Potnica dłoni i stóp – czy można ją wyleczyć domowymi sposobami?

Potnica to choroba dermatologiczna, która nie tylko stanowi problem estetyczny, ale również może utrudniać codzienne funkcjonowanie. Objawia się swędzącymi pęcherzykami w obrębie dłoni i/lub stóp. Leczenie schorzenia opiera się przede wszystkim na wyeliminowaniu czynnika, który je spowodował. Terapia zwykle jest długotrwała i nie zawsze przynosi oczekiwane efekty.

Potnica – co to za choroba?

Potnica to potoczna nazwa dość powszechnego schorzenia dermatologicznego (dermatozy), jakim jest wyprysk potnicowy. Choroba określana jest również jako egzema potnicowa, wyprysk dyshydrotyczny lub wyprysk pęcherzykowy. Większość chorych to ludzie młodzi oraz w średnim wieku; potnica u dziecka jest zjawiskiem niezwykle rzadkim. Przebieg choroby może mieć charakter łagodny, ostry, nawrotowy lub przewlekły.

Czy potnica jest zaraźliwa?

Potnica nie jest chorobą zakaźną. Nie można się nią zarazić poprzez bezpośredni kontakt z chorą osobą. Zmiany skórne towarzyszące schorzeniu są nieestetyczne i mogą wywoływać uczucie skrępowania, dlatego w sytuacji pojawienia się objawów choroby, należy jak najszybciej udać się do lekarza.

Potnica – przyczyny

Przyczyny potnicy nie są do końca poznane. Zakłada się, że źródłem dolegliwości bywają zakażenia bakteryjne, grzybicze oraz reakcje organizmu na alergeny (np. nikiel, kobalt, chrom). Niektórzy sądzą, że przyczyną wyprysku potnicowego może być nadmierna potliwość w obrębie stóp i/lub dłoni. Jednak fakt jest taki, że nadmierna potliwość nie wywołuje choroby, a jedynie sprzyja jej powstaniu oraz zaostrza symptomy schorzenia.

Potnica – objawy

Najbardziej charakterystycznym objawem potnicy jest dokuczliwy świąd skóry oraz głęboko osadzone, symetryczne, wypełnione płynem surowiczym, liczne pęcherzyki (o wielkości około 2-3 mm). 

Wyprysk potnicowy atakuje głównie:

• skórę dłoni – zmiany zwykle zlokalizowane są na bocznych powierzchniach palców, w szczególności drugiego i piątego palca rąk. Potnica na dłoniach (łac. cheiropompholyx) dotyczy około 70% przypadków;
• skórę stóp – zmiany pojawiają się przede wszystkim na podeszwach i łukach stóp. Potnica na stopach (łac. pedopompholyx) występuje w około 10% przypadków;
• skórę dłoni i stóp – potnica na dłoniach i stopach dotyczy około 20% przypadków.

W przebiegu choroby, gojące się pęcherzyki tworzą niewielkie grudki o podłożu rumieniowym, które w dalszej kolejności ulegają złuszczaniu. Czasami pęcherzyki, które znajdują się blisko siebie, łączą się, tworząc rozległe zmiany. W zaostrzonym przebiegu choroby tworzą się bolesne nadżerki oraz twarda skorupa. Objawy choroby nasilają się w czasie wiosny i lata, kiedy wysoka temperatura otoczenia powoduje nadmierną potliwość stóp oraz dłoni. Zaostrzeniu symptomów sprzyja również przebywanie w klimacie wilgotnym oraz palenie tytoniu.

Potnica – diagnostyka

W przypadku pojawienia się objawów mogących świadczyć o rozwoju wyprysku potnicowego należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu lub bezpośrednio do dermatologa. Specjalista przeprowadza wywiad z pacjentem oraz szczegółowo ogląda zmiany skórne. Bardzo ważną rzeczą jest różnicowanie potnicy z innymi dermatozami, takimi jak np. rumień wielopostaciowy, grzybica, łuszczyca krostkowa stóp i dłoni, alergiczne kontaktowe zapalenie skóry czy atopowe zapalenie skóry. W razie wątpliwości dermatolog może zlecić badania diagnostyczne, do których należą między innymi:

• badanie mykologiczne pod kątem zakażenia grzybiczego;
• badanie histopatologiczne (w skład którego wchodzi również barwienie immunohistochemiczne) wycinka zmiany skórnej;
• testy alergiczne pod kątem alergicznego kontaktowego zapalenia skóry.

Potnica – leczenie 

Aby walczyć z wypryskiem potnicowym, w pierwszej kolejności należy znaleźć przyczynę, która powoduje zmiany skórne. Tylko wyeliminowanie czynnika prowokującego chorobę daje szansę na skuteczne leczenie potnicy, które nie jest łatwe, gdyż jest to schorzenie często o charakterze przewlekłym, mające tendencję do nawracania. W sytuacji zakażeń grzybiczych lub bakteryjnych specjalista zleca odpowiednie leczenie farmakologiczne. Pęcherze pojawiające się w wyniku reakcji alergicznej organizmu leczy się środkami antyalergicznymi.

Czy istnieje dobry lek na potnicę? W terapii zmian najczęściej stosuje się miejscowo środki na bazie glikokortykosteroidów, w przypadku uporczywego świądu specjalista zwykle przepisuje doustne leki przeciwhistaminowe. Łagodząco mogą działać również maści zawierające cynk oraz aloes. W przypadku wyjątkowo rozległych zmian lekarz może zadecydować o nacięciu pęcherzy, uwolnieniu płynu surowiczego i wprowadzeniu do środka odpowiedniego leku: glikokortykosteroidu lub antybiotyku.

Jeśli choroba nawraca lub charakteryzuje się dużym nasileniem, lekarz może rozważyć skierowanie pacjenta na terapię PUVA (ang. Psoralen Ultra-Violet A), czyli fototerapię promieniowaniem UVA. Zabiegi stosuje się miejscowo i pod ścisłą kontrolą dermatologa.

Potnica stóp i potnica dłoni – domowe sposoby

Nie ma domowych sposobów, które skutecznie leczą potnicę. Leczenie domowe opiera się głównie na przestrzeganiu kilku zasad, które efektywnie wspierają terapię zleconą przez lekarza i minimalizują ryzyko powikłań.

Bardzo ważna jest higiena obszarów zajętych chorobą. Charakterystyczne dla tego schorzenia pęcherzyki skórne niekiedy mogą pękać, tworząc bolesne nadżerki – bywa, że ulegają one nadkażeniu bakteryjnemu, co jest zjawiskiem niebezpiecznym i wymagającym interwencji medycznej. Dlatego należy powstrzymać się od drapania swędzących zmian. Zmienione chorobowo miejsca na skórze rąk i stóp trzeba często myć ciepłą (nie gorącą) wodą i bardzo dokładnie osuszać. Jeśli pojawiły się nadżerki, należy je regularnie odkażać.

Leczenie potnicy stóp jest trudniejsze niż terapia wyprysku potnicowego na dłoniach, ponieważ stopy przez większość dnia znajdują się w butach i skarpetach; często narażone są na obtarcia. Dlatego chorzy na potnicę stóp powinni jak najczęściej umożliwiać skórze stóp swobodne oddychanie, nosić przewiewne skarpety oraz obuwie.

Niewskazane są wizyty w saunach i basenach, a jeśli jest to konieczne, należy zaopatrzyć się w klapki i unikać długotrwałego kontaktu z wodą. Osoby cierpiące na potnicę palców rąk oraz potnicę stóp powinny wystrzegać się również kontaktu z drażniącymi detergentami, oraz alergenami – np. biżuterią zawierającą nikiel, kobalt, chrom, garnkami czy konserwami z domieszką tych metali.

Ulgę mogą przynieść okłady z pasty z sody oczyszczonej, z fizjologicznego roztworu NaCl, roztworu azotanu srebra lub kwasu borowego 3% – taką kurację należy jednak zawsze wcześniej omówić z lekarzem dermatologiem.

Potnica – zapobieganie

Czy można zapobiec rozwojowi potnicy? Z uwagi na nie do końca poznane przyczyny wyprysku potnicowego, trudno o wskazanie konkretnych działań, które zapobiegają rozwojowi schorzenia. Z pewnością należy przestrzegać prawidłowej higieny rąk i stóp. Dobrze jest również unikać reakcji alergicznych oraz zakażeń grzybiczych, które mogą zwiększać ryzyko rozwoju potnicy.