie kariotypu rodziców – diagnostyka pod kątem genetycznym, analiza chromosomów w celu określenia ich liczby oraz morfologii,
• badanie pod kątem mutacji genetycznych związanych z trombofilią wrodzoną,
• badanie histopatologiczne tkanek zabezpieczonych w poronieniu niekompletnym (mające na celu między innymi wykluczenie ciążowej choroby trofoblastycznej),
• badania laboratoryjne, takie jak np.: poziom prolaktyny, badania hormonalne tarczycy, stężenie glukozy we krwi itp.,
• badania pod kątem zakażeń wirusowych (np. toksoplazmoza, cytomegalia, różyczka, wirus opryszczki, parvowirus B19), bakteryjnych (np. chlamydioza, waginoza bakteryjna, kiła, rzeżączka, bakteryjne zapalenie dróg moczowych), grzybiczych czy zakażeń pierwotniakami,
• badania immunologiczne – np. badania w kierunku zespołu antyfosfolipidowego (APL), przeciwciał przeciwjądrowych (ANA), antygenów łożyska (APA) oraz anty-TG i anty-TPO.
• badania obrazujące budowę anatomiczną narządów rodnych kobiety – zwykle stosuje się USG dopochwowe.

Kiedy wraca płodność po samoistnym poronieniu?

Czy możliwa jest szybka ciąża po samoistnym poronieniu? Do zapłodnienia może dojść w kolejnym cyklu po wydaleniu jaja płodowego, jednak decyzję o kolejnej ciąży zdecydowanie należy skonsultować z lekarzem. Zwykle zalecany jest okres około 2-3 miesięcy jako czas, który powinien być poświęcony na odpoczynek i regenerację.

Po wczesnym poronieniu samoistnym (jak i tym, które nastąpiło później) należy zadbać o odpowiednią dietę oraz wysypiać się. Warto przebadać swój organizm pod kątem schorzeń, które mogły doprowadzić do utraty ciąży. Możliwe, że lekarz zleci szerszą diagnostykę, którą najczęściej przeprowadza się po trzecim i kolejnym poronieniu. Należy wyleczyć wszelkie infekcje, które mogą zaszkodzić kolejnej ciąży. Niezwykle istotne jest osiągnięcie równowagi emocjonalnej, co jest niekiedy procesem trudnym.

Powikłania poronienia samoistnego

Poronienie wiąże się z ryzykiem licznych powikłań, do których zaliczamy między innymi poronienie zatrzymane – jest to sytuacja, kiedy płód umiera, a proces poronny nie kończy się wydaleniem go z organizmu matki. Stan taki wymaga pilnej interwencji lekarskiej.

Bywa, że poronieniu samoistnemu towarzyszy podwyższona temperatura ciała (jest to tzw. poronienie gorączkowe) wywołana infekcją wewnątrzmaciczną lub infekcją ogólnoustrojową – taka sytuacja może prowadzić do wstrząsu septycznego (tzw. poronienie septyczne) i jest to stan zagrażający życiu kobiety.

Łyżeczkowanie macicy, które niekiedy jest konieczne po poronieniu samoistnym, może spowodować perforację macy – głębokie i liczne zabiegi sprzyjają rozwojowi zespołu pourazowych zrostów wewnątrzmacicznych.

Często niewystarczająco dużo uwagi poświęca się pozasomatycznym następstwom poronień, czyli stanowi psychicznemu kobiety, która straciła ciążę. Utrata dziecka może powodować pojawienie się stanów lękowych, depresji oraz zespołu stresu pourazowego. W takim przypadku niezbędna jest pomoc psychologa.

Bibliografia:

1. Jakiel Grzegorz, Poronienia samoistne, Przegląd Menopauzalny 3/2006, 191-194.
2. Omeljaniuk Wioletta, Poronienie samoistne – jako problem populacyjny w Polsce, online: https://ppm.umb.edu.pl/info/article/UMBf2fc2499b8464c4ba4e9f31d6cf56d7a/, dostęp: 06.07.2023.
3. Guzdek Piotr, Guzdek Sylwia, Poronienie kliniczne jako niepowodzenie położnicze rodziców – aspekt biomedyczny, Roczniki Technologiczne, Tom LXVII, zeszyt 10 – 2020, 40-54.
4. Lewicka Magdalena (i in.), Charakterystyka poronień i prawa przysługujące kobiecie po stracie ciąży, Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, 2013, 59, 1, 123–129.
5. Piętaszewska Anna, 7 rzeczy, które musisz wiedzieć o poronieniu, online: https://www.chcemybycrodzicami.pl/7-rzeczy-ktorych-nie-wiesz-o-poronieniu, dostęp: 07.07.2023.
6. Kostrzewa Marta, Czym jest poronienie?, online: https://gameta.pl/blog/poronienia-czym-sa-i-czy-mozna-im-zapobiegac/, dostep: 08.07.2023.