Ból dziąseł – poznaj możliwe przyczyny

Ból dziąseł najczęściej związany jest ze stanem zapalnym wywołanym przez różne czynniki. Dolegliwości bólowych, a także innych niepokojących objawów ze strony dziąseł (takich jak np. krwawienie, obrzęk, zaczerwienienie) nie wolno bagatelizować. W sytuacji, gdy powyższe symptomy nie mijają lub nawracają, należy zasięgnąć porady lekarza. Nieleczony stan zapalny tkanki może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych.

Czym są dziąsła i jakie pełnią funkcje?

Dziąsło (łac. gingiva) to miękka tkanka jamy ustnej, która jest połączona z zębiną i wypełnia przestrzenie pomiędzy przylegającymi zębami. Dziąsła są mocno unaczynione – nawet niewielkie uszkodzenie mechaniczne (spowodowane np. przez intensywne szczotkowanie jamy ustnej zbyt ostrym włosiem) może wywołać ból i krwawienie. Zdrowe dziąsła są lekko zaróżowione, a na ich lśniącej powierzchni można zauważyć niewielkie bruzdy.

Jedną z podstawowych funkcji dziąseł jest stabilizowanie, utrzymanie uzębienia we właściwym położeniu, dzięki czemu możliwe jest dokładne rozdrabnianie spożywanego pokarmu. Poza tym dziąsła ochraniają korzenie i szyjki zębowe przed urazami oraz chorobotwórczymi drobnoustrojami.

Ból dziąseł – przyczyny związane ze stanem zapalnym

Jedną z głównych przyczyn bólu i nadwrażliwości dziąseł jest stan zapalny rozwijający się w ich obrębie. W przypadku tego schorzenia tkanka zwykle jest opuchnięta, ma tendencję do krwawienia samoistnego lub na skutek szczotkowania zębów czy gryzienia twardych pokarmów. Kolejnym objawem stanu zapalnego dziąseł jest nieprzyjemny zapach z ust.

Stan zapalny dziąseł o różnym nasileniu może być wywołany między innymi przez:

• nadmierne osadzanie się płytki nazębnej;
• uraz dziąseł, np. na skutek nieprawidłowego, zbyt mocnego szczotkowania, przez źle dopasowaną protezę zębową lub aparat ortodontyczny;
• choroby hematologiczne (np. białaczkę ostrą);
• zaburzenia hormonalne, związane głównie ze zmianami w stężeniu estrogenów i progesteronu (problemy z dziąsłami mogą więc odczuwać kobiety w okresie pokwitania czy podczas ciąży);
• zaburzenia metaboliczne (np. cukrzycę);
• infekcję jamy ustnej grzybicą z rodziny Candida (wówczas u chorego obserwujemy białe, bolące dziąsła);
• wirus opryszczki typu I;
• liszaja płaskiego;
• dietę ubogą w witaminy (zwłaszcza w witaminę B i C) oraz składniki mineralne;
• próchnicę, stan zapalny zębów;
• dziedziczną włókniakowatość dziąseł;
• palenie tytoniu oraz nadmierną konsumpcję alkoholu;
• przerost włóknisty dziąseł pojawiający się pod wpływem przyjmowanych leków.

Wrzodziejąco-martwicze zapalenie dziąseł jako przyczyna bólu

Ból w obrębie jamy ustnej może być również wywołany przez wrzodziejąco-martwicze zapalenie dziąseł. Schorzenie to wymaga osobnego omówienia, ponieważ stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. 

Tę ostrą, zapalną chorobę dziąseł wywołują bakterie (krętki, wrzecionowce), które u zdrowego człowieka bytują w jamie ustnej, nie powodując zmian chorobowych. W sytuacji nagłego spadku odporności organizmu bakterie namnażają się, doprowadzając do stanu zapalnego dziąseł. Chory skarży się na ból dziąseł (najczęściej jest on bardzo silny i określany jako ból dziąseł nie do wytrzymania). Ponadto obserwuje się martwicę brodawek międzyzębowych, powiększenie węzłów chłonnych oraz samoistne, nieprowokowane krwawienie z dziąseł. Z ust chorego wydobywa się nieprzyjemny zapach.

Wrzodziejąco-martwicze zapalenie dziąseł jest niebezpieczne – nieleczone może wywołać poważne powikłania, groźne nie tylko dla zdrowia, ale i życia człowieka.

Ból dziąseł i zębów przy przeziębieniu

Do najczęstszych objawów przeziębienia należą: podwyższona temperatura ciała, katar, ból głowy i gardła oraz kaszel. Czy infekcji wirusowej może towarzyszyć również ból dziąseł i zębów? Jak najbardziej. Podczas przeziębienia spada odporność organizmu, co sprzyja rozwojowi bakterii w jamie ustnej, a to z kolei może wywołać stan zapalny dziąseł. Poza tym chorobom zatok może towarzyszyć ból zębów – bywa, że stan zapalny z zatok rozprzestrzenia się aż do jamy ustnej, na skutek czego odczuwane są dolegliwości bólowe w jej obrębie. W momencie zwalczenia przez organizm infekcji wirusowej ból dziąseł i zębów powinien ustąpić.

Ból dziąseł – diagnostyka

W przypadku niemijającego lub nawracającego bólu dziąseł, w pierwszej kolejności należy udać się do dentysty (chyba że dolegliwości towarzyszą objawy typowe dla przeziębienia, wówczas trzeba skontaktować się z lekarzem rodzinnym). Specjalista analizuje kondycję całej jamy ustnej. Szczególną uwagę zwraca na stan zdrowia zębów oraz dziąseł. W przypadku tych ostatnich ocenia szerokość dziąsła właściwego oraz jego kształt. Ważna jest również diagnoza koloru tkanki oraz jej konsystencji (czy jest twarda, czy rozpulchniona). Dentysta sprawdza również, czy dziąsła krwawią. 

Jeśli przyczyną bólu dziąseł są problemy stomatologiczne, specjalista podejmuje stosowne leczenie, mające na celu ustąpienie objawu. W innym przypadku kieruje pacjenta do lekarza rodzinnego, który zleca odpowiednie badania diagnostyczne pomagające wykryć źródło dolegliwości bólowych.

Ból dziąseł – leczenie

To ważne, aby nie bagatelizować stanów zapalnych dziąseł – nieleczone prowadzą do przeniesienia stanu zapalnego na przyzębie, co może skutkować stopniowym zanikiem kości, a w konsekwencji utratą zębów. W głębokich kieszeniach przyzębnych panują idealne warunki do rozwoju bakterii beztlenowych, co bywa źródłem takich problemów, jak np.:

• zapalenie wsierdzia, 
• kłębuszkowe zapalenie nerek, 
• zapalenie kości, 
• ropne stany zapalne opon mózgowo-rdzeniowych, 
• zaostrzenie objawów cukrzycy,
• (w przypadku kobiet w ciąży) przedwczesny poród.

Leczenie bólu dziąseł polega na wyeliminowaniu przyczyny, która powoduje pojawienie się tego dokuczliwego objawu. Dlatego o sposobie terapii decyduje lekarz, który ustaliwszy źródło dolegliwości, jest w stanie zaproponować pacjentowi właściwe leczenie stomatologiczne lub farmakologiczne. 

Wspomagająco stosuje się odpowiednie preparaty dostępne w aptekach, które tworzą warstwę ochronną na dziąsłach, pomagają zlikwidować stan zapalny oraz przyspieszają proces gojenia się delikatnej tkanki. Antybakteryjnie oraz łagodząco działają płukanki ziołowe (np. na bazie szałwii) lub olejek goździkowy.

Jeśli źródłem bólu jest płytka nazębna, to jej usunięcie oraz prawidłowa higiena jamy ustnej powinna pomóc w pozbyciu się dolegliwości bólowych.

Ból zębów – zapobieganie

Jedną z podstawowych zasad zapobiegania bólom dziąseł jest odpowiednia higiena jamy ustnej – codzienne czynności pielęgnacyjne pomagają usunąć nagromadzoną płytkę nazębną i patogeny mogące prowadzić do rozwoju zapalenia dziąseł.

Podstawą pielęgnacji jamy ustnej jest regularne, prawidłowe czyszczenie zębów przy pomocy szczoteczki z miękkim włosiem i pasty zawierającej składniki ograniczające namnażanie się chorobotwórczych drobnoustrojów. Dodatkowo zaleca się stosowanie specjalnych płynów, płukanek do ust oraz nici dentystycznych pomagających w czyszczeniu przestrzeni międzyzębowych z resztek pokarmu. Należy również odwiedzać regularnie dentystę, który zajmuje się nie tylko leczeniem chorób zębów, ale również sprawdza kondycję całej jamy ustnej, w tym dziąseł. Bardzo istotne jest regularne usuwanie zalegającej płytki nazębnej (tzw. skalling), będącej często przyczyną bólu dziąsła przy zębie. Podczas wizyty u stomatologa warto poprosić o instruktaż właściwej techniki szczotkowania zębów.