Wirus Epsteina-Barr – objawy zakażenia, przebieg i diagnostyka

Do zakażenia wirusem Epsteina-Barr (EBV) dochodzi zwykle w dzieciństwie lub w wieku nastoletnim. Wywołuje on m.in. mononukleozę zakaźną – ostrą infekcję, nazywaną również „chorobą pocałunków”. U większości osób zakażenie ma charakter samoograniczający się i wymaga jedynie leczenia objawowego. Jakie są objawy zakażenia wirusem Epsteina-Barr? Na podstawie jakich badań można je rozpoznać? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdziesz w poniższym artykule!

Wirus Epsteina-Barr – co to za patogen?

Wirus Epsteina-Barr (ang. Epstein Barr virus, EBV) to patogen należący do rodziny herpeswirusów. Jest przenoszony z człowieka na człowieka głównie poprzez kontakt ze śliną, a po wniknięciu do organizmu atakuje limfocyty B. Infekcje wywołane wirusem Epsteina-Barr występują w populacji bardzo często – według ekspertów aż 95% osób dorosłych przebyło w przeszłości zakażenie EBV, najczęściej w wieku przedszkolnym i nastoletnim.

Co wywołuje wirus Epsteina-Barr?

Wirus Epsteina-Barr jest odpowiedzialny za ostrą chorobę infekcyjną – mononukleozę zakaźną. Według naukowców zakażenie EBV może być ponadto przyczyną wystąpienia chorób nowotworowych, w szczególności u osób z zaburzeniami odporności. Należą do nich rak nosogardzieli i chłoniaki (w tym ziarnica złośliwa, czyli chłoniak Hodgkina). Niekiedy infekcja wirusem Epsteina-Barr przebiega bez żadnych objawów.

Jak można się zarazić wirusem EBV?

Wirus EBV znajduje się w dużej ilości w ślinie zakażonego człowieka i to właśnie poprzez kontakt z nią dochodzi do transmisji patogenu do organizmu drugiej osoby. Najczęściej ma to miejsce podczas głębokiego pocałunku lub, szczególnie w przypadku małych dzieci, spożycia pokarmu zanieczyszczonego śliną innej osoby. Istnieją również doniesienia o wystąpieniu infekcji w wyniku transfuzji (przetoczenia) krwi lub przeszczepienia narządu od zakażonego dawcy.

Mononukleoza zakaźna – objawy zakażenia

Okres inkubacji (czas, który upływa od momentu zakażenia do wystąpienia pierwszych symptomów choroby) w przypadku wirusa Epsteina-Barr wynosi od 3 do 6 tygodni. Jednym z głównych objawów mononukleozy zakaźnej jest ból gardła, który bywa mylony z anginą bakteryjną. W przypadku postawienia nieprawidłowej diagnozy i podania antybiotyku na ciele pacjenta z zakażeniem EBV może pojawić się plamista wysypka. Wśród innych objawów mononukleozy zakaźnej wymienia się:

• gorączkę,
• osłabienie,
• ból głowy,
• zmniejszenie apetytu,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• powiększenie śledziony.

Większość objawów mononukleozy zakaźnej ustępuje samoistnie w drugim tygodniu choroby. U niektórych osób osłabienie może się jednak utrzymywać nawet przez kilka miesięcy.

Jak wykryć wirusa EBV?

Podstawową metodą diagnostyki zakażenia wirusem Epsteina-Barr jest wykonanie testów serologicznych, czyli oznaczenie poziomu przeciwciał specyficznych dla EBV. Badanie EBV IgG i IgM jest niedrogie i dość czułe (wykrywa 63–84% zakażeń). Wykonuje się je w próbce krwi pacjenta, pobranej najczęściej z naczynia żylnego zlokalizowanego w zgięciu łokciowym. O aktywnym zakażeniu wirusem Epsteina-Barr świadczy wysokie miano przeciwciał w klasie IgM. Podwyższony poziom przeciwciał w klasie IgG wskazuje na przebytą lub przewlekłą infekcję EBV. Pomocny w diagnostyce jest również ręczny rozmaz krwi, w którym zwykle stwierdza się obecność atypowych limfocytów.

Diagnostyka różnicowa zakażenia EBV obejmuje infekcję wywołaną przez ludzki wirus nabytego niedoboru odporności (HIV) i cytomegalowirus (CMV). W razie wątpliwości warto również wykonać badania w kierunku wirusowego zapalenia wątroby typu B oraz chorób odkleszczowych (w tym choroby z Lyme, czyli boreliozy).

Mononukleoza zakaźna – rokowanie i powikłania choroby

Zakażenie wirusem EBV ma najczęściej przebieg samoograniczający się, a rokowanie u osób chorych na mononukleozę zakaźną jest dość dobre. Bywa jednak, że dochodzi do powikłań, z czego jednym z najpoważniejszych jest pęknięcie śledziony. Pojawienie się silnego bólu brzucha u osoby z objawami zakażenia wirusem Epsteina-Barr wymaga pilnej diagnostyki, w tym wykonania badań obrazowych jamy brzusznej (USG, tomografii komputerowej).

Do innych powikłań mononukleozy zakaźnej należą:

• niedrożność dróg oddechowych, spowodowana obrzękiem migdałków i tkanek gardła (powikłanie to występuje częściej u dzieci niż u osób dorosłych),
• ostre niekamicze zapalenie pęcherzyka żółciowego,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• zapalenie trzustki,
• zapalenie mózgu,
• zapalenie nerwów obwodowych,
• niedokrwistość hemolityczna.

Mononukleoza zakaźna – czy można wychodzić na dwór?

Zastanawiasz się, czy w trakcie zakażenia EBV możesz wychodzić na dwór? W ostrej fazie mononukleozy zakaźnej (przez 1–2 tygodnie) w miarę możliwości powinieneś powstrzymać się od wychodzenia z domu. Dzięki temu zmniejszysz ryzyko zakażenia innych osób, a Twój organizm zyska czas na regenerację w zaciszu domowym. Przez co najmniej 4–6 tygodni od wystąpienia pierwszych objawów choroby musisz też unikać jakiejkolwiek aktywności fizycznej. Nawet niewielki uraz może bowiem przyczynić się do uszkodzenia powiększonej śledziony.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian