Skąpa miesiączka – jakie są przyczyny i możliwości diagnostyczne?

Hypomenorrhoea, czyli skąpe miesiączki, pojawiają się u kobiet, które na przykład żyją w przewlekłym stresie, uprawiają wyczynowo sport lub zmagają się z chorobami endokrynologicznymi. Zaburzenia menstruacji mogą świadczyć o rozregulowaniu równowagi hormonalnej i pogorszeniu ogólnego stanu zdrowia kobiety. Jednorazowa skąpa miesiączka nie powinna budzić niepokoju. Kobieta może jednak wymagać konsultacji u lekarza, gdy taki stan utrzymuje się dłużej lub krwawieniu towarzyszy pojawienie się skrzepów lub ból w okolicach podbrzusza. Dowiedz się więcej, jakie mogą być przyczyny skąpej miesiączki.

Jak przebiega prawidłowa miesiączka?

Cykl miesiączkowy zależy od wielu czynników, m.in. od ogólnego stanu zdrowia i działania hormonów. Duży wpływ na zachowanie lub zaburzenie równowagi między zjawiskami w organizmie kobiety mają także czynniki zewnętrzne, np. występowanie sytuacji stresowych. Fizjologicznie krwawienie miesiączkowe u kobiety w wieku rozrodczym pojawia się co 21–35 dni (średnio jest to 28 dni). Powinno trwać od 2 do 6 dni. W warunkach prawidłowych kobieta traci podczas menstruacji od 25 do 69 ml krwi. Krwawienia u nastolatek oraz kobiet w wieku okołomenopauzalnym mogą pojawiać się nieregularnie i być bardziej lub mniej obfite. W tych okresach jednak odstępstwa od normy występują fizjologicznie.

Czym są zaburzenia miesiączkowania?

Zaburzenia miesiączkowania najczęściej dotyczą regularności cykli, obfitości krwawień oraz występowania nasilonych dolegliwości bólowych. Ze względu na przyczynę nieprawidłowości oraz ich charakter można wyróżnić m.in.:

• brak miesiączki, czyli amenorrhoea – postać pierwotna to stan, kiedy u dziewczynki nie pojawiła się pierwsza miesiączka, mimo że jest w wieku, w którym powinny już występować cykliczne krwawienia. Wtórny brak miesiączki dotyczy sytuacji, gdy u prawidłowo miesiączkującej kobiety z różnych powodów zanika menstruacja. Brak krwawień miesięcznych może być wynikiem choroby ogólnoustrojowej, np. pierwotnej niedoczynności tarczycy i niektórych zespołów genetycznych, wad budowy układu rozrodczego czy zaburzeń odżywiania, stresu lub wyczynowego uprawiania sportu. Najczęstszą przyczyną braku miesiączki u kobiety w wieku rozrodczym jest jednak ciąża;
• rzadkie miesiączkowanie (oligomenorrhoea) – występuje w przebiegu cykli, które trwają dłużej niż 34 dni. Często dotyczy dziewcząt podczas dwóch pierwszych lat miesiączkowania i wówczas nie wymaga leczenia;
• skąpe miesiączkowanie, czyli hypomenorrhoea – to sytuacja, gdy krwawienia miesięczne przyjmują postać tzw. plamień. Charakteryzują się małą utratą krwi i krótkim trwaniem;
• miesiączki krwotoczne, inaczej menorrhagia – podczas menstruacji dochodzi do zwiększonej utraty krwi (powyżej 80 ml), okres trwa powyżej 7 dni lub pojawiają się krwawienia międzymiesiączkowe. Najczęściej miesiączkom krwotocznym towarzyszą nieprawidłowości w budowie macicy, np. polipy, mięśniaki, adenomioza czy rak endometrium;
• bolesne miesiączkowanie (dysmenorrhoea) – może pojawiać się, gdy razem z krwawieniami miesięcznymi występują nadmierne skurcze macicy. Często towarzyszą mu także inne objawy, np. nudności, wymioty i zasłabnięcia. Bolesne miesiączki zwykle występują w przebiegu endometriozy i stanów zapalnych miednicy mniejszej.

Jakie mogą być przyczyny skąpej miesiączki?

Hipomenorrhoea, czyli skąpe miesiączki, zwykle pojawiają się w przebiegu zaburzeń hormonalnych. Występowanie plamień podczas menstruacji może nasuwać podejrzenie m.in.:

• pierwotnej niewydolności jajników;
• hipoplazji jajników, czyli niepełnego rozwoju gonad;
• niewydolności podwzgórza lub osi podwzgórzowo-przysadkowej i związanego z nią niedoboru hormonów, które pobudzają działanie układu rozrodczego;
• zaburzeń owulacji, np. zespołu policystycznych jajników (PCOS);
• hiperprolaktynemii, czyli nadmiaru prolaktyny. Hormon ten ma za zadanie stymulować gruczoły do produkcji mleka, ale jego zbyt wysoki poziom poza okresem karmienia może powodować bezpłodność;
• zaburzeń odżywiania, np. anoreksji czy bulimii;
• zespołów niewłaściwego wchłaniania, w tym choroby Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego;
• obecności guza, który wydziela estrogeny.

Dużo rzadziej skąpe miesiączki pojawiają się z powodu nieprawidłowości w budowie układu rodnego. Intensywność krwawień może zmniejszyć się także pod wpływem długotrwałego stresu, wyczynowego uprawiania sportu i leczenia hormonalnego.

Jak wygląda postępowanie przy skąpej miesiączce?

Jeżeli skąpe krwawienia miesięczne utrzymują się przez dłuższy czas, warto skonsultować się z lekarzem ginekologiem. Specjalista decyduje o kierunku diagnostyki i rodzaju wykonanych badań po dokładnym zebraniu wywiadu medycznego od pacjentki. Obejmuje on przede wszystkim pytania o objawy, które jej towarzyszą, długość i charakter cykli, historię medyczną, w tym ewentualne ciąże i poronienia oraz choroby występujące u kobiety lub członków jej rodziny.

Przy podejrzeniu, że skąpe miesiączki występują w przebiegu zaburzeń hormonalnych, warto potwierdzić je za pomocą testów czynnościowych np.:

• test z klomifenem, który jest dodatni w przypadku zaburzeń czynności osi podwzgórze-przysadka lub ujemny, gdy rozwija się niewydolność podwzgórzowo-przysadkowa;
• testy reakcji na hormony płciowe – w pierwotnej niewydolności jajników można zaobserwować brak reakcji na progesteron i dodatnią reakcję na estrogeny z progesteronem, natomiast w przypadku wad lub nabytych uszkodzeń macicy reakcja na estrogeny z progesteronem nie zachodzi;
• test z metoklopramidem oraz test z TRH, które mogą wskazywać na zaburzenia czynności podwzgórza i przysadki mózgowej oraz hiperprolaktynemię.

Zaburzenia miesiączkowania są złożonym problemem, który trzeba rozpatrywać indywidualnie. Zawsze należy uwzględnić wiek kobiety, przyczyny występowania objawów, nasilenie dolegliwości, ale także możliwości i oczekiwania pacjentki.

Autor: Monika Nowakowska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. G. Jarząbek-Bielecka i in., Problem zaburzeń miesiączkowania u dziewcząt, „Endokrynologia Pediatryczna” 2019, t. 18, nr 1, s. 23−28.
2. V. De Sanctis i in., Shortened menstrual cycles (Hypomenorrhea) in two adolescents: Diagnostic and reproductive implications, „Rivista Italiana di Medicina dell’Adolescenza” 2015, t. 13, nr 1, s. 1−4.