Witaminy dla kobiet w ciąży

Ciąża to okres, kiedy wzrasta zapotrzebowanie organizmu na witaminy oraz składniki mineralne. Codzienna dieta nie zawsze dostarcza wymaganej ilości odżywczych substancji. W takiej sytuacji konieczna staje się suplementacja. Jakie witaminy dla kobiet w ciąży są szczególnie ważne?

Organizm kobiety w ciąży pracuje dla dwojga, ale nie jest prawdą, że przyszła mama musi jeść za dwoje. Ciężarna nie powinna nakładać na talerz ogromnych porcji jedzenia – cała filozofia polega na tym, aby nie jeść więcej, a mądrzej. Co to oznacza w praktyce? Dieta powinna obfitować w składniki odżywcze, potrzebne matce i dziecku. Suplementy diety, które uzupełniają braki minerałów i witamin są konieczne, jeśli badania laboratoryjne wykażą ich niedobory w organizmie lub tak zadecyduje lekarz ginekolog. O wyborze preparatu i sposobie jego dawkowania zawsze powinien decydować specjalista.

Kwas foliowy dla kobiet planujących ciążę

Kwas foliowy to witamina B9 odpowiedzialna za rozwój układu nerwowego dziecka już na etapie organogenezy, czyli na etapie powstawania narządów. Zapobiega przede wszystkim rozwojowi wad cewy nerwowej, które mogą przyczyniać się do powstania małomózgowia, bezmózgowia czy rozszczepu kręgosłupa dziecka. Kwas foliowy pełni również istotną rolę w procesie tworzenia się serca oraz układu krwiotwórczego i moczowego. Prawidłowy poziom witaminy B9 u kobiety planującej potomstwo jest niezwykle istotny, ponieważ proces kształtowania się narządów przebiega niezwykle intensywnie w pierwszym trymestrze ciąży. Dlatego już na kilka miesięcy przed planowaną ciążą dobrze jest zbadać poziom kwasu foliowego, wyniki skonsultować z lekarzem, który podejmie decyzję dotyczącą suplementacji. W tym czasie warto spożywać produkty, bogate w kwas foliowy, takie jak np.: szpinak, brokuły, nasiona roślin strączkowych, ciecierzycę, natkę pietruszki, jaja kurze.

Jakie witaminy w ciąży?

Posiłki kobiety oczekującej dziecka powinny być odpowiednio zbilansowane, aby dostarczyć organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Jakie witaminy (oprócz wspomnianego wcześniej kwasu foliowego) są szczególnie istotne w okresie ciąży?

• Witamina A jest niezwykle ważna dla rozwoju płodu. Wspiera między innymi kształtowanie się narządu wzroku, kości, skóry oraz błon śluzowych. Dobrym źródłem tej witaminy jest między innymi masło, wątróbka, tran, szpinak, dynia czy tłuste sery. Odradza się jednak niekontrolowane spożycie produktów zawierających witaminę A, gdyż jej przedawkowanie zwiększa ryzyko wodogłowia czy problemów z układem krążenia dziecka. Badanie poziomu witaminy A można zrealizować w profesjonalnym laboratorium medycznym.

• Witamina D jest odpowiedzialna między innymi za mocne kości. Gdy brakuje jej w organizmie ciężarnej kobiety, istnieje większe ryzyko, że dziecko będzie się zmagać w przyszłości z krzywicą czy problemami z uzębieniem. Oprócz tego noworodek może mieć niską masą urodzeniową i być bardziej podatny na infekcje. Dobrym źródłem witaminy D są między innymi tłuste ryby morskie, żółtko jaj i mleko. W Polsce zaleca się suplementowanie witaminy D praktycznie wszystkim, nie tylko kobietom w ciąży. Odpowiedni preparat oraz jego dawkowanie ustala lekarz na podstawie analizy badań poziomu witaminy D w organizmie.

• Witamina E to silny przeciwutleniacz, który wspiera odporność organizmu, wzmacnia naczynia krwionośne oraz wpływa na masę urodzeniową dziecka. Znajduje się między innymi w oliwie z oliwek, migdałach czy orzechach laskowych. Przed rozpoczęciem suplementacji warto przeprowadzić diagnostykę pod kątem poziomu witaminy E w organizmie.

Składniki odżywcze ważne w ciąży

Oprócz witamin istnieją również inne składniki, które mają wpływ nie tylko na zdrowie i samopoczucie ciężarnej kobiety, ale również na rozwój dziecka.

• Jod jest pierwiastkiem, którego niedobór w ciąży grozi nie tylko niedoczynnością tarczycy, ale również przedwczesnym porodem lub poronieniem. Jeśli jest go zbyt mało w organizmie matki, wówczas wzrasta ryzyko pojawienia się wad rozwojowych u dziecka – mogą wystąpić problemy ze słuchem, niedorozwój umysłowy czy uszkodzenie układu nerwowego. Pierwiastek ten znajduje się w jodowanej soli kuchennej czy rybach morskich. Warto wykonać badanie na poziom jodu w organizmie, a wyniki skonsultować z lekarzem.

• Żelazo jest niezwykle istotnym związkiem, którego poziom w organizmie kobiety ciężarnej powinien być na bieżąco monitorowany. Jego brak zaburzając proces krwiotworzenia, stwarza ryzyko poronienia, przedwczesnego porodu oraz niskiej masy urodzeniowej dziecka. Niedobór tego pierwiastka może prowadzić do anemii, dlatego warto monitorować poziom żelaza we krwi.

• Magnez to jeden z najistotniejszych makroelementów w organizmie. Bierze aktywny udział w procesie regulacji pracy układu nerwowego oraz struktur mięśniowych. Jego niewystarczająca ilość może przyczyniać się do bolesnych skurczów u kobiet w ciąży. Dobrym źródłem magnezu jest gorzka czekolada, kakao, orzechy.

• Wielonasycone kwasy tłuszczowe DHA to kolejny składnik, którego nie powinno zabraknąć w diecie matki, ponieważ spożywanie go w niewystarczających ilościach grozi problemami z rozwojem siatkówki w oczach oraz systemu nerwowego dziecka. Kobiety, które w okresie ciąży nie spożywają kwasów DHA w wymaganej dawce, narażają również płód na przedwczesny poród oraz schorzenia psychomotoryczne w przyszłości.

Witaminy w ciąży – 1. trymestr

Witaminy i minerały w pierwszym trymestrze ciąży (1. – 12. tydzień) są niezwykle istotne dla organizmu matki oraz dziecka. Nudności to objawy, które mogą dokuczać ciężarnym kobietom w tym czasie, co może wiązać się z niedoborem witamin oraz pierwiastków. Jeśli specjalista ginekolog uzna za stosowne, należy kontynuować przyjmowanie kwasu foliowego, który jak wspomniano wcześniej, jest kluczową witaminą w pierwszych tygodniach ciąży. Dodatkowo może zlecić przyjmowanie określonego suplementu diety.

Witaminy w ciąży – 2. trymestr

Drugi trymestr ciąży to okres od 13. do 27. tygodnia. Na tym etapie dziecko jest o wiele mniej narażone na powstanie wad rozwojowych, co nie oznacza, że przyszła mama nie powinna dbać o kondycję swojego organizmu. Na tym etapie lekarze często decydują o zaprzestaniu suplementacji kwasem foliowym w większych dawkach. Niestety w drugim trymestrze kobiety ciężarne często zaczynają zmagać się z problemem anemii. Dlatego niezwykle istotne jest wykonanie rzetelnej diagnostyki laboratoryjnej określającej poziom żelaza w organizmie. Jeśli wyniki badań nie są prawidłowe, lekarz zaleci przyjmowanie żelaza w postaci suplementu diety.

Witaminy w ciąży – 3. trymestr

Trzeci trymestr ciąży to okres od 28. tygodnia aż do porodu. W tym czasie, w zależności od wyników badań, lekarz może zalecić dalszą suplementację preparatami zawierającymi żelazo. Ważne, aby zażywać je w towarzystwie witaminy C, która ułatwia jego wchłanianie oraz wspomaga syntezę kolagenu (zwiększa on wytrzymałość błon płodowych).

Jak długo brać witaminy w ciąży?

Wiele przyszłych mam zadaje sobie pytanie: jak długo brać witaminy w ciąży? Odpowiedź na to pytanie jest prosta: suplementy diety należy przyjmować przez okres, który wyznaczy lekarz. Trzeba pamiętać, że zarówno niedobór witamin czy minerałów, jak i ich nadpodaż może przyczyniać się do poważnych problemów zdrowotnych nie tylko matki, ale i dziecka. Dlatego tak istotne jest przyjmowanie specyfików w zaleconych przez specjalistę dawkach. Absolutnie nie można ich zażywać na własną rękę, bazując na wiedzy zdobytej w Internecie czy doświadczeniach innych kobiet.

Prawidłowa dieta to podstawa

Różnorodny i zgodny z zasadami prawidłowego żywienia jadłospis stwarza szansę na uniknięcie suplementacji w okresie ciąży. Część kobiet oczekujących dziecka będzie wymagała zażywania jedynie kwasu foliowego oraz witaminy D, innym z kolei lekarz zaleci przyjmowanie również specyfików, będących zestawem wielu witamin i minerałów. Ciężarne kobiety powinny spożywać świeże, urozmaicone posiłki, bogate w składniki odżywcze. Podstawą jadłospisu powinny być owoce, warzywa, jajka, pełnowartościowe zboża, oliwa z oliwek, produkty mleczne, ryby i chude mięso. Warto zwrócić się do dietetyka o pomoc w opracowaniu prawidłowego jadłospisu.

Bibliografia:

1. Zimmer Mariusz, Sieroszewski Piotr, Oszukowski Przemysław, Huras Hubert, Fuchs Tomasz, Pawłosek Agata, Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2020; 5(4): 170-181.

2.  Makowska-Donajska Magdalena, Hirnle Lidia, Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciąży, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017; 2(4): 166-172.