Retikulocyty - jaką pełnią rolę w organizmie?

Wszystko o badaniach
Artykuły
Redakcja Diagnostyki
Udostępnij
Spis treści:

Retikulocyty to jedna z form krwinek czerwonych, które obecne są w układzie krwionośnym człowieka. Retikulocyty odpowiadają za uzupełnianie utraconych oraz zniszczonych, dojrzałych form erytrocytów. Badanie diagnostyczne polegające na pomiarze liczebności retikulocytów we krwi umożliwia wykrycie m.in. różnego typu zaburzeń pracy narządów odpowiedzialnych za produkcję nowych erytrocytów oraz usuwanie starych krwinek czerwonych. Czym są retikulocyty, jaką rolę pełnią retikulocyty w organizmie, gdzie zachodzi produkcja retikulocytów, kiedy należy oznaczyć ich liczebność oraz o czym może świadczyć zbyt wysoki i zbyt niski wynik badania retikulocytów?

retikulocyty jaka jest ich rola w organiźmie człowieka

Retikulocyty – co to jest?

Retikulocyty to komórki zaliczane do elementów morfotycznych krwi. Są to niedojrzałe formy erytrocytów, które z czasem przekształcają się do dojrzałych, funkcjonalnych krwinek czerwonych. Od krwinek czerwonych odróżnia je m.in. obecność jądra komórkowego, które nie występuje w formach dojrzałych. Dodatkowo retikulocyty są nieco większe, a w cytoplazmie posiadają zasadochłonne pozostałości rybosomalnego RNA. Ta właściwość może być wykorzystywana do oznaczenia poszczególnych frakcji retikulocytów, jako że z wiekiem tracą one pozostałości RNA z cytoplazmy.

Krwinki czerwone odpowiadają za transport tlenu w organizmie. Dzięki specyficznej budowie oraz zawartości hemoglobiny są one w stanie skutecznie przenosić cząsteczki tlenu z płuc do wszystkich tkanek i narządów. W miejscu docelowym erytrocyty oddają tlen, który następnie wykorzystywany jest w procesach przemian metabolicznych. Dzięki temu komórki są w stanie pozyskiwać energię z glukozy (oraz innych substratów) i prawidłowo spełniać swoje funkcje. W prawidłowych warunkach średni czas życia krwinki czerwonej wynosi ok. 100 do 120 dni. Po tym czasie krwinki są rozkładane (głównie w śledzionie) oraz zastępowane nowymi krwinkami czerwonymi, które powstają z retikulocytów.

Produkcja retikulocytów zachodzi w szpiku kostnym. Proces ten nazywany jest erytropoezą. Po wytworzeniu z erytroblastów, retikulocyty dojrzewają do erytrocytów w przeciągu od 2 do 4 dni. W prawidłowych warunkach do krwi trafiają retikulocyty w wieku 2 – 3 dni, które po około dobie w krwiobiegu przeobrażają się w dojrzałe formy krwinek czerwonych.

Kiedy należy wykonać badanie retikulocytów?

Oznaczenie liczebności retikulocytów we krwi wykorzystywane jest do pomiaru aktywności procesu odtwarzania krwinek czerwonych oraz pośrednio, do oznaczenia aktywności szpiku. W przypadku znaczącej utraty pełnej krwi lub/oraz erytrocytów dochodzi do nasilenia aktywności procesów erytropoetycznych w szpiku – zjawisko to prowadzi do zwiększonego uwalniania niedojrzałych form erytrocytarnych do krwi obwodowej. Dzięki temu procesowi możliwe jest sprawne odtworzenie utraconej liczby krwinek czerwonych oraz zachowanie optymalnego transportu tlenu w organizmie.

Badanie liczebności retikulocytów we krwi obwodowej stanowi istotne narzędzie diagnostyczne rozpoznawania przyczyn niedokrwistości. Niedokrwistość, nazywana także anemią, to stan chorobowy, w przebiegu którego we krwi występuje zbyt niska ilość krwinek czerwonych. Niedokrwistość może rozwijać się w przebiegu wielu chorób. Czas pojawienia się objawów oraz ich stopień nasilenia może być dość zróżnicowany. W przypadku niedokrwistości rozwijającej się bardzo powoli (na przykład na skutek długotrwałego, słabo nasilonego krwawienia do światła przewodu pokarmowego), objawy mogą nie występować ze względu na adaptację organizmu do obniżonych stężeń hemoglobiny. Do najczęstszych dolegliwości obecnych w przypadku anemii zaliczane są m.in.:

  • Nadmierna bladość cery oraz błon śluzowych,
  • Zwiększona męczliwość,
  • Pogorszona tolerancja wysiłku fizycznego,
  • Senność w ciągu dnia,
  • Bóle głowy,
  • Zaburzenia koncentracji,
  • Uczucie kołatania serca,
  • Ogólne osłabienie,
  • Przyspieszona częstość pracy serca (tachykardia),
  • Niskie ciśnienie tętnicze,
  • Bóle w klatce piersiowej,
  • Omdlenia.

W niektórych przypadkach w przebiegu anemii może dojść do pojawienia się dodatkowych dolegliwości, takich jak m.in. pogorszenie się kondycji skóry, włosów i paznokci, rozwoju zmian zapalnych w obrębie jamy ustnej oraz spaczenia apetytu (m.in. tzw. pica – pożywanie substancji niejadalnych szczególnie u dzieci).

Anemia może rozwijać się m.in. na skutek niedoborów żywieniowych, szczególnie w zakresie spożycia żelaza oraz witamin niezbędnych do prawidłowej produkcji hemoglobiny, takich jak witamina B9 (kwas foliowy) oraz witamina B12. Warto jednak mieć na uwadze inne, bardziej niebezpieczne przyczyny anemii. Niedokrwistość bez uchwytnej przyczyny w wielu przypadkach może być pierwszym objawem choroby nowotworowej układu pokarmowego. Rozwijający się  nowotwór jelita może powodować niewielkie, lecz ciągłe krwawienie do światła przewodu pokarmowego, co w konsekwencji będzie prowadziło do spadku stężenia hemoglobiny we krwi. Inną, rzadszą przyczyną niedokrwistości są różnego typu choroby genetyczne, które skutkują nieprawidłową budową krwinek czerwonych lub/oraz skróceniem czasu ich przeżycia i szybszą dezintegracją.  

Kto powinien wykonać badanie liczebności retikulocytów?

W celu różnicowania przyczyn anemii niezbędne jest wykonanie pełnej morfologii krwi żylnej oraz oznaczenie liczebności zarówno krwinek czerwonych, jak i ich niedojrzałych postaci, czyli retikulocytów. Dzięki zestawieniu ze sobą obydwu tych wartości oraz zinterpretowaniu dodatkowych parametrów krwi lekarz jest w stanie rozpoznać najbardziej prawdopodobną przyczynę objawów chorobowych oraz w sposób odpowiedzialny zaplanować dalsze postępowanie diagnostyczno-lecznicze.

Pomiar liczebności retikulocytów wykorzystywany może być także do oceny aktywności erytropoetycznej szpiku kostnego. Dzięki oznaczeniu liczby tych niedojrzałych postaci krwinek czerwonych we krwi możliwa jest pośrednia ocena tego, jak skutecznie odtwarzane są utracone elementy morfotyczne przez układ krwiotwórczy danej osoby. Jest to szczególnie istotne w sytuacjach zdrowotnych, które mogą przebiegać z uszkodzeniami szpiku, takich jak m.in. stosowanie radioterapii lub chemioterapii podczas leczenia różnego typu chorób onkologicznych. Dodatkowo, badanie retikulocytów wykonywane jest jako diagnostyczny test kontrolny po zabiegu przeszczepu szpiku, który jest metodą leczenia w określonych typach białaczki.

Badanie retikulocytów – przygotowanie

Badanie liczby retikulocytów we krwi obwodowej przeprowadzane jest w próbce krwi żylnej, która najczęściej pobierana jest z naczynia zlokalizowanego w dole łokciowym. Test ten nie wymaga specjalnego przygotowania, jednak ze względu na możliwość zlecenia  badań innych parametrów krwi do równoczesnego wykonania z jednego pobrania, , przed pobraniem warto skonsultować się z osobą zlecającą testy diagnostyczne.

Przed pobraniem krwi warto zadbać o właściwy stan nawodnienia poprzez wypicie większej ilości wody niegazowanej. Dzięki temu łożysko naczyniowe zostanie bardziej wypełnione, co ułatwi procedurę pobrania krwi.

Retikulocyty badanie – wyniki i interpretacja

W celu poprawnej interpretacji rezultatów badania liczebności retikulocytów we krwi należy zestawić otrzymane wyniki z normą umieszoną na dokumentacji wydawanej pacjentowi. Warto pamiętać, że w znaczącej większości przypadków badanie retikulocytów powinno być przeprowadzane równoczasowo z oznaczeniem innych parametrów krwi żylnej. W celu dokładnego zaplanowania optymalnej diagnostyki przed wykonaniem tego testu należy konsultować się z lekarzem, który na podstawie opisywanych przez pacjenta dolegliwości będzie w stanie zaplanować właściwy, pełny panel diagnostyczny testów laboratoryjnych.

W przypadku, gdy wyniki badania nie  odbiegają od wartości referencyjnych danego laboratorium lub znajdują się w granicach normy, lecz pacjent dalej odczuwa niepokojące dolegliwości należy każdorazowo skonsultować się z lekarzem. Może być wówczas wymagane poszerzenie diagnostyki, wykonanie dodatkowych badań lub włączenie specjalistycznego leczenia pacjenta. W każdym przypadku wyniki należy interpretować w sposób indywidualny, w odniesieniu do szerszego obrazu klinicznego, historii objawów oraz dodatkowych uwarunkowań chorobowych danej osoby.

Podwyższone retikulocyty – o czym mogą świadczyć?

Wzrost liczebności retikulocytów we krwi powyżej przyjętych norm najczęściej świadczy o nasilonej aktywności krwiotwórczej szpiku. Do tego zjawiska może dochodzić w przebiegu różnego typu anemii. Zwiększona produkcja retikulocytów umożliwia wówczas odtworzenie prawidłowej, wyjściowej liczby erytrocytów we krwi. Zjawisko to może pojawić się m.in.:

  • Podczas niedokrwistości wywołanej znaczącą utratą krwi, np. w wyniku rozległego urazu lub operacji chirurgicznej (anemia pokrwotoczna);
  • W przebiegu anemii hemolitycznej, rozwijającej się na skutek zbyt szybkiego rozpadu dojrzałych krwinek czerwonych;
  • Na skutek leczenia niedokrwistości niedoborowych, poprzez suplementację kwasu foliowego, żelaza lub witaminy B12 (w zależności od przyczyny choroby);
  • Podczas terapii z wykorzystaniem erytropoetyny (EPO, hormon zwiększający produkcję krwinek czerwonych);
  • Po usunięciu śledziony (zabieg splenektomii).

Zwiększona liczba retikulocytów może być także fizjologiczną normą, na przykład u osób mieszkających na dużych wysokościach lub u noworodków. Nigdy nie należy jednak ignorować nieprawidłowych wyników badań laboratoryjnych i każdorazowo należy skonsultować je z lekarzem.

Retikulocyty poniżej normy – na co może wskazywać wynik?

Obniżona liczebność retikulocytów we krwi może wskazywać na zaburzoną pracę szpiku, który nie jest w stanie w sposób adekwatny do potrzeb organizmu produkować nowych krwinek czerwonych. Do rozwoju retikulopenii może dochodzić m.in. w następujących sytuacjach klinicznych:

  • Uszkodzenia szpiku wywołane różnego typu toksynami (m.in. chemioterapią w leczeniu onkologicznym);
  • Niedokrwistość aplastyczna rozwijająca się w przebiegu określonych, zaawansowanych infekcji;
  • Niedokrwistość hemolityczna oraz związane z nią przełomy aplastyczne;
  • Długotrwała, nieleczona anemia wynikająca z różnego typu niedoborów;
  • Niedobór erytropoetyny (EPO) w przebiegu określonych chorób nerek.

Do obniżenia liczebności retikulocytów we krwi może dochodzić także w przebiegu chorób onkologicznych oraz innych ciężkich schorzeń o charakterze przewlekłym. Ze względu na potencjalne powikłania przewlekłej niedokrwistości oraz upośledzoną zdolność organizmu do odtwarzania utraconych krwinek czerwonych, wyniki wskazujące na retikulopenię każdorazowo należy skonsultować z lekarzem.

Bibliografia:

Toksyczne uszkodzenie wątroby
Neuropatia obwodowa- czym jest, jakie są jej objawy i przyczyny?

Więcej+
artykułów

Ręka laboranta trzymająca probówki

Kiedy warto oznaczyć liczbę retikulocytów?

Dowiedz się więcej