Zespół nieszczelnego jelita - objawy, leczenie dieta

Nieszczelne jelita to potoczne określenie zespołu nieszczelnego lub cieknącego jelita. Podłożem zaburzenia (nie choroby) jest rozluźnienie połączeń między komórkami nabłonkowymi wyścielającymi jelito i zwiększenie jego przepuszczalności. Z jakiego powodu rozwija się zespół nieszczelnego jelita i jakie ma konsekwencje dla zdrowia?

Zespół nieszczelnego jelita

Jelito cienkie wyścielone jest warstwą ściśle połączonych ze sobą komórek nabłonka walcowatego, która spełnia w nim szereg istotnych funkcji. Pierwszą z nich jest ochrona organizmu przed potencjalnie niebezpiecznymi czynnikami np. wirusami, które dostają się wraz z pożywieniem do przewodu pokarmowego, przy jednoczesnym tolerowaniu mikrobioty, czyli ogromnej ilości dobroczynnych mikroorganizmów zasiedlających jelita. Kolejną i najważniejszą funkcją komórek nabłonkowych jest wchłanianie strawionego pokarmu do krwi, który zapewnia organizmowi energię do pracy innych narządów i układów. Rozluźnienie połączeń między komórkami nabłonka walcowatego prowadzi do rozszczelnienia jelita i zwiększenia jego przepuszczalności. Oznacza to, że do krwioobiegu poza strawionym pokarmem, przedostają się chorobotwórcze bakterie i ich toksyny, toksyczne metabolity pochodzące z procesu trawienia i inne, różnego rodzaju niepożądane cząsteczki. Wymienione czynniki obecne w krwioobiegu, mogą odpowiadać za hamowanie lub nasilanie przemian metabolicznych, powstawanie toksycznych produktów przemian i rozwój stanów zapalnych, nawet w odległych od przewodu pokarmowego strukturach organizmu. Doniesienia literaturowe sugerują, że nieszczelne jelita mogą być odpowiedzialne m.in. za rozwój chorób autoimmunologicznych, takich jak cukrzyca typu 1, choroby zapalne jelit, toczeń układowy, stwardnienie rozsiane, reumatoidalne zapalenie stawów – RZS czy też celiakia.

Zespół nieszczelnego jelita – przyczyny

Do rozszczelnienia połączeń między komórkami nabłonka walcowatego w jelicie cienkim predysponuje jego uszkodzenie przez czynniki infekcyjne atakujące układ pokarmowy (bakterie, wirusy, grzyby), niedokrwienie jelita w przebiegu niewydolności mięśnia sercowego, wstrząsu czy posocznicy (sepsy), otyłość i cukrzyca typu 2. Wśród innych przyczyn rozszczelnienia jelita wymienia się stres, alkohol, niezdrową dietę bogatą w żywność wysokoprzetworzoną, stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) i antybiotyków, ale także chemio- i radioterapię.

Nieszczelne jelita – objawy

Nieszczelne jelita mogą być przyczyną całej gamy objawów ze strony wielu narządów i układów. W obrębie przewodu pokarmowego wystąpić mogą zarówno zaparcia, wzdęcia, jak i biegunki. Nieszczelne jelita mogą być przyczyną niedoborów żywieniowych i awitaminoz, zmęczenia, dezorientacji i bólów głowy, również tych migrenowych. Na skórze może wystąpić trądzik, egzema lub wysypka. Nieszczelne jelita „obwinia się” za bóle stawów, szczególnie w przebiegu RZS. Objawy zespołu nieszczelnego jelita mogą pokrywać się z różnymi innymi jednostkami chorobowymi, tym samym utrudniając poprawne rozpoznanie zaburzenia.

Nieszczelne jelita – leczenie

Nieszczelne jelita, czy też zespół nieszczelnego jelita nie są uznane za odrębną jednostkę chorobową, stąd trudno mówić o ich leczeniu. Leczenie dotyczy raczej jednostek chorobowych, które mogą przyczyniać się do powstawania zjawiska nieszczelnego jelita. W tym przypadku terapii podlegać będą m.in. zatrucia pokarmowe, niewydolność serca i otyłość. Modyfikacji natomiast powinna podlegać dieta i sposób życia.

Nieszczelne jelita – dieta

Co jeść na nieszczelne jelita? Odpowiedź jest bardzo prosta. W diecie wspomagającej pracę jelit nie powinno zabraknąć kiszonek lub jogurtów. To produkty, będące źródłem dobroczynnych bakterii – probiotyków, które zasiedlając jelita zwiększają integralność nabłonka jelitowego i utrudniają jego rozszczelnianie. Wykazano również, że produkty bakterii probiotycznych względem jelita wykazują działanie przeciwzapalne. Poza spożywaniem kiszonek i jogurtów, dobrym nawykiem wspomagającym szczelność jelit jest wyeliminowanie z diety cukrów prostych, a wzbogacenie jej w tak zwane prebiotyki. Prebiotyki to nic innego, jak produkty umożliwiające namnażanie dobroczynnych bakterii. Przykładem prebiotyku jest błonnik pokarmowy, występujący w kaszy gryczanej, jęczmiennej, pieczywie z dodatkiem pełnych ziaren, owocach i warzywach (czosnek, cebula por, pomidory i banany). Poza postaciami występującymi naturalnie, probiotyki i prebiotyki można nabyć w aptece jako gotowe produkty farmaceutyczne. W niektórych doniesieniach jako produkty wspierające szczelność jelita wymieniane są herbata oraz wywar kostny, czyli tradycyjny rosół. Podsumowując, w utrzymaniu właściwej szczelności jelita niezbędna jest prawidłowo skomponowana dieta zapewniająca równowagę w obrębie mikroorganizmów jelitowych, która dodatkowo zapobiega kolonizacji przewodu pokarmowego przez drobnoustroje chorobotwórcze i reguluje funkcje odpornościowe organizmu.

Bibliografia

1. Partners in Leaky Gut Syndrome: Intestinal Dysbiosis and Autoimmunity. Kinashi Y, Hase K. Front Immunol. 2021 Apr 22;12:673708. doi: 10.3389/fimmu.2021.673708. PMID: 33968085; PMCID: PMC8100306.
2. Leaky Gut and Autoimmunity: An Intricate Balance in Individuals Health and the Diseased State. Paray BA, Albeshr MF, Jan AT, Rather IA. Int J Mol Sci. 2020 Dec 21;21(24):9770. doi: 10.3390/ijms21249770. PMID: 33371435; PMCID: PMC7767453.
3. Leaky Gut, Leaky Brain? Obrenovich MEM. Microorganisms. 2018 Oct 18;6(4):107. doi: 10.3390/microorganisms6040107. PMID: 30340384; PMCID: PMC6313445.
4. Nieszczelność jelit w chorobach autoimmunologicznych. Drąg J, Goździalska A, Knapik-Czajka M, Matuła A, Jaśkiewicz J. Państwo i Społeczeństwo 2017 (XVII) nr 4.