Zapalenie mięśnia sercowego – przyczyny, objawy, leczenie
Zapalenie mięśnia sercowego – co to jest?
Zapalenie mięśnia sercowego (myocarditis) to choroba kardiologiczna, która może posiadać wiele przyczyn. W każdym przypadku stanowi jednak poważny stan, który wymaga jak najszybszej konsultacji lekarskiej oraz wdrożenia właściwego postępowania medycznego. Nieleczone zapalenie mięśnia sercowego może prowadzić do rozwoju groźnych dla życia zaburzeń rytmu serca, a w konsekwencji nawet do NZK (nagłego zatrzymania krążenia) oraz zgonu pacjenta.
Z definicji, zapalenie mięśnia sercowego oznacza stan chorobowy, w przebiegu którego dochodzi do rozwoju procesu zapalnego w obrębie tkanki mięśniowej tworzącej mięsień sercowy. Dodatkowo może dojść do rozwoju zapalenia także innych warstw serca, czyli osierdzia lub wsierdzia. Najczęściej do rozwoju zapalenia mięśnia sercowego dochodzi w wyniku powikłań innej choroby infekcyjnej, jak np. grypy, zapalenia płuc lub zakażenia układu pokarmowego.
Szacuje się, że co roku na całym świecie występuje ok. 1.5 miliona przypadków zapalenia mięśnia sercowego. Najczęściej choroba dotyczy osób młodych, u których jej przebieg jest zazwyczaj dość łagodny. O wiele bardziej na rozwój tej choroby narażone są osoby z współwystępującymi chorobami, które mogą wpływać na zaburzone funkcjonowanie układu odpornościowego, jak np. zakażenie wirusem HIV, prowadzące do rozwoju nabytego zespołu niedoboru odporności (AIDS).
Zapalenie mięśnia sercowego – objawy
Objawy zapalenia mięśnia sercowego są dość zmienne pomiędzy poszczególnymi pacjentami. Wynikają one zarówno z samego procesu zapalnego toczącego się w obrębie mięśnia sercowego, jak i z zaburzonej czynności serca wtórnej do zapalenia, która skutkuje nieprawidłowym tłoczeniem krwi do krwiobiegu.
Pacjenci cierpiący na zapalenie mięśnia sercowego najczęściej doświadczają dolegliwości takich jak m.in.:
- Ból zlokalizowany w klatce piersiowej, opisywany jako ostry lub kłujący,
- Zaburzenia rytmu serca,
- Uczucie „kołatania” serca,
- Nasilone zmęczenie,
- Uczucie duszności nawet po wykonaniu niewielkiej aktywności fizycznej,
- Obrzęki, szczególnie kończyn dolnych.
Dodatkowo w przebiegu zapalenia mięśnia sercowego mogą występować inne objawy, związane z chorobą infekcyjną, która doprowadziła do wywołania omawianego zapalania. Typowe objawy infekcyjne, charakterystyczne dla chorób wirusowych obejmują m.in.:
- Gorączkę,
- Uogólnione pogorszenie samopoczucia,
- Nudności, wymioty,
- Biegunkę,
- Bóle głowy,
- Bóle mięśni i stawów,
- Ból gardła,
- Kaszel.
W określonych przypadkach zapalenie mięśnia sercowego może przebiegać w sposób bezobjawowy lub z niewielkim nasileniem dolegliwości chorobowych. Bardzo często nasilone objawy chorobowe wskazujące na rozwój stanu zapalnego w obrębie mięśnia serca pojawiają się w przeciągu kilku tygodni od rozwoju pierwszych, słabo zaznaczonych dolegliwości, które ulegają pogorszeniu wraz z postępem choroby oraz dalszym uszkadzaniem tkanek. Z tego powodu nigdy nie należy ignorować niepokojących symptomów oraz w każdym przypadku należy skonsultować je ze specjalistą w celu wyjaśnienia ich przyczyn.
Zapalenie mięśnia sercowego – przyczyny
Zapalenie mięśnia sercowego jest często chorobą wtórną do innego typu schorzeń, przez co posiada liczne możliwe przyczyny. Jednym z częstszych powodów rozwoju zapalenia mięśnia sercowego jest wcześniejsze występowanie choroby wirusowej, która rozszerzyła się także na tkanki serca. Przykładowe patogeny wirusowe, które mogą prowadzić do rozwoju zapalenia mięśnia sercowego to m.in.:
Ostatnimi czasy zapalenie mięśnia sercowego często występuje jako powikłanie choroby COVID-19. W niektórych przypadkach trudno jest ustalić bezpośrednią przyczynę zapalenia mięśnia sercowego, jako że infekcja będąca źródłem choroby może przebiegać w sposób bezobjawowy lub skąpoobjawowy. Warto pamiętać, że nie tylko choroby wirusowe mogą prowadzić do rozwoju omawianego stanu chorobowego. Infekcje bakteryjne (m.in. paciorkowcowe, gronkowcowe, pneumokokowe), pasożytnicze (jak toksoplazmoza, włośnica lub filarioza) oraz grzybicze (np. Candida, Asperguillus) także mogą skutkować rozwojem zapalenia mięśnia sercowego. Statystycznie zdarza się to jednak o wiele rzadziej w porównaniu z chorobami o etiologii wirusowej.
Osobną przyczyną rozwoju zapalenia mięśnia sercowego są choroby autoimmunologiczne. W przebiegu tych schorzeń do rozwoju stanu zapalnego dochodzi nie w odpowiedzi na zakażenie wywoływane przez obcy patogen, tylko w wyniku nieprawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego, który zaczyna atakować własne tkanki. Do rozwoju zapalenia mięśnia sercowego może dojść w przebiegu m.in. tocznia rumieniowatego układowego lub sarkoidozy. Zatrucia wywoływane przez określone leki, toksyny lub substancje odurzające także mogą przebiegać z objawami wskazującymi na rozwój zapalenia mięśnia sercowego.
Zapalenie mięśnia sercowego – diagnostyka
Diagnostyka mięśnia sercowego opiera się na dokładnie zebranym wywiadzie chorobowym oraz charakterystycznych objawach uwidocznionych w badaniu przedmiotowym pacjenta. Lekarz może także zadecydować o konieczności przeprowadzenie badań dodatkowych, w tym laboratoryjnych oraz badań obrazowych.
Podstawowym badaniem dodatkowym w diagnozowaniu chorób serca jest EKG, czyli elektrokardiogram. Badanie to polega na pomiarze aktywności elektrycznej serca z wykorzystaniem elektrod przypinanych do ciała pacjenta. W przebiegu tego badania mogą zostać uwidocznione nieprawidłowości, które pozwalają na wstępne potwierdzenie rozpoznania zapalenia mięśnia sercowego oraz wykluczenie innych przyczyn dolegliwości pacjenta. Badania obrazowe mogą obejmować m.in. echokardiografię (badanie USG serca) oraz rezonans magnetyczny serca.
Przydatne badania laboratoryjne, które lekarz może zlecić w przebiegu diagnozowania zapalenia mięśnia sercowego to m.in.:
- Pełna morfologia krwi obwodowej – badanie to pozwala na wykrycie typowych wskaźników stanu zapalnego o podłożu infekcyjnym, jak np. podwyższone poziomy krwinek białych (leukocytów) z ich podziałem na właściwe subpopulacje,
- Oznaczenie stężenia CRP – wzrost poziomów białka C-reaktywnego we krwi jest bardzo czułym wskaźnikiem stanu zapalnego, jednak nie jest ono charakterystyczne dla konkretnej jednostki chorobowej,
- OB – odczyn Biernackiego, lub też czas sedymentacji erytrocytów to wskaźnik, który także bywa wykorzystywany w diagnozowaniu zapalenia mięśnia sercowego. Jego nieprawidłowe wartości stwierdza się u ok. 70% pacjentów chorujących na ZMS,
- Stężenie troponin – podwyższone wartości troponin we krwi pacjenta świadczą o uszkodzeniach tkanki mięśnia sercowego oraz martwicy kardiomiocytów. Warto pamiętać, że prawidłowy wynik tego badania nie wyklucza rozpoznania choroby,
- Stężenie BNP/nt-proBNP – peptydy natriuretyczne to charakterystyczne wskaźniki niewydolności serca, do rozwoju której może dojść przy przewlekłym zapaleniu tkanek mięśniowych serca.
Dokładny zakres badań diagnostycznych zależy od indywidualnej oceny lekarskiej w odniesieniu do danego pacjenta oraz jego stanu klinicznego.
Zapalenie mięśnia sercowego – leczenie
Leczenie zapalenia mięśnia sercowego zależy od bezpośrednich przyczyn choroby oraz dodatkowych uwarunkowań zdrowotnych pacjenta. Leczenie ma na celu kontrolę występujących zaburzeń rytmu serca oraz odciążenie mięśnia sercowego, jak np. leki z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny (ACEI) lub beta-blokery. W przypadkach zapalenia mięśnia sercowego wywołanego przez określone wirusy lub w przebiegu pewnych chorób autoimmunologicznych możliwe jest wdrożenie terapii celowanej, która ma na celu leczenie przyczyny schorzenia.
Ponadto zalecenia ogólne obejmują:
- Ograniczenie aktywności fizycznej,
- Zmniejszenie spożywania alkoholu,
- Zakaz stosowania leków z grupy NLPZ, czyli niesteroidowych leków przeciwzapalnych (jak np. aspiryna lub ibuprofen) – leki z tej grupy mogą znacząco pogorszyć stan zdrowia chorego oraz zwiększają ryzyko rozwoju powikłań zapalenia mięśnia sercowego
Źródła:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/myocarditis/symptoms-causes/syc-20352539
https://journals.viamedica.pl/folia_cardiologica/article/view/75319
https://www.webmd.com/heart-disease/myocarditis
https://www.bhf.org.uk/informationsupport/conditions/myocarditis
https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/myocarditis
https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.15.
https://journals.viamedica.pl/folia_cardiologica/article/view/FC.2015.0047/30348
