09 grudnia 2022 - Przeczytasz w 5 min

Wole tarczycy – przyczyny, objawy, jak wyglądają?

Wole tarczycy to powiększenie gruczołu tarczowego. Może być widoczne gołym okiem jako zwiększenie obwodu szyi lub niewidoczne dla oka – uchwytne w badaniu ultrasonograficznym (USG). Wole tarczycy często stanowi jedynie defekt kosmetyczny. Niestety w niektórych przypadkach okazuje się być konsekwencją choroby tarczycy. Dlaczego rozwija się wole tarczycy i jakich chorób może być objawem?

Zdjęcie do tekstu wole tarczycy.

Wole tarczycy – przyczyny

Tarczyca jest zlokalizowanym w przedniej części szyi gruczołem układu endokrynnego, odpowiedzialnym za produkcję hormonów regulujących wiele procesów w organizmie. Hormony tarczycowe – tyroksyna T4 i trójjodotyronina T3 – wpływają na funkcje praktycznie wszystkich narządów, regulują tempo przemiany materii, odpowiadają za kondycję skóry i włosów, ale także warunkują prawidłowy rozwój fizyczny i umysłowy. Wole tarczycy może towarzyszyć prawidłowej pracy gruczołu, często jednak związane jest z zaburzeniami w postaci nadczynności lub niedoczynności tarczycy.

  • Wole tarczycy towarzyszące prawidłowej pracy tarczycy (eutyreozie)

Wole obojętne, czyli takie, które nie prowadzi do zmiany w ilości produkowanych przez tarczycę hormonów najczęściej jest skutkiem niedoboru jodu. Jod jest pierwiastkiem niezbędnym do syntezy hormonów tarczycowych. W przypadku jego niedoboru gruczoł kompensacyjnie przerasta po to by wychwycić więcej jodu i zabezpieczyć prawidłową produkcję hormonów. Wole obojętne tarczycy ma charakter schorzenia endemicznego. Oznacza to, że jest charakterystyczne dla mieszkańców rejonów geograficznych ubogich w jod. W Polsce wyeliminowano problem wola obojętnego, charakterystycznego dla południowego regionu kraju (m.in. małopolski), wprowadzając obowiązek jodowania soli kuchennej. Kolejną przyczyną obojętnego wola tarczycy może być dieta, zawierająca dużą ilość goitrogenów, czyli substancji zmniejszających wchłanianie jodu. Przykładem warzyw bogatych w goitrogeny są jarmuż, kapusta, kalafior, brokuły, kalarepa i brukselka.

  • Wole tarczycy w niedoczynności (hipotyreozie)

Niedoczynność tarczycy jest stanem, w którym dochodzi do zmniejszenia syntezy hormonów tarczycowych. Epidemiologicznie, najczęściej przyczyną niedoczynności tarczycy jest limfocytarne zapalenie gruczołu, określane mianem choroby Hashimoto, w której proces niszczenia gruczołu wiąże się z wytwarzaniem przez organizm autoprzeciwciał (anty-TPO i anty-TG ) skierowanych przeciwko strukturom tarczycy. Należy jednak zaznaczyć, że wole tarczycy niekoniecznie towarzyszy każdemu przypadkowi niedoczynności gruczołu.

  • Wole tarczycy w nadczynności (hipertyreozie)

Nadczynność tarczycy charakteryzuje się wzmożoną syntezą hormonów tarczycowych. Jedną z przyczyn nadczynności jest choroba Gravesa – Basedowa, w której dochodzi do pobudzenia gruczołu przez autoprzeciwciała TRAb. W przypadku choroby Gravesa – Basedowa wole tarczycy jest stałym elementem choroby i stanowi podstawę jej rozpoznania wraz z pozostałymi dwoma objawami: wytrzeszczem gałek ocznych (orbitopatii) i tachykardią, czyli zwiększonym tempem bicia serca.

  • Inne przyczyny wola tarczycy

Wśród innych przyczyn wola tarczycy wymienia się; ciążę, stosowanie leków (sulfonamidy, pochodne sulfonylomocznika, tyreostatyki, lit), niedobór selenu, żelaza i witaminy A oraz zmiany nowotworowe w gruczole.

Jak wygląda wole tarczycy?

Zdrowa tarczyca w badaniu USG posiada wymiary nieprzekraczające 20ml u kobiet i 25ml u mężczyzn. Tarczycę przekraczającą objętość 40 ml określa się mianem wola tarczycy znacznego stopnia, w przypadku objętości wynoszącej 100 ml stwierdza się tzw. wole tarczycy olbrzymie. Wg klasyfikacji WHO, we wprowadzonej skali trzystopniowej służącej ocenie wola, stopień 0 oznacza brak wola tarczycy, natomiast stopień 3 to wole, powodujące w widoczny sposób zwiększenie obwodu lub/i kształtu szyi. Powiększenie obwodu szyi może być symetryczne lub jednostronne, co wiąże się z występowaniem zmian odpowiednio w obu lub jednym płacie tarczycy. W badaniach obrazowych wole tarczycy może mieć charakter wola miąższowego (np. w chorobie Hashimoto), guzkowego (wole guzowate tarczycy występuje m.in. w niedoborach jodu), lub guzkowo – miąższowego.

Wole tarczycy zamostkowe

Wole tarczycy zamostkowe jest rodzajem wola, którego obecność stwierdza się w rejonie mostka klatki piersiowej. Wole zamostkowe może nie być widoczne jako zwiększenie obwodu szyi, ale ponieważ „schodzi” do klatki piersiowej stanowi przyczynę innych, doskwierających pacjentom objawów. Najczęściej są to uporczywy kaszel, duszność, chrypka, trudności w trakcie przełykania lub uczucie dławienia. Synonimem zamostkowego wola tarczycy jest wole tarczycy śródpiersiowe.

Wole tarczycy – pierwsze objawy

Wole tarczycy może być całkowicie bezobjawowe, może wiązać się z objawami ucisku tarczycy na struktury anatomicznie sąsiadujące z gruczołem oraz mogą towarzyszyć mu objawy nadczynności lub niedoczynności tarczycy.

Do objawów związanych z samą wielkością wola tarczycy należą: trudności z przełykaniem, duszność, chrypka, uczucie ciasnoty w szyi (wrażenie zbyt ciasnego kołnierzyka), ale także opuchlizna węzłów chłonnych i tkliwość podczas badania tarczycy.

Objawy towarzyszące wolu tarczycy w przebiegu niedoczynności gruczołu są przede wszystkim konsekwencją spowolnienia przemian metabolicznych przez obniżoną syntezę hormonów tarczycowych. Pacjenci uskarżają się na przybieranie kilogramów, zaparcia, uczucie zimna, pogorszenie kondycji skóry i włosów oraz spadek wydolności fizycznej. Objawami choroby mogą być również zmęczenie i senność oraz obrzęk śluzowaty, czyli opuchnięcie twarzy. Wśród objawów wymienia się również osłabienie i ból mięśni oraz stawów, stany depresyjne, problemy z pamięcią, koncentracją oraz zawroty głowy, spowodowane obniżeniem ciśnienia tętniczego krwi. Panowie doświadczają zaburzeń erekcji i funkcji seksualnych, u kobiet z kolei występują przewlekające się miesiączki.

Objawy towarzyszące wolu tarczycy w przebiegu nadczynności gruczołu wynikają z przyspieszenia metabolizmu i nasilonej syntezy hormonów tarczycowych. Pacjenci tracą na wadze mimo braku wprowadzenia restrykcyjnej diety, skarżą się na stałe uczucie gorąca i nadmierną potliwość, nadpobudliwość ruchową i problemy ze snem. Wśród objawów wymienia się również niepokój, rozdrażnienie, drżenia rąk, biegunki, bóle głowy spowodowane wysokim ciśnienie krwi, podwójne widzenie i obrzęk podudzi. U mężczyzn charakterystyczne są problemy z potencją i płodnością, u kobiet – występują skąpe, bezowulacyjne miesiączki lub dochodzi do ich całkowitego ustania.

Czy wole tarczycy może się zmniejszyć?

Wole tarczycy może się zmniejszyć, jeżeli zostanie wyeliminowana przyczyna powstania wola. W przypadku niedoborów jodu stosuje się odpowiednio dobraną w dawkach suplementację jodem. Niedoczynność tarczycy wymaga leczenia uzupełniającego niedobory hormonów tarczycy. W przypadku nadczynności – farmakoterapia lub leczenie jodem radioaktywnym ma na celu zmniejszenie syntezy nadmiernie produkowanych hormonów. W niektórych przypadkach wola tarczycy (wole olbrzymie, doskwierające wole zamostkowe, wole stanowiące dla pacjenta duży problem w wyglądzie) stosuje się także leczenie operacyjne, polegające na usunięciu części lub całości tarczycy. Leczeniem chorób odpowiedzialnych za powstanie wola tarczycy zajmuje się lekarz endokrynolog.

Bibliografia

  1. Goiter. Can AS, Rehman A. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-. Last Update: August 22, 2022.
  2. An update on the pathogenesis of Hashimoto’s thyroiditis. Weetman AP. J Endocrinol Invest. 2021 May;44(5):883-890. doi: 10.1007/s40618-020-01477-1. Epub 2020 Dec 17. PMID: 33332019; PMCID: PMC8049926.
  3. Current Diagnosis and Management of Graves’ Disease. Subekti I, Pramono LA. Acta Med Indones. 2018 Apr;50(2):177-182. PMID: 29950539.
  4. Powiększenie tarczycy. Kochman M, Jastrzębska H. Medycyna po Dyplomie 2014:10
  5. World Health Organization, United Nations Children’s Fund, International Council for the Control of Iodine Deficiency Disorders. Assessment of iodine deficiency disorders and monitoring their elimination. A guide for programme menagers. 3rd ed, Geneva: World Health Organisation; 2007.
Powiązane pakiety

e-PAKIET TARCZYCOWY
Badania z pakietu warto wykonać: Przy dolegliwościach wskazujących na nadczynność (np. przyspieszone tętno, chudnięcie, uczucie gorąca, biegunki) lub niedoczynność tarczycy (np. ospałość, przybieranie na wadze, nietolerancja zimna, zaparcia). W kontroli leczenia i monitorowaniu przebiegu chorób tarczycy. Profilaktycznie, do oceny funkcji narządu. Dedykowany dla: Kobiet, Mężczyzn, Dzieci. Pamiętaj przed pobraniem:Na pobranie krwi zgłoś się w godzinach porannych, możesz być po posiłku . Czas oczekiwania na wyniki e-pakietu w większości laboratoriów wynosi 1-2 dni robocze.*   Tarczyca – rola w organizmie: Tarczyca to gruczoł układu hormonalnego, zlokalizowany w przedniej części szyi. Produkowane przez tarczycę hormony wpływają na funkcje praktycznie wszystkich narządów organizmu, regulują tempo przemiany materii, ale także warunkują prawidłowy rozwój fizyczny i umysłowy. JAKIE BADANIA NA TARCZYCĘ? e-PAKIET TARCZYCOWY uwzględnia najistotniejsze badania laboratoryjne wykonywane w diagnostyce chorób tarczycy: TSH, fT4, anty-TPO. W ocenie funkcjonowania tarczycy, znalazł zastosowanie przede wszystkim hormon TSH, nadzorujący pracę gruczołu. Oznaczenie stężenia tego produkowanego w przysadce mózgowej hormonu jest najczulszym badaniem, wykrywającym objawowe jak i bezobjawowe zaburzenia czynności tarczycy. Obserwowane zmiany w stężeniu TSH wyprzedzają w czasie zmianę stężenia hormonów produkowanych przez samą tarczycę, a charakter tych zmian pozwala na rozpoznanie nadczynności lub niedoczynności gruczołu. W ocenie pracy tarczycy pomiarowi stężenia TSH zwykle towarzyszy pomiar stężeń hormonów produkowanych w obrębie samego gruczołu. Szczególne znaczenie ma pomiar stężenia fT4, czyli wolnej frakcji tyroksyny – T4, głównego hormonu wytwarzanego i wydzielanego przez tarczycę. Na podstawie wzrostu stężenia fT4 wnioskuje się o nadczynności gruczołu, a jego spadek towarzyszy niedoczynności tarczycy. Nieprawidłowa praca tarczycy może mieć różnorodne podłoże. W ustaleniu przyczyn zaburzeń funkcjonowania gruczołu wykorzystuje się pomiar stężenia autoprzeciwciał – antyTPO. Nieprawidłowo wysokie stężenie anty-TPO we krwi świadczy o istnieniu autoimmunizacyjnego procesu skierowanego przeciwko tkankom tarczycy, a równocześnie stwierdzone zmiany w stężeniach hormonów TSH i fT4 stanowią laboratoryjną podstawę rozpoznania chorób z autoagresji m.in. choroby Hashimoto i Gravesa-Basedowa. Zestawienie wyników badań uwzględnionych w e-pakiecie pozwala nie tylko na ocenę funkcji gruczołu tarczycy, ale także na określenie pierwotnego lub wtórnego charakteru nieprawidłowości oraz na potwierdzenie lub wykluczenie ich autoimmunizacyjnego mechanizmu. Ze względu na wieloczynnikowy charakter podłoża chorób tarczycy, uzyskane wyniki badań należy skonsultować z lekarzem.   *Czas prezentowany jest w dniach roboczych i może ulec zmianie ze względu na uwarunkowania laboratoryjne i nie stanowi zobowiązania do realizacji usługi w tym czasie. Informację o przewidywanym czasie wykonania wszystkich badań objętych pakietem, zależnie od wybranego punktu pobrań, można sprawdzić na podstronach poszczególnych badań, wybierając placówkę realizacji lub kontaktując się z infolinią. Uwaga! Jeżeli kupujesz badanie dla dziecka, zrealizuj je w punkcie przyjaznym dzieciom - sprawdź PUNKTY PRZYJAZNE DZIECIOM.

e-PAKIET TARCZYCOWY ROZSZERZONY
Badania z pakietu warto wykonać: Przy dolegliwościach wskazujących na niedoczynność tarczycy (np. bladość, spadek koncentracji, senność, przybieranie na wadze, uczucie zimna, zaparcia, obfite miesiączki) i nadczynność (np. przyspieszone tętno, nieuzasadnione chudnięcie, uczucie gorąca, zlewne poty, brak lub skąpa miesiączka, biegunki). W monitorowaniu i kontroli leczenia chorób tarczycy. Do profilaktycznej oceny funkcji narządu. Dedykowany dla: Kobiet, Mężczyzn, Dzieci. Pamiętaj przed pobraniem: Na pobranie krwi zgłoś się w godzinach porannych, możesz być po posiłku. Czas oczekiwania na wyniki e-pakietu w większości laboratoriów wynosi 1-2 dni robocze.* Tarczyca – rola w organizmie: Tarczyca to gruczoł endokrynny, usytuowany w przedniej części szyi. Hormony produkowane przez tarczycę regulują pracę praktycznie wszystkich narządów organizmu, wpływają na tempo przemiany materii, ale także od ich działania uzależniony jest prawidłowy rozwój fizyczny i umysłowy. JAKIE BADANIA NA TARCZYCĘ? e-PAKIET TARCZYCOWY uwzględnia badania laboratoryjne wykonywane w diagnostyce chorób tarczycy: TSH, fT3, fT4, anty-TPO, anty-TG, przeciwciała przeciw receptorom TSH (TRAb). Diagnostykę chorób tarczycy rozpoczyna się od pomiaru stężenia TSH – hormonu przysadkowego nadzorującego pracę gruczołu. Jest to najczulsze badanie oceniające pracę gruczołu, wykrywające objawowe jak i bezobjawowe zaburzenia czynności tarczycy. Obserwowane zmiany w stężeniu TSH wyprzedzają w czasie zmianę stężenia hormonów produkowanych przez samą tarczycę, a charakter tych zmian pozwala na rozpoznanie nadczynności lub niedoczynności gruczołu. W ocenie pracy tarczycy pomiarowi stężenia TSH zwykle towarzyszy pomiar stężeń hormonów produkowanych w obrębie samego gruczołu, szczególne ich wolnych frakcji: tyroksyny - fT4 i trójjodotyroniny – fT3. Na podstawie wzrostu stężenia fT3 i fT4 wnioskuje się o nadczynności gruczołu, a spadek towarzyszy niedoczynności tarczycy. Nieprawidłowa praca tarczycy może mieć różnorodne podłoże. W ustaleniu przyczyn zaburzeń funkcjonowania gruczołu wykorzystuje się pomiar stężenia autoprzeciwciał – antyTPO, anty TG i TRAb. Anty-TPO w znacznie podwyższonym mianie typowe jest dla choroby Hashimoto. Ocena przeciwciał przeciw receptorowi TSH (TRAb) jest najbardziej przydatna w różnicowaniu choroby Gravesa-Basedowa od stadium nadczynności choroby Hashimoto i poporodowego zapalenia tarczycy. Podwyższone miano przeciwciał przeciw tyreoglobulinie (anty-TG) może towarzyszyć różnym chorobom tarczycy, wynikającym np. z niedoboru jodu lub zapaleń toczących się w obrębie narządu. Zestawienie wyników badań uwzględnionych w e-pakiecie pozwala nie tylko na ocenę funkcji gruczołu tarczycy, ale także na określenie pierwotnego lub wtórnego charakteru nieprawidłowości oraz na potwierdzenie lub wykluczenie ich autoimmunizacyjnego mechanizmu. Ze względu na wieloczynnikowy charakter podłoża chorób tarczycy, uzyskane wyniki badań należy skonsultować z lekarzem.   *Czas prezentowany jest w dniach roboczych i może ulec zmianie ze względu na uwarunkowania laboratoryjne i nie stanowi zobowiązania do realizacji usługi w tym czasie. Informację o przewidywanym czasie wykonania wszystkich badań objętych pakietem, zależnie od wybranego punktu pobrań, można sprawdzić na podstronach poszczególnych badań, wybierając placówkę realizacji lub kontaktując się z infolinią. Uwaga! Jeżeli kupujesz badanie dla dziecka, zrealizuj je w punkcie przyjaznym dzieciom - sprawdź PUNKTY PRZYJAZNE DZIECIOM.
Powiązane badania

Jod, ilościowo
Jod, ilościowo. Pomiar jodu w surowicy stosowany niekiedy dla określenia statusu jodu w organizmie.

T3
Kliniczna ocena stanu czynnościowego tarczycy - diagnostyka i monitorowanie leczenia chorób tarczycy.

T4
Kliniczna ocena stanu czynnościowego tarczycy - diagnostyka i monitorowanie leczenia chorób tarczycy.  

anty-TPO
Diagnostyka chorób autoimmunologicznych tarczycy. Diagnostyka ryzyka  chorób tarczycy i innych patologii. Diagnostyka aktualnego stanu metabolicznego tarczycy. 

anty-TG
Diagnostyka chorób autoimmunologicznych tarczycy. Diagnostyka aktualnego stanu metabolicznego tarczycy. Monitorowanie leczenia raka tarczycy - weryfikacja oznaczeń tyreoglobuliny i wykrywanie wznowy choroby.

P / c. p. receptorom TSH (TRAb)
P/c. p. receptorom TSH (TRAb). Pomiar stężenie autoprzeciwciał dla receptorów hormonu tyreotropowego tarczycy (TSH-TRAb) stymulujących tarczycę, przydatny w diagnostyce różnicowej choroby Gravesa-Basedowa i ocenie w ryzyka wystąpienia c