Ból mięśni - możliwe przyczyny i sposoby łagodzenia

Ból mięśni najczęściej spowodowany jest przeciążeniem danej partii mięśni po intensywnym, wyczerpującym treningu czy też nietypowej aktywności fizycznej. Mięśnie połączone są ze stawami ścięgnami i powięziami, razem tworząc układ mięśniowo – szkieletowy, dlatego urazy stawów lub ścięgien, wpływają również na funkcjonowanie otaczających mięśni wywołując różne bóle. W wielu przypadkach obolałe mięśnie nie stanowią powodu do zmartwień i ustępują bez leczenia. Kiedy ból mięśni powinien niepokoić i stanowić przyczynę wizyty u lekarza?

Bóle mięśni – przyczyny i konsekwencje

Przewlekłe przeciążenia np. mięśni karku mogą wywoływać dodatkowe dokuczliwe objawy takie jak uciążliwe bóle z tyłu głowy. Ból określany jest przez pacjentów różnorako jako tępy lub ostry, piekący, objawiający się mrowieniem lub drętwieniem. Bardziej skomplikowanym stanem są bóle mięśniowe występujące u pacjentów z wieloma różnymi schorzeniami, ponieważ wtedy do diagnostyki i leczenia należy podejść bardziej kompleksowo, aby móc zdiagnozować pierwotną przyczynę powstania bólu.

Typowe przyczyny i choroby, które mogą wywołać bóle mięśniowe to:

• przemęczenie,
• stres,
• nerwica,
• zła postawa,
• przesilenie, przetrenowanie mięśni,
• aktywność sportowa, zwłaszcza sporty kontaktowe,
• skurcze (np. wywołane brakiem witamin i minerałów),
• urazy w stawach, kościach lub mięśniach,
• zwichnięcia, stłuczenie lub złamanie kości,
• infekcje (np. grypa lub COVID-19),
• choroby pasożytnicze (np. włośnica lub krętkowica),
• otyłość lub nadwaga,
• neuropatie cukrzycowe,
• rwa kulszowa,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• osteoporoza,
• dna moczanowa,
• choroby naczyniowe.

Ból mięśni przy przeziębieniu

Bóle mięśni i stawów to dwa z najczęstszych objawów grypy i przeziębienia. Chorzy najczęściej skarżą się na ból wszystkich mięśni, a także osłabienie i trudności w poruszaniu się. Chociaż bóle ciała nigdy nie są przyjemne, są dowodem na to, że układ odpornościowy działa. Prócz bólu mięśni pojawiają się bóle głowy, gorączka, katar czy ból gardła. Kiedy wirus dostaje się do organizmu, układ odpornościowy przygotowuje się do walki. Białe krwinki zwalczają infekcję różnymi sposobami. Większe krwinki białe „zjadają” bezpośrednio patogeny i je neutralizują. Inne wyzwalają substancje takie jak prostaglandyny czy cytokiny, które wywołują stan zapalny oraz obrzęk i mogą wpływać na wyzwolenie bodźców bólowych w mięśniach. W przypadku grypy bądź przeziębienia można doraźnie wspomóc się lekami przeciwbólowymi, aby złagodzić objawy. Bóle mięśni i stawów powinny ustąpić po wyleczeniu infekcji.

Co powoduje ból mięśni nóg?

Ból mięśni nóg lub dyskomfort opisywany często jako „zakwasy” może wystąpić we wszystkich partiach mięśni nóg oraz pośladów, po intensywnych ćwiczeniach lub długich pieszych wędrówkach. Mogą również wynikać z poważnych chorób. Bóle dotyczące mięśni nóg można podzielić na grupy:

• przeciążeniowe bóle mięśni nóg wynikające z nadmiernego wysiłku i zazwyczaj nie stanowią zagrożenia dla zdrowia pacjenta, zazwyczaj są krótkotrwałe;
• bóle spowodowane brakiem ruchu; siedzenie przez długi czas może wywoływać ból mięśni ud bez wysiłku. Stała pozycja siedząca wywiera nacisk na stawy i mięśnie, zwłaszcza bioder oraz nóg. Brak aktywności może również powodować osłabienie mięśni, wywołując przewlekły ból mięśni nóg. Dlatego nawet przy problemach z naczyniami czy urazami drobne ćwiczenia oraz ruch nawet w postaci powolnego spaceru jest wskazany;
• Zespół Niespokojnych Nóg (RLS, ang. Restless Legs Syndrome) to bardzo uciążliwa dolegliwość, której charakterystycznym objawem jest piekący ból oraz drętwienie nóg. Pojawiające się mrowienie wymusza mimowolne ruchy nogami podczas spoczynku. Prowadzi do bezsenności, co znacznie obniża jakość życia pacjenta. Pacjenci często wspomagają się lekami z preparatami żelaza. W przypadku wystąpienia zespołu niespokojnych nóg należy zwrócić się do lekarza neurologa;
• rwa kulszowa to dolegliwość spowodowana uciskiem w odcinku lędźwiowo-krzyżowym w dolnej części kręgosłupa, ból może promieniować przez pośladek, przednią część uda do stopy, jest on bardzo dokuczliwy, wymagający interwencji specjalisty, jak również podania leków przeciwzapalnych (np. sterydowych) jak i silnie przeciwbólowych, zazwyczaj występuje jednostronnie, niekiedy wymagający interwencji chirurgicznej;
• choroba tętnic obwodowych to stan chorobowy, który wpływa na przepływ krwi w dolnej części ciała i powoduje drętwienie, ból i skurcze mięśni kończyn. Jest to powszechna choroba u osób z miażdżycą. Nagromadzenie płytki miażdżycowej w tętnicach zmniejsza przepływ krwi i powoduje niedokrwienie w kończynach. Dochodzi do powolnego zaniku mięśni oraz sztywnienia stawów. Bez leczenia ból nóg z czasem się pogarsza i zaczyna występować nawet w czasie spoczynku.
• przewlekła niewydolność żylna występuje, gdy krew w nogach nie może prawidłowo płynąć z powrotem do serca, ponieważ zastawki, które wypychają krew, są osłabione. Może to spowodować gromadzenie się krwi, zwiększenie ciśnienia w żyłach, powstawanie bolesnych żylaków. W nocy dokuczają bolesne skurcze mięśni nóg, następnie zaczyna towarzyszyć temu ból kończyn dolnych i pojawia się obrzęk. Czynniki ryzyka przewlekłej niewydolności żylnej to nadwaga, palenie papierosów, siedzący tryb życia, ciąża, praca siedząca lub stojąca przez dłuższy czas, historia rodzinna żylaków lub innych chorób naczyniowych czy cukrzyca.

Co to są wędrujące bóle mięśni i stawów?

Migracyjny, czyli wędrujący ból mięśni i stawów to ból odczuwany w różnych miejscach ciała w różnym czasie. Diagnozowanie i leczenie tego stanu mogą być kłopotliwe dla lekarzy, gdy pacjent przychodzi ze stwierdzeniem, że „wszystko go boli”. Ból wszystkich mięśni to objaw pojawiający się w przypadku grypy lub infekcji wirusem Sars-Cov-2 i ustępuje po przechorowaniu. Jednak lekarze muszą być czujni, ponieważ przewlekłe bóle tego typu mogą być objawem poważnych chorób, także śmiertelnych. Należą do nich między innymi:

• fibromialgia charakteryzuje się głównie rozległymi bólami (kostno-mięśniowymi), powodującymi ból całego ciała, problemy ze snem, zmęczenie, a często także niepokój emocjonalny i psychiczny. Wymaga leczenia kompleksowego, łagodzenia bólu jak również pomocy psychologicznej;
• choroby nowotworowe – nowotwory kości i mięśni, mięsaki Ewinga, szpiczak mnogi, obejmują bóle w miejscu nowotworzenia oraz miejscach przerzutowych;
• choroba zwyrodnieniowa stawów – w przeszłości choroba zwyrodnieniowa stawów była związana ze starzeniem i „zużyciem” stawów ogólnie. Obecnie może dotykać ludzi w młodszym wieku atakując całe stawy, kości, chrząstki, więzadła czy tkanki wyściełające staw (błona maziowa);
• reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – to choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy nie działa prawidłowo i atakuje własną wyściółkę stawów.  Występuje zapalenie stawów oraz przewlekłe bóle stawowo – mięśniowe. Choroba często dotyka rąk, kolan lub kostek i zazwyczaj ten sam staw po obu stronach ciała, na przykład obie ręce lub oba kolana;
• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) – jest chorobą zapalną, która z czasem prowadzi do zrastania się kości kręgosłupa, zwanych kręgami. ​​Kręgosłup jest mniej elastyczny i wymusza zgarbioną postawę. Bóle obejmują mięśnie, które kurczą się przyjmując postawę obronną przed sztywnością stawów;
• stwardnienie rozsiane – to poważna, nieuleczalna choroba dotycząca układu nerwowego. Może to powodować ostry lub napadowy ból mięśni, niekontrolowane skurcze i napięcie powodujące ból całego ciała. Jednym z objawów są zaburzenia koordynacji ruchowej, osłabienie i ból nóg po dłuższym wysiłku fizycznym, np. po chodzeniu.

Co na ból mięśni?

Jak złagodzić ból mięśni? W wielu przypadkach opieka domowa i masaże, czy też zmiana stylu życia jak rzucenie palenia oraz pozbycie się zbędnych kilogramów obciążających mięśnie i stawy, wystarczają do poprawy bądź ustąpienia dolegliwości. Bóle mięśniowo -stawowe spowodowane chorobami wymagają leczenia specjalistycznego, niekiedy również chirurgicznego. Jednak wczesna identyfikacja i leczenie schorzeń oraz urazów przyspiesza powrót do zdrowia.

Sposoby łagodzenia i leczenia bóli mięśniowo-stawowych mogą być zachowawcze lub farmakologiczne, należą do nich:

• odpoczynek i relaks po przesileniu mięśni bądź w czasie infekcji,
• techniki radzenia sobie ze stresem, takie jak medytacja, joga i masaż,
• sen pomaga wzmocnić układ odpornościowy i daje czas na regenerację,
• ciepły prysznic lub kąpiel mogą ukoić obolałe mięśnie,
• nawodnienie, dobre nawodnienie jest kluczem do pomocy organizmowi w walce z infekcjami,
• unikanie dodatkowego obciążania bolących partii mięśniowych,
• kompresja, unieruchomienie obciążonego stawu,
• stosowanie okładów, zimnych lub ciepłych,
• stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych tzw. NLPZ,
• stosowanie leków przeciwgrypowych,
• fizjoterapia i zabiegi z zakresu fizykoterapii,
• diagnostyka i leczenie schorzeń pierwotnych.

Autor: Dr n. med. Iwona Chromik

Bibliografia:

1. Muscle pain. Mogole O. et al., ooSouth African Family Practice 2017; 59(3):24-32.
2. Fibromialgia w praktyce lekarza rodzinnego. Kanecki K, Tyszko P. Forum Medycyny Rodzinnej 2016, tom 10, nr 2, 59–65.
3. Przewlekła niewydolność żylna w praktyce lekarza rodzinnego. Przybylska-Kuć, S. et al. Family Medicine & Primary Care Review 3 (2013): 377-378.
4. Zespół niespokojnych nóg. Bogucki A. PZWL, Warszawa 2010.
5. Bóle mięśniowe i kurcze bolesne w praktyce neurologa. KW. Nicpoń, Polski przegląd neurologiczny, 2007, t. 3, nr 4, str. 237–248.
6. Bóle kości, mięśni i stawów – problemy diagnostyczne i lecznicze. Szczepański L. , Pluta A. Przew Lek 2002, 5, 8, 84-92.
7. https://www.medme.pl/artykuly/wedrujace-bole-kosci-stawow-i-miesni-jak-leczyc,88026.html
8. https://www.everydayhealth.com/leg-pain/guide/
9. https://portal.abczdrowie.pl/bole-miesni