Wrzody żołądka - objawy, leczenie, jak zapobiegać

Wrzody żołądka, lub choroba wrzodowa żołądka to najczęściej diagnozowana choroba przewodu pokarmowego, dwukrotnie częściej dotykająca mężczyzn niż kobiety.  Choroba ma charakter cykliczny i nawracający, czyli po okresach bezobjawowych następują okresy zaostrzenia. Dowiedz się co powoduje powstawanie wrzodów żołądka i jak postępować w przypadku ich rozpoznania?

Wrzody żołądka

Wrzód trawienny żołądka to ubytek (rana) w błonie śluzowej żołądka, powstający wskutek oddziaływania na śluzówkę kwasu solnego i enzymów trawiennych zawartych w soku żołądkowym. Wskutek drażniącego i dosłownie żrącego działania kwasu solnego na pozbawioną osłony ścianę żołądka, dochodzi do jej stopniowego trawienia i narastania objawów. Pojawiające się niekiedy w literaturze, szczególnie skierowanej do pacjenta, określenie „wrzody na żołądku” to potoczna nazwa wrzodów żołądka i choroby wrzodowej.

Wrzody żołądka – przyczyny

Do najczęstszych przyczyn wrzodów żołądka należy:

• zakażenie bakterią Helicobacter pylori,
• przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych w tym głównie kwasu acetylosalicylowego (aspiryny), ibuprofenu, diklofenaku, naproksenu, ketoprofenu.

Do czynników sprzyjających powstawaniu choroby wrzodowej żołądka zaliczamy również: czynniki genetyczne (rodzinne występowanie wrzodów żołądka), palenie papierosów, stres.

Wrzody żołądka – objawy

Głównym objawem wrzodów żołądka jest dyskomfort lub ból w nadbrzuszu, pojawiający się w czasie posiłków. Dyskomfort ustępuje po spożyciu pokarmów lub przyjęciu leków zobojętniających kwas solny. Ból cechuje różny stopień nasileniu, najczęściej ma on charakter pieczenia lub palenia. Inne objawy towarzyszące wrzodom żołądka to: brak apetytu, wzdęcia, nudności i wymioty. Należy jednak pamiętać, że objawy wrzodów żołądka dotyczą zaledwie połowy pacjentów z chorobą wrzodową. W pozostałych przypadkach wrzody żołądka pozostają bezobjawowe.

Stany chorobowe z którymi należy różnicować chorobą wrzodową żołądka to: dyspepsja (niestrawność) czynnościowa, zapalenie błony śluzowej żołądka, choroba refluksowa przełyku. Podobne objawy do choroby wrzodowej obserwowane są także w przypadku:

• choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych,
• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• choroby trzustki,
• choroby jelita grubego – np. zespół jelita drażliwego,
• zapalenia wątroby, kamicy nerkowej,
• tętniaka aorty, choroby niedokrwiennej serca.

Wrzody żołądka – rozpoznanie

Podstawą rozpoznania wrzodów żołądka jest wykonanie badania endoskopowego górnego odcinka przewodu pokarmowego, czyli gastroskopii i stwierdzenie obecności nadżerek lub blizn w błonie śluzowej żołądka. Ponieważ infekcja bakterią Helicobacter pylori jest czynnikiem mogącym wywołać chorobę wrzodową żołądka, ważnym elementem diagnostyki jest przeprowadzenie badań w celu jej wykrycia.

W diagnostyce wrzodów żołądka wykonywane są:

• Badania inwazyjne – wymagające wykonania endoskopii:

– test ureazowy – w trakcie gastroskopii pobierany jest wycinek błony śluzowej a następnie przeprowadzane jest badanie na obecność enzymu ureazy wytwarzanego przez drobnoustrój,

– badanie histopatologiczne – w pobranym wycinku błony śluzowej żołądka poszukuje się zmian patologicznych charakterystycznych dla infekcji Helicobacter pylori,

– badanie metodą biologii molekularnej (PCR)

• Badania nieinwazyjne:

– badanie poziomu przeciwciał we krwi skierowanych przeciwko H. pylori – przeciwciała te pojawiają się ok. 3 tygodnie od zakażenia i utrzymują się nawet do roku lub dłużej od przeprowadzonego leczenia,

– test oddechowy – wykrywa aktywną infekcję na podstawie obecności enzymu ureazy produkowanego przez bakterie. W trakcie tego badania pacjent przyjmuje mocznik znakowany izotopem węgla C13 lub radioaktywnym C14, a następnie dokonuje się pomiaru ilości znakowanego CO2 w wydychanym powietrzu. Należy pamiętać, że leki stosowane w chorobie wrzodowej mogą zaburzać pomiar,

– test na obecność antygenu H. pylori w kale – wykorzystywany do diagnostyki infekcji, a także oceny skuteczności terapii.

Wrzody żołądka – powikłania

Ignorowanie objawów i brak terapii choroby wrzodowej może być przyczyną groźnych powikłań. Należą do nich:

• Niedokrwistość – wskutek krwawienia w wrzodu,
• Przedziurawienie ściany żołądka, czyli tzw. perforacja wrzodu,
• Zwężenie części wpustowej żołądka (odźwiernika) jako następstwo pojawienia się blizn po nadżerkach.

Wrzody żołądka – leczenie

Głównym założeniem leczenia wrzodów żołądka jest opanowanie objawów choroby, poprawa jakości życia oraz zapobieganie nawrotom choroby. Realizowane jest to przez zmianę nawyków żywieniowych, leczenie farmakologiczne oraz niekiedy zabiegi operacyjne.

W leczeniu farmakologicznym stosowane są grupy leków:

• eliminujące infekcję Helicobacter pylori,
• neutralizujące kwas solny,
• wzmacniające błonę śluzową żołądka,
• zmniejszające wydzielanie żołądkowe.

Leczenie operacyjne stosuje się w sytuacjach, gdy:

• brak jest skuteczności leczenia farmakologicznego,
• utrzymują się silne bóle wrzodowe,
• pojawią się powikłania choroby wrzodowej (perforacja, krwotok, zwężenie odźwiernika).

Dieta na wrzody żołądka

Zmiana sposobu odżywiania jest elementem modyfikacji stylu życia, wspomaga leczenie wrzodów żołądka i pozwala złagodzić dolegliwości. Najważniejsze zasady postępowania dietetycznego we wrzodach żołądka to:

• zadbanie o regularność posiłków, przyjmowanych co najmniej 4-5 razy dziennie o niezbyt dużej objętości, bez pośpiechu,
• wykluczenie potraw zwiększających wydzielanie soku żołądkowego – ciężkostrawnych, tłustych, smażonych, pieczonych, grillowanych,
• unikanie drażnienia mechanicznego, termicznego, chemicznego żołądka – eliminacja z diety potraw pikantnych, kwaśnych, gorących,
• stosowanie odpowiednich technik przygotowywania pokarmów: gotowanie na parze lub w wodzie, przecieranie i miksowanie potraw,
• wyeliminowanie świeżych warzyw i owoców w tym również soków,
• przyjmowanie posiłków o umiarkowanej temperaturze,
• stosowanie produktów neutralizujących wydzielanie żołądkowe: mleko i przetwory, niekwaśne twarogi, jaja, chude mięso, tłuszcze roślinne, masło, migdały.
• unikanie kawy i alkoholu.

Po zakończeniu leczenia i ustąpieniu dolegliwości należy stosować się do ogólnych zasad zdrowego żywienia z wyłączeniem pokarmów źle tolerowanych.

Modyfikacja stylu życia pacjenta z wrzodami żołądka powinna uwzględniać:

• ostrożne stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), zwłaszcza przy stosowaniu ich w dużych dawkach i przez dłuższy czas,
• niezbędne jest zaprzestanie palenia papierosów,
• warto zrezygnować z gum do żucia jako czynnika zwiększającego wydzielanie żołądkowe.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) należą do najczęściej przyjmowanych leków, w tym głównie leków bez recepty. Badania wykazały, że już po 2 tygodniach zażywania wywołują u większości osób wybroczyny i nadżerki w błonie śluzowej żołądka.

Warto więc skontaktować się z lekarzem w czasie przyjmowania NLPZ, szczególnie gdy:

• zażywamy więcej niż jeden lek przeciwzapalny/przeciwbólowy,
• równocześnie przyjmujemy leki przeciwkrzepliwe,
• stosujemy duże dawki NLPZ,
• cierpimy na zakażenie H. pylori,
• mamy powyżej 60 lat.

Wrzody żołądka – zapobieganie

Zapobieganie i profilaktyka choroby wrzodowej to przede wszystkim rozwaga przy stosowaniu leków przeciwbólowych/przeciwzapalnych oraz unikanie potraw, które obciążają przewód pokarmowy. Najlepszym postępowaniem jest jednak obserwacja swojego organizmu i zgłaszanie lekarzowi wszelkich niepokojących objawów, na wczesnym etapie zaawansowania choroby. Tylko takie podejście do naszego zdrowia zapewni nam możliwość wczesnej i skutecznej terapii dolegliwości.

Bibliografia:

1. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy – rola profilaktyki i dietoterapii. Markiewicz Ż, Banach K, Glibowski P. Bromat. Chem. Toksykol. LI 2018, 1.

2. Zasady postępowania w dyspepsji, chorobie wrzodowej i infekcji Helicobacter pylori. Mach T, Zwolińska-Wcisło M, Palka M. Wytyczne Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce oraz European Society of Primary Care Gastroenterology (ESPCG), Kraków 2016.

3. Choroby wewnętrzne. Szczeklik A.  Medycyna Praktyczna, Kraków 2011.

4. https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2021/03/choroba-wrzodowa_update_24082020.pdf