Udar mózgu – objawy, przyczyny, leczenie

Udar mózgu to jednostka chorobowa, która stanowi stan bezpośredniego zagrożenia życia. W przebiegu udaru dochodzi do wystąpienia zaburzeń ukrwienia tkanki mózgowej, a w konsekwencji obumierania poszczególnych części ośrodkowego układu nerwowego. Ze zjawiskiem tym związany jest rozwój określonych deficytów neurologicznych, które mogą być nieodwracalne. W przypadku pojawienia się pierwszych oznak udaru należy jak najszybciej uzyskać profesjonalną pomoc medyczną. Z tego powodu warto wiedzieć jak rozpoznać udar, jakie są przyczyny udaru mózgu oraz co zwiększa ryzyko wystąpienia tej choroby?

Udar mózgu – co to jest?

Udar mózgu to określenie na zbiór objawów neurologicznych wywoływanych przez zaburzenia ukrwienia tkanki mózgowej. Dawniej udar mózgu nazywany był apopleksją, lub też „incydentem mózgowo-naczyniowym”. Wystąpienie udaru związane jest z obecnością określonych czynników ryzyka, z których najważniejszy jest wiek – im dana osoba jest starsza, tym bardziej narażona jest na udar mózgu. Szacuje się, że w Polsce co roku pojawia się ok. 60 tysięcy nowych przypadków udaru mózgu. Objawy tego schorzenia mogą być bardzo zróżnicowane, tak samo jak rokowania oraz możliwości dalszego leczenia. Po wystąpieniu udaru mózgu mogą pojawić się różnego typu deficyty neurologiczne. Dokładny obraz kliniczny w danym przypadku zależny jest od tego, które struktury mózgu zostały uszkodzone oraz jak rozległe są obszary niedokrwienia.

Udary mózgu dzieli się na dwie główne grupy, ze względu na mechanizm ich rozwoju. Wyróżniany jest udar niedokrwienny (ok. 80-90% wszystkich przypadków) oraz udar krwotoczny (ok. 10%).  

Udar niedokrwienny mózgu

Udar niedokrwienny mózgu, nazywany także „zawałem mózgu” rozwija się w wyniku zatrzymania przepływu krwi przez określone naczynia tętnicze zaopatrujące tkanki mózgowe w tlen oraz składniki odżywcze. Najczęstszą przyczyną udaru niedokrwiennego jest zaawansowana miażdżyca. W przebiegu tej choroby dochodzi do odkładania się w ścianach tętnic złogów tłuszczowych (składających się głównie z cholesterolu). W wyniku narastania blaszek miażdżycowych następuje stopniowe zmniejszanie się światła naczynia krwionośnego, co prowadzi do utrudnionego przepływu krwi. W określonych przypadkach może dojść do całkowitego zamknięcia naczynia np. poprzez powstanie zakrzepu na blaszce miażdżycowej. Kolejną przyczyną niedokrwiennych udarów mózgu jest zator lokalizujący się wewnątrz jednej z tętnic mózgowych. Może on powstawać np. w wyniku migotania przedsionków serca, na skutek przebytego zwału mięśnia sercowego lub też w wyniku pęknięcia blaszki miażdżycowej zlokalizowanej w obrębie tętnic szyjnych.

Udar krwotoczny mózgu

Udar krwotoczny wywoływany jest przez uszkodzenia ścian naczyń tętniczych w obrębie mózgu oraz związany z nimi wylew krwi do struktur mózgowych. W wyniku tego zjawiska krew nie dopływa do struktur, które były zaopatrywane przez dalszą część uszkodzonej tętnicy. Dodatkowo, krew wydostająca się z uszkodzonego naczynia niszczy okoliczne struktury nerwowe oraz prowadzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Z tego powodu udar krwotoczny może być związany z wystąpieniem uogólnionych objawów neurologicznych, nie tylko wynikających z niedokrwienia pojedynczych elementów mózgu. Dokładny zakres dolegliwości zależny jest od zlokalizowania wylewu. Podstawowo, wyróżnia się wylewy śródmózgowe oraz podpajęczynówkowe. W porównaniu z udarem niedokrwiennym udar krwotoczny zazwyczaj posiada cięższy przebieg, charakteryzuje się ograniczonymi możliwościami leczenia oraz gorszym rokowaniem.

Udar mózgu – przyczyny

Bezpośrednią przyczyną objawów udaru mózgu jest obumieranie poszczególnych neuronów, związane z niewystarczającym ich ukrwieniem. Podobnie jak inne komórki organizmu, neurony budujące mózg potrzebują ciągłego dostępu do tlenu oraz składników odżywczych, które dostarczane są im wraz z krwią. W sytuacji, gdy do tkanek mózgu nie dopływa wystarczająca ilość krwi zaczyna się proces ich nieodwracalnych uszkodzeń.

Pojawienie się udaru mózgu w wielu przypadkach związane jest z współwystępowaniem innych schorzeń, które niekorzystnie wpływają na zdrowie naczyń krwionośnych w obrębie ośrodkowego układu nerwowego oraz całego układu sercowo-naczyniowego. Ryzyko rozwoju udaru zwiększają także nieprawidłowe nawyki zdrowotne oraz szkodliwy styl życia. Najistotniejsze czynniki ryzyka wystąpienia udaru to m.in.:

• Nadciśnienie tętnicze,
• Choroby kardiologiczne (przede wszystkim migotanie przedsionków),
• Miażdżyca,
• Cukrzyca,
• Otyłość,
• Wysokie poziomy cholesterolu,
• Zaburzenia czynności nerek,
• Palenie tytoniu,
• Nadużywanie alkoholu,
• Siedzący tryb życia,
• Brak aktywności fizycznej.

Niewielka część udarów wynika z czynników, na które dana osoba nie ma jakiegokolwiek wpływu. Jest to np. występowanie wrodzonych malformacji naczyń tętniczych w obrębie czaszki (tętniaków), które mogą samoistnie ulegać pęknięciu prowadząc do wystąpienia udaru krwotocznego mózgu.

Jakie są objawy udaru mózgu?

Udar mózgu wymaga niezwłocznej interwencji lekarskiej. W niektórych przypadkach, jeżeli leczenie zostanie podjęte odpowiednio szybko możliwe jest uniknięcie rozwoju poważnych, permanentnych deficytów neurologicznych. W przypadku wystąpienia pierwszych objawów liczy się każda minuta. Aby móc zapewnić osobie dotkniętej udarem niezwłoczną pomoc należy wiedzieć w jaki sposób rozpoznać udar mózgu.

Wyróżnia się kilka podstawowych objawów, które bezpośrednio wskazują na rozwój udaru mózgu. Są to:

• Zaburzenia symetrii twarzy – mogą być widoczne jako opadanie kącika ust oraz powieki po jednej stronie twarzy;
• Zaburzenia mowy – mowa może być niewyraźna, niespójna;
• Jednostronne zaburzenia siły mięśniowej – problemy z poruszaniem jedną ręką lub/oraz nogą;
• Zaburzenia widzenia – dwojenie się obrazu, jednostronna utrata wzroku;
• Zaburzenia równowagi – mogą towarzyszyć temu problemy z chodzeniem;
• Nagły, silny ból głowy.

W przypadku zauważenia tych dolegliwości należy niezwłocznie udać się do szpitala. Na miejscu lekarze ocenią stan pacjenta, wdrożą niezbędną diagnostykę oraz leczenie, które potencjalnie pozwoli przywrócić przepływ krwi przez naczynia tętnicze oraz uniknąć wystąpienia nieodwracalnych zaburzeń neurologicznych związanych z udarem.