Progesteron

Oznaczenie poziomu progesteronu wykorzystuje się w diagnostyce niepłodności, w określeniu owulacji w cyklu fizjologicznym i podczas leczenia, w diagnostyce ciąży pozamacicznej i zagrażających poronień oraz diagnostyce krwawienia z macicy u ciężarnych. Progesteron jest jednym z żeńskich steroidowych hormonów płciowych.
Tworzy warunki umożliwiające ciążę i jej utrzymanie, pobudzając zmiany wydzielnicze w śluzówce macicy i umożliwiając implantację zapłodnionego jaja. Stężenie krążącego progesteronu  jest charakterystycznie niskie w czasie fazy folikularnej, gwałtownie narasta po owulacji, w fazie lutealnej cyklu i osiąga maksymalny poziom w pięć do dziesięciu dni po maksimum wydzielania LH (21 – 23 dzień cyklu). Jeśli nie dochodzi do zapłodnienia, stężenie progesteronu szybko opada do wartości wyjściowej dla fazy folikularnej. Taki schemat zmian powoduje, że pomiar stężenia progesteronu jest niezawodną metodą stwierdzenia owulacji. Codzienne pomiary progesteronu dokumentują przebieg fazy lutealnej, a trzy kolejne pomiary, lub nawet jeden w odpowiednim czasie, informują o prawidłowości fazy lutealnej -  zbyt niskie stężenie progesteronu w środku fazy lutealnej świadczy o braku owulacji. Pomiary stężenia progesteronu wykorzystywane są do oceny indukcji owulacji, monitorowania terapii zastępczej progesteronem, a także do wykrywania i oceny ryzyka poronienia we wczesnym okresie ciąży. Progesteron syntetyzowany jest z cholesterolu, w metabolizmie jego prekursorów uczestniczy wątroba. Wytwarzany jest głównie w jajnikach (ciałko żółte) i łożysku, a w niewielkich ilościach, u obu płci, w korze nadnerczy, a u mężczyzn w jądrach.
Procesy powstawania i wydzielanie progesteronu kontrolowane są przez gonadotropiny przysadkowe: LH i FSH.

Przyczyny wzrostu stężenia:  ciąża, ciąża mnoga, zaśniad groniasty, rak jajnika, torbiel jajników, nadczynność nadnerczy, nowotwory, rak jądra, niewydolność wątroby.

Przyczyny spadku stężenia: brak owulacji, ciąża pozamaciczna, zaburzenia funkcji łożyska, zatrucie ciążowe, stan przedrzucawkowy.

Nie należy wykorzystywać poziomu progesteronu do oceny stanu płodu w trzecim trymestrze ciąży.

Progesteron to jeden z najważniejszych żeńskich hormonów płciowych. Odpowiada on m.in. za prawidłowy przebieg cyklu miesiączkowego oraz uczestniczy w procesach związanych z rozwojem i podtrzymaniem ciąży. Zaburzenia stężeń progesteronu we krwi mogą mieć wiele przyczyn oraz prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych. Jakie objawy mogą wskazywać na nieprawidłowe stężenia progesteronu we krwi, kiedy należy przeprowadzić oznaczenie jego stężeń oraz o czym mogą świadczyć poszczególne wyniki badania progesteronu?

Progesteron to związek chemiczny, który zaliczany jest do grupy hormonów steroidowych. Substancja ta to jeden z najistotniejszych żeńskich hormonów płciowych. Produkcja progesteronu w znaczącej większości odbywa się w obrębie jajników – produkowany jest przez ciałko żółte, czyli specyficzną strukturę jajnika rozwijającą się w fazie lutealnej cyklu miesiączkowego. W okresie ciąży znacząca część puli  progesteronu syntezowana jest przez łożysko.

Główną funkcją progesteronu jest regulowanie grubości błony śluzowej jamy macicy w przebiegu cyklu miesiączkowego. Dzięki działaniu tego hormonu po owulacji możliwa jest prawidłowa implantacja zapłodnionej komórki jajowej w ścianie macicy. Właściwe stężenia tego hormonu we krwi są także niezbędne do podtrzymania ciąży. W przypadku braku zapłodnienia po owulacji stężenie progesteronu we krwi spada, co prowadzi do rozpoczęcia nowego cyklu menstruacyjnego oraz wystąpienia krwawienia miesięcznego.

Badanie stężeń progesteronu stanowi istotny element diagnostyki różnego rodzaju zaburzeń hormonalnych, szczególnie związanych ze zdrowiem płciowym oraz reprodukcyjnym kobiet. Przeprowadzenie oznaczenia poziomów tego hormonu we krwi jest niezwykle istotne podczas diagnozowania przyczyn niepłodności. Odchylenia od normy w tym zakresie mogą być przyczyną znaczących trudności z rozpoczęciem oraz podtrzymaniem ciąży.

Warto pamiętać, że badanie progesteronu (podobnie jak inne badania hormonalne) rzadko bywa wykonywane jako pojedynczy test laboratoryjny. W znaczącej większości przypadków należy przeprowadzić jednoczasowo oznaczenia stężeń kilku hormonów we krwi, m.in. LH (hormon luteinizujący) lub FSH (hormon folikulotropowy). Dokładny zakres badań diagnostycznych zależny jest od podejrzewanej jednostki chorobowej oraz dodatkowych uwarunkowań zdrowotnych osoby badanej. O przeprowadzeniu  badania progesteronu decyduje lekarz, który planuje  pełny pakiet diagnostyczny i wskazuje dzień cyklu miesięcznego, w którym należy wykonać badanie

Ze względu na złożone mechanizmy biologiczne, odpowiedzialne za regulację poziomów hormonów we krwi, zaburzenia stężeń progesteronu mogą mieć wiele przyczyn. Oznaczenie poziomów tego hormonu najczęściej wykorzystywane jest do diagnozowania oraz leczenia chorób związanych z zaburzeniami płodności u kobiet. Przeprowadzenie badania progesteronu może zostać zlecone przez lekarza m.in. w takich sytuacjach klinicznych jak:

• Diagnostyka przyczyn żeńskiej niepłodności;
• Podejrzenie występowania guzów produkujących progesteron;
• Monitorowanie przebiegu ciąży, szczególnie w przypadku ciąży o wysokim ryzyku;
• Diagnostyka przyczyn nieregularnych cyklów miesiączkowych;
• Diagnostyka hipogonadyzmu u kobiet;
• Diagnostyka ciąży pozamacicznej;
• Ustalenie przyczyn poronień.

Pobranie próbki krwi w celu oznaczenia stężeń progesteronu nie wymaga specjalnego przygotowania. Istotne jest jednak, aby badanie wykonać w odpowiednim momencie cyklu miesiączkowego. W zależności od celu badania mogą to być różne fazy danego cyklu – dokładne informacje na ten temat każdorazowo muszą być udzielone kobiecie przez lekarza. Progesteron wykazuje także zmienność dobową, przez co na pobranie krwi należy stawić się o właściwej porze dnia. Dodatkowo, na stężenia tego hormonu mogą wpływać przyjmowane leki, szczególnie substancje działające na układ endokrynny (hormonalny).

W celu weryfikacji wyników badania progesteronu należy zestawić otrzymane rezultaty z zakresem referencyjnym, podanym na wydawanej dokumentacji. Warto mieć na uwadze, że normy progesteronu różnią się w zależności od fazy cyklu miesiączkowego, etapu zaawansowania ciąży oraz wieku pacjentki. W celu otrzymania pełnej, kompleksowej interpretacji wyników badania należy zestawić je ze stężeniami innych hormonów płciowych oraz odnieść do dodatkowych czynników klinicznych, takich jak m.in. współwystępujące schorzenia lub obecnie przyjmowane leki.

Wysokie stężenia progesteronu we krwi żylnej występują naturalnie w przebiegu ciąży. W przypadku wykluczenia ciąży mogą one sugerować występowanie jednostek chorobowych takich jak m.in.:

• Zaburzenia pracy wątroby,
• PCOS (zespół policystycznych jajników),
• Guz hormonalnie czynny (np. nadnerczy lub jajników),
• Rak jajnika.

Obniżone stężenia progesteronu mogą być obecne np. w przebiegu chorób prowadzących do niewydolności jajników. W przypadku zaburzeń funkcjonowania kobiecych gonad dochodzi do obniżenia produkcji oraz uwalniania tego związku do krwi, czego konsekwencją mogą być m.in. nieregularne cykle miesiączkowe oraz brak owulacji.

Zbyt niskie stężenia progesteronu w trakcie ciąży mogą sugerować ciążę pozamaciczną, co wymaga pilnego potwierdzenia badaniem USG. W przypadku prawidłowo umiejscowionej ciąży obniżenie poziomów progesteronu może zwiększać ryzyko wystąpienie różnego typu komplikacji zdrowotnych. Wyniki badania ocenia lekarz zlecający  który  decyduje o ewentualnym  wdrożeniu właściwej, pogłębionej diagnostyki oraz rozpoczęciu  stosownego leczenie.