Badanie glukozy w ciąży - jak wygląda, jak się przygotować.

Badanie stężenia glukozy w ciąży należy do grupy badań przesiewowych, co oznacza, że wykonywane jest w celu wczesnego wykrycia choroby u osoby niewykazującej żadnych niepokojących objawów. W przypadku całego okresu ciąży, wielokrotne badanie stężenia glukozy we krwi ma na celu wczesne wykrycie cukrzycy ciążowej lub innych zaburzeń metabolizmu glukozy występujących jeszcze przed ciążą, które niezdiagnozowane i niekontrolowane, wyłącznie w sposób negatywny wpływają na zdrowie, ale również życie nienarodzonego dziecka. Kiedy wykonuje się badanie glukozy w ciąży i jak się do niego przygotować?

Badanie glukozy w ciąży – znaczenie

Badanie glukozy w ciąży i wielokrotne monitorowanie jej stężenia na przestrzeni 9 miesięcy jest niezwykle istotne dla zdrowia i życia dziecka. Nieprawidłowe, wysokie stężenie glukozy w ciąży, zwykle wiąże się z rozpoznaniem cukrzycy ciążowej, czyli choroby, która w bezpośredni sposób przekłada się na rozwój płodu. Hiperglikemia u matki, czyli nieprawidłowe, wysokie stężenie glukozy może być przyczyną poronień, wcześniactwa, wad w układzie sercowo-naczyniowym, moczowym, nerwowym oraz makrosomii, czyli dużej masy urodzeniowej dziecka (>4 kg), która znacznie zwiększa ryzyko powikłanego porodu. U noworodków matek z niekontrolowaną hiperglikemią częściej obserwuje się nasiloną żółtaczkę, niedotlenienie, zaburzenia oddychania różnego stopnia oraz nieprawidłowe stężenia glukozy i wapnia we krwi (hipoglikemia, hipokalcemia). 

Badania glukozy w ciąży – jak wygląda?

Stężenie glukozy oznacza się w próbce krwi pobranej od ciężarnej.

Krew do badania najczęściej pobierana jest z żyły w dole łokciowym. Przed rozpoczęciem pobrania krwi osoba pobierająca zakłada opaskę uciskową powyżej miejsca wkłucia w celu lepszego uwidocznienia żył oraz ułatwienia procesu pobierania krwi. Dodatkowo dezynfekuje miejsce wkłucia, co pozwala uniknąć ewentualnego zakażenia. Pobranie krwi może być przeprowadzone jedynie przez wykwalifikowany personel medyczny – najczęściej jest to pielęgniarka. Przebicie skóry igłą może być nieprzyjemne, jednak ze względu na bardzo niewielkie uszkodzenie skóry ból trwa krótko i mija zaraz po zakończeniu pobierania. Po pobraniu krwi należy przez kilka minut uciskać miejsce wkłucia, co pozwala na szybsze zatamowanie krwawienia oraz zapobiega powstaniu siniaka.

Do punktu pobrań należy zgłosić się na czczo, co oznacza, że ostatni posiłek trzeba spożyć nie później niż 8-12 godzin przed pobraniem krwi.

Badanie glukozy w ciąży – czy można pić wodę?

Przed pobraniem krwi, w okresie 8-12 godzin bez posiłku, dopuszczalne jest picie czystej wody oraz niesłodzonej herbaty w ilościach zaspakajających pragnienie.

Badanie glukozy w ciąży – z próbki krwi

Pierwsze badanie glukozy w ciąży, zgodnie ze standardem organizacyjnym opieki okołoporodowej powinno wykonać się nie później niż do 10 tygodnia ciąży. U kobiet obciążonych ryzykiem rozwoju cukrzycy ciążowej, to znaczy z nadwagą; w wieku >35lat; cukrzycą ciążową zdiagnozowaną w poprzednich ciążach rozważa się w tym okresie wykonanie dwupunktowego testu obciążenia glukozą.

Standardowo test obciążenia glukozą u kobiet w ciąży nie obciążonych ryzykiem rozwoju cukrzycy ciążowej oraz u kobiet w ciąży z prawidłowym wynikiem stężenia glukozy na czczo wykonywanym w 10 tygodniu, wykonuje się między 24 a 28 tygodniem ciąży.

Test OGTT – doustny test obciążenia glukozą, polega na trzykrotnym pomiarze stężenia glukozy we krwi u ciężarnej w trzech punktach czasowych:

•  0h – pobranie próbki krwi na czczo,
•  1h – pobranie próbki krwi po jednej godzinie od spożycia roztworu 75g glukozy,
•  2h – pobranie próbki krwi po dwóch godzinach od spożycia roztworu 75g glukozy.

Należy bezwzględnie pamiętać o tym, że w trakcie wykonywania testu OGTT nie można się przemieszczać i okres, w którym przeprowadzane jest badanie trzeba spędzić na poczekalni. 

Glukoza w ciąży – normy we krwi

Wg wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia wartości referencyjne (potocznie określane jako normy) dla stężenia glukozy we krwi są bardziej restrykcyjne dla kobiet w ciąży, w porównaniu z osobami dorosłymi nie będącymi w ciąży.

Stężenie glukozy we krwi u kobiety ciężarnej powinno wynosić:

• 0h – w próbce krwi pobieranej na czczo (niezależnie czy badanie jest składową testu OGTT czy wykonywane jest tylko jako pojedyncze oznaczenie): <5,1 mmol/l lub <92mg/dl;

• 1h – w próbce krwi pobieranej po jednej godzinie od spożycia roztworu 75g glukozy: <10 mmol/l lub <180 mg/dl;
• 2h – w próbce krwi pobieranej po dwóch godzinach od spożycia roztworu 75g glukozy: <153 mmol/l lub < 8,5 mg/dl. 

Przekroczenie górnej granicy wartości referencyjnej (normy) dla glukozy w ciąży wiąże się z rozpoznaniem cukrzycy oraz stanowi podstawę do wzmożonej kontroli nad gospodarką węglowodanową ciężarnej. W takiej sytuacji pacjentka powinna zostać skierowana przez swojego lekarza ginekologa prowadzącego ciążę do specjalisty, zajmującego się zaburzeniami metabolizmu glukozy w okresie ciąży, czyli do diabetologa.

Badanie glukozy w ciąży – z próbki moczu

Ogólne badanie moczu jest jednym z laboratoryjnych badań przesiewowych wykonywanych kobietom w ciąży praktycznie przed każdą wizytą kontrolną. Wykonanie tego badania zalecane jest już po odbyciu pierwszej wizyty u ginekologa, jednak nie później niż do 10. tygodnia ciąży. Kolejne obowiązuje między 15 a 20 tygodniem, 21 a 26, 27 a 32, 33 a 37 oraz ostatnie, na krótko przed rozwiązaniem – między 38 a 39 tygodniem ciąży. Badanie ogólne moczu ma na celu monitorowanie pracy nerek, ilości białka wydalanego z moczem, wczesne wykrycie w moczu bakterii oraz kontrolowanie wydalania z moczem glukozy.

Fizjologicznie glukoza w moczu nie powinna się pojawiać, a jej obecność świadczy o nieprawidłowym, wysokim stężeniu glukozy we krwi. Zatem badanie ogólne moczu ma pośrednie znaczenie przy diagnozowaniu zaburzeń gospodarki węglowodanowej, a wykrycie glukozy w moczu w ciąży powinno przyspieszyć diagnostykę w kierunku cukrzycy ciążowej. 

Badanie ogólne moczu wykonuje się z porannej próbki moczu, z tzw. środkowego strumienia, co oznacza, że pierwsze krople moczu powinny trafić do toalety, kolejna – właściwa porcja do pojemnika, a ostatnia – do toalety.  Pojemnik na mocz do badania można kupić w aptece, niekiedy udostępniany jest bezpłatnie w punktach pobrań podległych laboratoriom.

Cukrzyca ciążowa – choroba, której nie należy lekceważyć

Bardzo często rozpoznanie cukrzycy ciążowej wiąże się jedynie z koniecznością wprowadzenia zmian w dotychczasowej diecie (dieta 1500 – 2400 kalorii) i zwiększeniem aktywności fizycznej. Rzadko spotyka się przypadki cukrzycy ciążowej, w której konieczne jest stosowanie insulinoterapii, czyli wstrzykiwania insuliny – obniżającej poziom glukozy we krwi. Najważniejsze po zdiagnozowaniu choroby jest stosowanie się do wszystkich zaleceń lekarskich i monitorowanie poziomu glukozy we krwi w warunkach domowych. Zalecane jest spożywanie 5-6 małych, dobrze skomponowanych posiłków, monitorowanie przyrostu masy ciała (od 12 do 18 kg), spacerowanie, pływanie lub wykonywanie ćwiczeń dostosowanych do swoich możliwości. Od prawidłowych wartości glukozy w ciąży zależy zdrowie, a nawet życie nienarodzonego dziecka. Ponadto świadomość swojej choroby daje możliwość stosowania profilaktyki cukrzycy również po porodzie. Niejednokrotnie jest tak, że kobiety z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej zdiagnozowanymi w trakcie ciąży rozwijają cukrzycę typu 2 w przyszłości.

Autor: Dr n. med. Beata Skowron

Bibliografia:

1. Badania przesiewowe w kierunku hiperglikemii w ciąży w: Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Solnica B, Dembińska – Kieć A, Naskalski JW. Urban & Partner Wrocław 2022.
2. Standard organizacyjny opieki okołoporodowej opublikowany w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 2018 roku: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20180001756
3. Cukrzyca ciążowa — rozpoznawanie i leczenie. Cypryk K. Gin. Perinat. Prakt. 2016; 1, 2: 41–44. www.journals.viamedica.pl/ginekologia_perinatologia_prakt