Badania sportowców, czyli obowiązkowa diagnostyka dla aktywnych

Badania sportowców są nieodzownym elementem ich życia, które nierzadko wiąże się z zawodowym wykonywaniem sportu. Sportowcy biorący udział w zawodach są zobligowani do posiadania zaświadczenia od lekarza medycyny sportowej o zdolności do trenowania danej dyscypliny, w związku z powyższy regularnie podlegają wielu badaniom np. laboratoryjnym i kardiologicznym. Jakie badania wykonują sportowcy i dlaczego są tak ważne w uprawianiu sportu?

Sportowiec sportowcowi nierówny

Sportowiec to osoba, która regularnie uprawia sport. Na podstawie intensywności i częstotliwości treningów, sportowców możemy podzielić na dwie kategorie – sportowców rekreacyjnych i sportowców wyczynowych (zawodowych).

• Sportowiec rekreacyjny – przyglądając się definicji sportowca rekreacyjnego, uczestniczy on w treningach minimum 2 razy w tygodniu po 1,5h lub 5 razy w tygodniu po pól godziny. Biorąc w nich udział nie przekracza możliwości fizycznych swojego organizmu oraz trenuje dla zaspokojenia własnych potrzeb towarzyskich, osiągnięcia przyjemności i poprawy jakości życia.
• Sportowiec wyczynowy (zawodowy) – trenuje regularnie, a treningi opierają się na przemyślanym planie treningowym i dietetycznym. Celem treningów jest osiąganie wyznaczonych poprzeczek i najlepszych wyników, uczestnictwo w zawodach oraz pokonywanie własnych ograniczeń. Sportowiec wyczynowy znajduje się pod opieką profesjonalnych szkoleniowców oraz lekarza medycyny sportowej.

Badania dla sportowców

Już nawet dziecko, ale także nastolatek i osoba dorosła, która chce uczestniczyć w formalnie organizowanych zawodach sportowych musi poddać się pewnym procedurom medycznym, które oceniają jej stan zdrowia. Aby uzyskać „zdolność” do uczestnictwa w zawodach musi zostać przeprowadzone ogólne badanie lekarskie wraz z oceną stanu uzębienia i oceną ostrości wzroku, badanie ortopedyczne, badanie elektrokardiograficzne (EKG), pomiary antropometryczne (masa ciała, wzrost), badanie morfologii krwi, oznaczenie stężenia glukozy we krwi, badanie ogólne moczu, badanie spirometryczne oraz konsultacja neurologiczna*. Celem tych procedur jest wykluczenie sportu z czynników ryzyka zagrażających zdrowiu i życiu osoby badanej. Prawidłowe wyniki badań umożliwiają otrzymanie zaświadczenia o zdolności do uprawiania sportu i uczestnictwa w zawodach sportowych.

_{*Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 lutego 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kwalifikacji lekarzy uprawnionych do wydawania zawodnikom orzeczeń lekarskich o stanie zdrowia oraz zakresu i częstotliwości wymaganych badań lekarskich niezbędnych do uzyskania tych orzeczeń.}

Jakie badania krwi dla sportowców?

Poza podstawowymi badaniami krwi, które wykonuje się w celu uzyskania orzeczenia lekarskiego, sportowcy regularnie podlegają innym badaniom laboratoryjnym. Sport, szczególnie wyczynowy powoduje bardzo istotne zmiany w organizmie, które wymagają okresowego monitorowania. Np. po maratonie, po 24 godzinach odpoczynku we krwi nadal podniesione pozostają poziomy kreatyniny, kwasu moczowego i enzymu wątrobowego ALT; obniżone wartości obserwuje się z kolei dla parametrów czerwonokrwinkowych – MCV (objętość krwinek czerwonych) i RBC (ilość krwinek czerwonych). Po zawodach typu triathlon, polegających na pływaniu (3,8km), jeździe na rowerze (180km) i bieganiu (42km) większość analizowanych parametrów w badaniach laboratoryjnych (np. CRP – marker stanu zapalnego, CK – kinaza keratynowa, mioglobina) stabilizuje się dopiero po trzech tygodniach wypoczynku. Stąd wniosek, że monitorowanie sportowca za pomocą badań laboratoryjnych jest bardzo istotnym, właściwym i odpowiedzialnym podejściem do jego zdrowia.

Badania krwi dla sportowców – jak wybrać?

Tak jak sportowiec sportowcowi nierówny, nierówne są także dyscypliny sportowe. Jedne kształtują siłę i sylwetkę, drugie zwiększają wytrzymałość i wydolność organizmu. Niektóre dyscypliny i plany treningowe mieszają trening siłowy z wytrzymałościowym.

• Trening siłowy – ma na celu zwiększenie siły sportowca i kształtowanie jego sylwetki. Jest typem treningu beztlenowego, w którym stopniowo obciąża się kolejne partie mięśni. Przykładem ćwiczeń w treningu siłowym są: przysiady, podciąganie na drążku, podnoszenie ciężarów. W treningu siłowym charakterystyczny jest wzrost stężenia testosteronu i kortyzolu we krwi.

• Trening wytrzymałościowy – jest typem treningu tlenowego, znany jest również pod nazwą trening cardio. Poprawia wydajność i wytrzymałość organizmu, charakterystyczny dla niego jest brak zmian w stężeniu testosteronu i kortyzolu we krwi, ewentualnie dochodzi do spadku stężenia wymienionych hormonów. Przykładem ćwiczeń w treningu wytrzymałościowym są: pływanie, bieganie, jazda na rowerze.

Każdy rodzaj treningu prowadzi do uwolnienia hormonów szczęścia. W trakcie treningu oraz po jego zakończeniu obserwuje się wyrzut dopaminy, prolaktyny i serotoniny, a poczucie zadowolenia osiągane przez sportowca nosi nawet nazwę „euforii biegacza”. Przyglądając się różnicom między sportowcami i treningami, wybór rodzaju badań krwi dla sportowca nie wydaje się oczywisty. W związku z powyższym, wychodząc naprzeciw zapotrzebowaniu sieć laboratoriów DIAGNOSTYKA SA stworzyła pakiety badań dedykowane sportowcom o rożnym stopniu zaangażowania, ale także osobom w różnym wieku zaczynającym swoją przygodę ze sportem.

Badania krwi dla sportowców – pakiety

Badania krwi dla sportowców podzielono na kilka kategorii, wśród których każdy znajdzie badania dedykowane dla siebie.

1. e-PAKIET SPORTOWY NA START – dziecko – dedykowany jest osobom, które zabiegają o otrzymanie zaświadczenia o zdolności do wykonywania sportu;
2. e-PAKIET SPORTOWY NA START – PODSTAWOWY i ROZSZERZONY – pozwalają na ogólną ocenę stanu zdrowia przed rozpoczęciem treningów;
3. e-PAKIET SPORTOWY NA START – po 60-tce – pozwalają na ogólną ocenę stanu zdrowia seniorów przed rozpoczęciem treningów;
4. e-PAKIET SPORTOWY – TRENING CARDIO – dedykowany dla osób już trenujących dyscypliny należące do grupy sportów wytrzymałościowych (bieganie, kolarstwo), koncentrują się na wskaźnikach przeciążenia i przetrenowania;
5. e-PAKIET SPORTOWY DLA KOBIET WZGLĘDNY NIEDOBÓR ENERGII W SPORCIE (RED-S) i MĘŻCZYZN – zawiera zestaw badań wspomagający rozpoznanie względnego niedoboru energii w sporcie RED-S.
6. e-Pakiet AthletiSIGN – badanie genetyczne predyspozycji sportowych

Każdy z nas zna sentencję „ruch to zdrowie”. Nawet niewielka aktywność fizyczna ma ogromne znaczenie dla utrzymania sprawności naszych układów i narządów. Ruch reguluje pracę naszego serca oraz ciśnienie krwi, zapobiega chorobom układu krążenia, przyspiesza metabolizm tłuszczy, obniżając tym samym ryzyko wystąpienia incydentów sercowo – naczyniowych, w tym zawału serca. Ćwiczenia obniżają poziom glukozy, poprawiają insulinowrażliwość, pozytywnie wpływają na masę ciała i ilość zgromadzonej tkanki tłuszczowej. Znając same pozytywne skutki aktywności fizycznej, nie należy jednak zaprzestać monitorowania pracy naszego organizmy. Pamiętajmy, że profilaktyczne badania laboratoryjne to bardzo odpowiedzialne podejście do naszego zdrowia, a ich wykonywanie pozwala na reagowanie na ewentualne nieprawidłowości, które na wczesnym etapie mogą nie dawać żadnych dolegliwości. Ze względu na wzajemne zależności występujące między zawartymi w pakietach badaniami, uzyskane wyniki należy skonsultować z lekarzem.

Dr. n. med. Beata Skowron