Tomografia komputerowa – co to? Jak wygląda badanie?

Tomografia komputerowa (TK) to metoda badania obrazowego, która została wynaleziona już w 1974 r., a jej twórcy zostali uhonorowani nagrodą Nobla. Udoskonalana przez dekady, aktualnie jest jednym z najczęściej wykonywanych badań diagnostycznych na całym świecie.

Co to jest badanie tomografem?

Tomografia komputerowa (TK) jest badaniem obrazowym, w którym wykorzystuje się promieniowanie jonizujące. Przeprowadza się ją w specjalnie zaprojektowanym aparacie, do którego wjeżdża się na ruchomym stole. Obracające się w trakcie tomografii obręcze pozwalają na uzyskanie obrazu ciała wraz z rekonstrukcjami przestrzennymi z wielu różnych stron. Dzięki temu eliminuje się zjawisko nakładania poszczególnych struktur, które towarzyszy standardowemu zdjęciu RTG. Uzyskane obrazy są bardzo dokładne, a poszczególne przekroje mają grubość od ułamka milimetra do kilku centymetrów. Po zakończeniu badania obrazy są oceniane przez radiologa.

Tomografia komputerowa może być wykonana z kontrastem lub bez niego. Kontrast podaje się dożylnie w trakcie badania. Pozwala on lepiej uwidocznić naczynia krwionośne, guzy i ogniska zapalne i wiele innych struktur. Niekiedy silnie rozcieńczony kontrast podaje się również doustnie. Dzięki temu radiolog jest w stanie lepiej ocenić przewód pokarmowy. Pamiętaj, aby przed wykonaniem badania poinformować lekarza o alergii na jod lub o przewlekłej chorobie nerek.

Co bada tomografia komputerowa?

Tomografia komputerowa jest szeroko wykorzystywana niemal w każdej dziedzinie medycyny. Dzięki tej szybkiej i dokładnej metodzie obrazowania lekarz może podjąć odpowiednie kroki terapeutyczne. Niejednokrotnie pozwala to uniknąć wykonywania inwazyjnych badań i zabiegów, np. laparotomii zwiadowczej. Najczęściej wykonuje się tomografię komputerową:

• głowy – badanie to jest wykonywane m.in. u osób z bólami głowy, zaburzeniami świadomości, drgawkami, zaburzeniami neurologicznymi czy po urazie głowy;
• szyi – wskazana jest u pacjentów z guzami w obrębie szyi, tarczycy lub przy powiększonych węzłach chłonnych o nieznanej przyczynie;
• jamy brzusznej i miednicy – wykonuje się ją w przypadku bólu brzucha u dzieci i osób dorosłych, u pacjentów z podejrzeniem choroby nowotworowej, wodobrzuszem czy żółtaczką;
• kręgosłupa – wskazaniem do jej wykonania jest m.in. podejrzenie złamań w obrębie kręgosłupa;
• klatki piersiowej – to jedno z podstawowych badań w diagnostyce zatorowości płucnej, odmy opłucnowej czy zwłóknienia tkanki płucnej. Badanie jest również wykonywane u osób hospitalizowanych z powodu COVID-19;
• kości i stawów – wskazana w przypadku przebytych urazów lub podejrzenia choroby nowotworowej w obrębie kości;

Pamiętaj, iż wykonanie tomografii komputerowej wymaga skierowania od lekarza. Na podstawie całości obrazu klinicznego wybierze on odpowiednią dla Ciebie metodę diagnostyki. Wyjaśni Ci także, jak przygotować się do badania tomograficznego.

Jakie choroby wykrywa tomografia?

Tomografia komputerowa pomaga lekarzowi w diagnostyce wielu chorób, w tym:

• schorzeń ośrodkowego układu nerwowego – nowotworów, krwiaków, obrzęku i udaru mózgu, złamań w obrębie czaszki, malformacji naczyniowych, wodogłowia;
• łagodnych i złośliwych zmian nowotworowych w obrębie szyi;
• przyczyny powiekszenia węzłów chłonnych (limfadenopatii);
• pierwotnych i wtórnych nowotworów płuc, obrzęku płuc, odmy opłucnowej, zatorowości płucnej, urazów klatki piersiowej, gruźlicy;
• pierwotnych i wtórnych nowotworów w obrębie jamy brzusznej i miednicy;
• wodobrzusza;
• zapalenia wyrostka robaczkowego, zapalenia pęcherzyka żółciowego, zapalenia trzustki;
• kamicy nerkowej;
• nowotworów układu moczowo-płciowego;
• przepukliny kręgosłupa, złamań i zmian zwyrodnieniowych w jego obrębie;

Tomografia komputerowa bywa także wykorzystywana w trakcie biopsji (pobierania materiału do badania histopatologicznego).

Czy tomografia komputerowa szkodzi zdrowiu?

Podczas tomografii komputerowej emitowane jest promieniowanie jonizujące, które może potencjalnie uszkadzać tkanki. W zależności od rodzaju badania dawka promieniowania, na którą narażony jest pacjent, jest od 50 do nawet 1000 razy większa niż podczas wykonywania zdjęcia rentgenowskiego. Ryzyko związane z wykonaniem pojedynczego badania wydaje się jednak niewielkie. Szczególnie narażone na szkodliwe działanie promieniowania są dzieci. Według badaczy na 1000 wykonanych tomografii u najmłodszych pacjentów 1 z nich zachoruje na nowotwór złośliwy [1]. Pamiętaj jednak, iż korzyści wynikające z wykonania badania przewyższają zwykle ryzyko z nim związane. W szczególnych sytuacjach tomografię komputerową można wykonać nawet u kobiety w ciąży.

Jaka jest różnica między rezonansem a tomografem?

Rezonans magnetyczny (MRI) i tomografia komputerowa to dokładne badania obrazowe, które działają w zupełnie odmienny sposób. W trakcie MRI generowane jest pole magnetyczne, podczas gdy w TK wykorzystywane jest promieniowanie jonizujące.

Kontrast jest podawany przy tomografii komputerowej znacznie częściej niż w MRI. Podanie kontrastu może wywołać reakcje alergiczne. Tomografia komputerowa w przeciwieństwie do MRI wymaga jednak znacznie mniejszej współpracy z badanym pacjentem i z reguły znacznie szybciej daje wynik, co w niektórych sytuacjach np. przy ocenie tkanki płucnej, zmian pourazowych oraz wczesnych zmian udarowych jest wręcz niezastąpione

Decyzję co do wyboru najlepszego dla Ciebie badania podejmuje lekarz na podstawie podejrzewanego schorzenia i Twojego stanu zdrowia.

Czy tomograf robi się w ubraniu?

Do badania TK nie musisz się rozbierać. Pamiętaj jednak, aby w badanej okolicy nie znajdowały się żadne metalowe części odzieży (np. guziki) ani biżuteria. Mogą one zakłócać badanie i negatywnie wpływać na jakość otrzymywanych obrazów.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. P. Patel, O. De Jesus, CT Scan, „StatPearls” 2023, dostęp online: lipiec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK567796/.
2. S. Hermena, M. Young, CT-scan Image Production Procedures, „StatPearls” 2023, dostęp online: lipiec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK574548/.