Zapalenie tarczycy po porodzie – przyczyny, objawy, rozpoznanie i leczenie

Po porodzie zapalenie tarczycy rozwija się u około 10% kobiet. Towarzyszyć mu mogą objawy niedoczynności lub nadczynności tarczycy. Co więcej, stan zapalny tarczycy po porodzie usposabia do ujawnienia się niedoczynności tarczycy w późniejszym czasie. Zaburzenia funkcji tarczycy należą do najczęściej występujących schorzeń endokrynologicznych wśród kobiet ciężarnych. Jednak nierzadko obserwuje się je również w okresie poporodowym. Sprawdź, co odpowiada za stan zapalny tarczycy po urodzeniu dziecka i w jaki sposób się on objawia. Dowiedz się więcej na temat sposobów leczenia tej poporodowej przypadłości.

Czym jest zapalenie tarczycy po porodzie?

Poporodowe zapalenie tarczycy stwierdza się wówczas, gdy w ciągu 12 miesięcy po urodzeniu dziecka bądź po poronieniu (po ciąży trwającej 6–8 tygodni) rozwinęła się autoimmunologiczna choroba tarczycy. Oznacza to, że organizm kobiety sam produkuje przeciwciała skierowane wobec tarczycy, postrzegając ją za wrogą. W przebiegu tej choroby dochodzi również do nagromadzenia limfocytów (białych krwinek), które naciekają na tkanki tarczycy. Po raz pierwszy choroba ta opisana została w 1948 roku przez H.E.W. Robertona.

Jak często występuje poporodowe zapalenie tarczycy?

Szacuje się, że poporodowe zapalenie tarczycy dotyczy około 10% kobiet. Większy odsetek obserwuje się w grupie kobiet zmagających się z cukrzycą typu 1. Stan zapalny tarczycy rozwija się u około 20% diabetyczek.

Co sprzyja poporodowemu zapaleniu tarczycy?

Wśród czynników predysponujących do zapalenia tarczycy po porodzie wymienia się zwłaszcza obecność we wczesnej ciąży przeciwciał anty-TPO (przeciwciał skierowanych wobec peroksydazie tarczycowej) i przypadki stanu zapalnego tarczycy po wcześniejszej ciąży. Zapalenie tarczycy po porodzie bywa konsekwencją mikrochimeryzmu płodowego. Określa się w ten sposób zjawisko polegające na przemieszczaniu się przez łożysko komórek płodu do organizmu matki. Poza tym powstaniu tej choroby sprzyjają inne toczące się w organizmie choroby autoimmunologiczne, jak wspomniana wyżej cukrzyca, ale i toczeń rumieniowaty układowy, przewlekłe zapalenie wątroby czy reumatoidalne zapalenie stawów. Czynnikami ryzyka są również: choroby tarczycy w rodzinie, palenie tytoniu, przebyte spontaniczne lub indukowane poronienia.

Przebieg zapalenia tarczycy po porodzie

Klasyczna postać stanu zapalnego tarczycy po porodzie charakteryzuje się czteroetapowym przebiegiem. Jako pierwsza występuje faza nadczynności, po której ma miejsce przejściowy powrót do normy. Następnie rozwija się faza niedoczynności, a po niej znowu wraca się do normy. Jednakże taki typowy przebieg choroby występuje w około 1/5 przypadków. W większości obserwuje się izolowaną niedoczynność (zbyt niską produkcję hormonów) i trochę rzadziej izolowaną nadczynność (wzmożoną produkcję hormonów).

Zapalenie tarczycy po porodzie – objawy

Występujące w przebiegu poporodowego zapalenia tarczycy stany niedoczynności lub nadczynności charakteryzują się zupełnie innym wachlarzem dolegliwości. Objawy zapalenia tarczycy w fazie niedoczynności to m.in.: wzrost masy ciała, zaburzenia koncentracji, pogorszenie pamięci, zaburzenia miesiączkowania, zmęczenie, skłonność do obrzęków, łamliwość włosów, wypadanie włosów, chłodna, blada, sucha skóra, wrażliwość na zimno. Z kolei poporodowa nadczynność tarczycy może dawać takie objawy, jak m.in.: zmęczenie, zaburzenia snu, spadek masy ciała mimo wzrostu apetytu, spadek tolerancji na wysokie temperatury, nadmierna pobudliwość, ciepła, wilgotna skóra, nerwowość, wzmożona potliwość, kołatania serca, drżenie rąk.

Poporodowe zapalenie tarczycy – czy jest ono groźne?

W większości przypadków objawy zapalenia tarczycy po porodzie ustępują w ciągu roku. Jednak zdarzają się przypadki, w których ze stanu zapalnego po porodzie rozwija się trwała niedoczynność gruczołu tarczycowego. Dotyczy to około 20–40% kobiet z poporodowym zapaleniem tarczycy, zwłaszcza pacjentek z grupy podwyższonego ryzyka. Należą do niej kobiety, u których w czasie niedoczynności podczas stanu zapalnego tarczycy po ciąży stwierdzono wysoki poziom hormonu tyreotropowego (TSH) z wysokimi mianami przeciwciał anty-TPO, a w badaniu ultrasonograficznym hipoechogenną strukturę tarczycy. Konieczne okazuje się wówczas przewlekłe leczenie i kontrolowanie funkcji tarczycy.

Rozpoznanie poporodowego zapalenia tarczycy

Zapalenie tarczycy po porodzie może okazać się kłopotliwe w rozpoznaniu. Chorobę należy różnicować z depresją poporodową czy chorobą Gravesa-Basedowa. Diagnostyka opiera się na szczegółowo przeprowadzonym badaniu podmiotowym i przedmiotowym. Dokonuje się oceny stężeń hormonów tarczycy i przeciwciał skierowanych przeciwko temu gruczołowi. Pierwszym analizowanym parametrem jest TSH, który jest bardzo czuły na zmiany metabolizmu tarczycy. Wartości TSH rosną w niedoczynności i maleją w nadczynności. Następnie ocenia się stężenie niezwiązanych z białkami frakcji fT3 (wolnej trójjodotyroniny) i fT4 (wolnej tyroksyny). Autoimmunologiczny charakter choroby potwierdza się oceną przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie i tyreoglobulinie. Lekarz zalecić może również USG tarczycy. Gdy pacjentka nie karmi piersią, kierowana jest na badanie jodochwytności. Wartości obniżone wskazują na zapalenie tarczycy.

Leczenie poporodowego zapalenia tarczycy

Pacjentki nierzadko bagatelizują mało nasilone objawy chorobowe i nie stawiają się do lekarza. Szacuje się, że rozpoznawany jest co czwarty przypadek. W pozostałych sytuacjach chorobę kontroluje się odpowiednio dobraną farmakoterapią. W nadczynności tarczycy zastosowanie znajdują głównie takie substancje czynne, jak: tiamazol, propylotiouracyl, propranolol. Leki te zmniejszają przekształcanie tarczycowego T4 do bardziej aktywnego T3. Z kolei beta-blokery (leki beta-adrenolityczne) są stosowane jako terapia uzupełniająca. W niedoczynności tarczycy prowadzi się doustną terapię syntetycznymi hormonami tarczycy (lewotyroksyną). Dopiero po upewnieniu się, że gospodarka hormonami tarczycy została ustabilizowana, można zakończyć uzupełnianie ich niedoborów.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. T. Skweres i wsp., Postpartum thyroiditis, „Ginekologia Praktyczna” 2005, t. 1, nr 7, s. 15–19.
2. J. Tkaczuk-Włach, M. Sobstyl, G. Jakiel, Choroby tarczycy w okresie przedkoncepcyjnym, ciąży i połogu, „Przegląd Menopauzalny” 2012, nr 2, s. 151–155.