Zapalenie prostaty – przyczyny, objawy, leczenie

W ostatnich latach istotnie zwiększyła się świadomość mężczyzn dotycząca zarówno zdrowia prokreacyjnego, jak i zdrowia męskiego układu rozrodczego. W mediach łatwo natrafić na spoty reklamujące suplementy diety zawierające zestaw niezbędnych witamin, mikro- i makroelementów, jak również różnorakich wyciągów roślinnych. Mają one, wedle deklaracji producentów, korzystnie wpłynąć na męskie zdrowie. Jednocześnie mężczyźni po 50. roku życia chętnie sięgają po preparaty stosowane w stanach łagodnego przerostu gruczołu krokowego, a sama dolegliwość przestała być tematem tabu. 

Zapalenie prostaty – męska przypadłość

Jednym z najpowszechniej występujących schorzeń męskiego układu rozrodczego jest zapalenie prostaty. Badania epidemiologiczne wskazują, że choroba ta dotknąć może od 2,2% do 9,7% mężczyzn. Już wczesne wzmianki sięgające XVIII wieku wskazują, że zapalenie gruczołu krokowego zidentyfikowane było jako odrębna jednostka chorobowa i kliniczna. Jednak pierwszy dokładny opis i patologię zapalenia gruczołu krokowego odnotowano dopiero w 1838 roku. W opublikowanej w roku 1860 książce „Choroby gruczołu krokowego” dr S. S. Hughes zidentyfikował szereg przyczyn wystąpienia ostrego zapalenia prostaty, do których zaliczył rzeżączkę, dnę moczanową czy „rozwiązłe życie erotyczne”. Jednocześnie rekomendowane metody leczenia stanowiły makabryczny mezalians medycyny z technikami, które dzisiaj trudno byłoby uznać za akceptowalne i skuteczne klinicznie. Było to m.in.: upuszczanie krwi, stosowanie czopków opiatowych i lewatyw z gorącej wody, okładanie okolic odbytnicy kostkami lodu czy przykładanie pijawek w okolicy krocza.

Od drugiej połowy XIX wieku znacznie zwiększyła się wiedza dotycząca etiologii i możliwego leczenia zapalenia prostaty. Metody terapeutyczne stosowane przez doktora Hughes’a pozostają (na szczęście) jedynie ciekawą wzmianką z obszaru historii medycyny.

Jednak czym jest zapalenie prostaty? Jakie są przyczyny rozwoju tej choroby i jakie metody jej leczenia oferuje współczesna medycyna?

Zapalenie gruczołu krokowego – czym jest i jakie są jego przyczyny?

Zapalenie gruczołu krokowego jest często występującą dolegliwością, której objawy manifestują się z różnym stopniem nasilenia. O powszechności występowania tej choroby świadczą wyniki badań wskazujących, że przyczyną około 8% konsultacji urologicznych jest właśnie zapalenie gruczołu krokowego. Jednocześnie badania epidemiologiczne wskazują, że częstość występowania objawów związanych z zapaleniem gruczołu krokowego wynosi do 9,7% mężczyzn. Istnieją także badania wykazujące, że nawet 35%-50% mężczyzn w ciągu ich życia zmagać się będzie z zapaleniem gruczołu krokowego, które w istotny sposób wpływa na jakość życia pacjentów. 

Typy zapalenia gruczołu krokowego

W 1999 roku Narodowy Instytut Zdrowia Stanów Zjednoczonych wprowadził klasyfikację powszechnie przyjętą na arenie międzynarodowej obejmującą cztery typy (kategorie) zapalenia gruczołu krokowego:

1. Ostre bakteryjne zapalenie gruczołu krokowego, które charakteryzuje się ostrą bakteryjną infekcją dróg moczowych.
2. Przewlekłe bakteryjne zapalenie gruczołu krokowego – długotrwałe zakażenie bakteryjne prostaty prowadzące do nawracających infekcji dróg moczowych,
3. Zespół przewlekłego zapalenia gruczołu krokowego i przewlekłego bólu miednicy mniejszej, które charakteryzuje się występowaniem objawów przewlekłego bólu w obrębie miednicy mniejszej przy jednoczesnym braku infekcji bakteryjnej dróg moczowych. 
4. Bezobjawowe zapalenie gruczołu krokowego, występujące u pacjentów, którzy nie manifestują żadnych objawów choroby chociaż wyniki badań wskazują na występowanie stanu zapalnego tkanek gruczołu krokowego. 

Zakażenia bakteryjne

Jak widać z powyższej klasyfikacji, zakażenia bakteryjne odgrywają istotną rolę w rozwoju zapalenia prostaty. Ostre bakteryjne zapalenie prostaty, które stanowi <1% przypadków choroby, jest spowodowane przez bakterie przedostające się z moczu przez cewkę moczową aż do prostaty. Jednocześnie nawet u 10% pacjentów, pomimo prawidłowo przeprowadzonego postępowania diagnostycznego i wdrożenia optymalnej terapii, ostre bakteryjne zapalenie prostaty rozwija się w przewlekłą postać choroby.

Spektrum drobnoustrojów mogących spowodować wystąpienie tej choroby jest niezwykle szerokie. Dotychczas przeprowadzone badania wykazały związek zapalenia gruczołu krokowego z infekcjami bakteriami: Helicobacter pylori, Chlamydia trachomatis, Mycoplasma spp, Ureaplasma urealyticum, Escherichia coli, Burkholderia cenocepacia¸ nanobakteriami i innymi bakteriami Gram-dodatnimi.

Zespół przewlekłego zapalenia gruczołu krokowego i przewlekłego bólu miednicy

Najczęściej jednak (w około 90% przypadków) przewlekłe zapalenie prostaty nie jest spowodowane infekcją bakteryjną i określane jest jako zespół przewlekłego zapalenia gruczołu krokowego i przewlekłego bólu miednicy. Jest to powszechnie występujący problem zdrowotny dotykający nawet połowy mężczyzn w ciągu ich życia, najczęściej pomiędzy 35. a 50. rokiem życia.

Etiologia tego schorzenia nie została w pełni poznana, a wśród możliwych czynników ryzyka wymienić można: zaburzenia gospodarki hormonalnej, czynniki autoimmunologiczne i nadmierną ekspozycję na stres.

Zapalenie prostaty – objawy

Najczęściej zgłaszanym przez pacjentów zmagających się z zapaleniem gruczołu krokowego objawem jest silny ból odczuwany w obrębie:

• pachwin,
• krocza,
• jąder,
• nasady prącia,
• odbytu,
• dolnej część pleców,
• w okolicach nadłonowych.

Ból może występować lub nasilać się podczas oddawania moczu czy ejakulacji.  

Bolesności okolicy krocza towarzyszą często dysfunkcje seksualne obejmujące obniżenie libida, zaburzenia erekcji i przedwczesny wytrysk. Dla większości mężczyzn sfera seksualna jest niezwykle istota, dlatego też rozwijające się zapalenie prostaty poza objawami i dysfunkcją somatyczną może również niekorzystnie wpłynąć na sferę psychiczną pacjenta, przyczyniając się do rozwoju zaburzeń psychospołecznych, jak stres, lęk czy depresja. 

Chociaż zapalenie gruczołu krokowego w istotny sposób wpływa na płaszczyznę seksualną, choroba ta nie jest przenoszona drogą płciową, dlatego partnerzy pacjentów nie są narażeni na zakażenie.  

Równie często występującym symptomem zapalenia gruczołu korowego są nieprawidłowe funkcjonowanie i objawy ze strony dolnych dróg moczowych. Mogą one dotyczyć:

• częstości oddawania moczu,
• nokturii – czyli konieczności kilkukrotnego oddawania moczu w trakcie nocy,
• słabego lub przerywanego strumienia moczu.

Ponadto u części pacjentów, u których doszło do zapalenia gruczołu krokowego, występują także objawy ze strony układu pokarmowego jak np. zaburzenia pracy jelit.

Należy pamiętać, że symptomy choroby mają tendencję do nawracania w postaci charakterystycznych zaostrzeń i remisji, czyli zmieszczenia nasilenia odczuwanych objawów.

Zapalenie gruczołu krokowego – diagnostyka

W przypadku zauważenia objawów wskazujących na zapalenie prostaty należy w pierwszej kolejności skontaktować się z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej. Po zebraniu wywiadu może on zlecić pewne badania diagnostyczne i ewentualnie wdrożyć odpowiednią terapię lub skieruje pacjenta na konsultację do lekarza urologa. 

Badanie przedmiotowe może obejmować ocenę jamy brzusznej, prostaty (może być bolesna w przypadku każdego rodzaju zapalenia, lekarz dokona także oceny jej wielkości) i dna miednicy. Ponadto w diagnostyce zapalenia prostaty pomocne są badanie ultrasonograficzne i badania laboratoryjne takie jak:

• posiew moczu,
• antygenu gruczołu krokowego (PSA),
• badanie w kierunku wykrycia krwi utajonej w kale.  

Zapalenie prostaty – leczenie

Leczenie ostrego bakteryjnego zapalenia prostaty obejmuje antybiotykoterapię wykorzystującą leki o odpowiednim spektrum działania. Ze względu na właściwości strukturalne i biochemiczne stercza, działanie niektórych antybiotyków jest mało skuteczne, gdyż nie dość dobrze przenikają one do tkanek gruczołu krokowego. W leczeniu wykorzystywane są także środki przeciwbólowe i przeciwzapalne podawane zarówno doustnie jak i doodbytniczo. 

dr n. o zdrowiu Piotr Choręza