Ciśnienie krwi u dzieci – normy, sposób pomiaru, przyczyny złych wyników

Ciśnienie krwi to parametr, który dostarcza istotnych informacji na temat kondycji układu sercowo-naczyniowego. Monitorowanie tego wskaźnika, zwłaszcza u dzieci, może pomóc we wczesnym wykryciu nieprawidłowości i zapobiec poważnym konsekwencjom zdrowotnym w przyszłości. Jednakże określenie prawidłowych wartości ciśnienia u młodych pacjentów nie jest tak proste, jak w przypadku dorosłych. Dowiedz się więcej na temat norm ciśnienia krwi u dzieci.

Czym jest ciśnienie krwi i jak się je mierzy?

Ciśnienie krwi to siła, z jaką krew przepływa przez naczynia krwionośne. Charakteryzują ją dwie wartości – ciśnienia skurczowego, oznaczającego maksymalną siłę, z jaką krew jest tłoczona podczas skurczu serca, oraz ciśnienia rozkurczowego, określającego minimalną siłę w fazie rozkurczu serca. Pomiar ciśnienia krwi to podstawowe badanie, które pozwala ocenić prawidłowość funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego.

Aby dokonać pomiaru ciśnienia u dziecka, należy zastosować odpowiedni mankiet, dopasowany do wielkości jego ramienia. Pomiar wykonuje się w pozycji siedzącej, po 5-10 minutach odpoczynku. Ważne jest, aby unikać czynników, które mogłyby wpłynąć na wynik, takich jak stres, wysiłek fizyczny czy spożycie posiłku. Pomiar ciśnienia u dziecka należy wykonywać w odpowiednich warunkach – w cichym, spokojnym miejscu. Otrzymane wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego należy następnie odnieść do norm właściwych dla danej grupy wiekowej, płci i wzrostu dziecka.

Kiedy i jak często mierzyć ciśnienie u dziecka?

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego pomiar ciśnienia krwi powinien być rutynowo wykonywany u dzieci powyżej 3. roku życia, co najmniej raz w roku, podczas wizyty u pediatry lub w szkole, przez higienistkę lub pielęgniarkę środowiska wychowania i nauczania. U młodszych dzieci badanie to przeprowadzane jest jedynie w określonych sytuacjach, np. przy infekcjach, przyjmowaniu leków czy występowaniu innych czynników ryzyka.

📌 Poznaj e-Pakiet dla każdego (maksimum)

Jakie jest prawidłowe ciśnienie u dzieci?

Wartości referencyjne ciśnienia krwi dla dzieci są znacznie niższe niż dla dorosłych i zmieniają się w zależności od wieku. Można wyróżnić następujące normy:

• noworodki: 60–95/30–60 mmHg,
• niemowlęta: 90/60 mmHg,
• małe dzieci: 95/60 mmHg,
• dzieci w wieku szkolnym: 100/60 mmHg,
• młodzież: 110/70 mmHg.

Należy pamiętać, że są to jedynie uśrednione wartości. Prawidłowe ciśnienie u dzieci ocenia się na podstawie siatek centylowych, uwzględniających również płeć i wzrost dziecka. Wyniki mieszczące się w przedziale od 10. do 90. centyla uznawane są za prawidłowe. Natomiast wartości powyżej 95. centyla mogą wskazywać na nadciśnienie tętnicze, a pomiędzy 91. a 95. centylem – na podwyższone ciśnienie.

📌 Przeczytaj również: Skoki ciśnienia – przyczyny, diagnostyka i leczenie

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowych wartości konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań w celu ustalenia przyczyny. Obejmują one morfologię krwi, badania biochemiczne, USG jamy brzusznej czy badanie dna oka. Lekarz podejmie również decyzję o ewentualnym wdrożeniu leczenia, które może obejmować modyfikację stylu życia, a w razie konieczności również farmakoterapię.

Ciśnienie tętnicze a płeć dziecka

Płeć dziecka również ma wpływ na normy ciśnienia krwi. Zasadniczo chłopcy wykazują nieco wyższe wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego w porównaniu z dziewczętami w tym samym wieku i o tym samym wzroście. Różnice te są szczególnie widoczne w okresie dojrzewania. Przykładowo u 17-letnich chłopców o wzroście na poziomie 50. centyla 95., centyl ciśnienia skurczowego wynosi 136 mmHg, podczas gdy u dziewcząt w tym samym wieku i o tym samym wzroście – 129 mmHg. Podobne dysproporcje obserwuje się również w ciśnieniu rozkurczowym.

Ciśnienie tętnicze a wzrost dziecka

Wzrost dziecka jest kolejnym istotnym czynnikiem, który determinuje prawidłowe wartości ciśnienia krwi. Im wyższe jest dziecko, tym wyższe powinno być jego ciśnienie tętnicze. Przykładowo u 6-letnich dziewczynek o wzroście na poziomie 50. centyla 95., centyl ciśnienia skurczowego wynosi 111 mmHg, natomiast u tych o wzroście na poziomie 75. centyla – 113 mmHg. Analogiczna zależność obserwowana jest również u chłopców.

Przyczyny i skutki nieprawidłowego ciśnienia u dzieci

Nadciśnienie tętnicze u dzieci, choć nadal rzadsze niż u dorosłych, stanowi coraz poważniejszy problem zdrowotny. Szacuje się, że dotyczy ono około 3-5% populacji pediatrycznej. Nieprawidłowe ciśnienie krwi u dzieci ma różnorodne podłoże. Do najczęstszych przyczyn nadciśnienia tętniczego należą:

• choroby nerek,
• choroby układu hormonalnego (np. nadczynność tarczycy),
• wady wrodzone serca,
• otyłość i nadwaga,
• stres i napięcie emocjonalne.

Konsekwencje utrzymującego się za wysokiego ciśnienia krwi mogą być poważne. Nadciśnienie tętnicze u dzieci wiąże się ze zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych w dorosłym życiu, takich jak zawał serca czy udar mózgu. Może ono również prowadzić do uszkodzenia nerek, oczu i ośrodkowego układu nerwowego. 

Nadciśnienie tętnicze a choroby współistniejące

Dzieci z pewnymi chorobami przewlekłymi są szczególnie narażone na rozwój nadciśnienia tętniczego. Dotyczy to zwłaszcza pacjentów z cukrzycą typu 1 i 2 oraz ze schorzeniami nerek.

U dzieci z cukrzycą ciśnienie powinno być utrzymywane poniżej 130/85 mmHg. Nadciśnienie u tych pacjentów znacząco zwiększa ryzyko powikłań narządowych, takich jak przerost mięśnia sercowego czy uszkodzenie nerek. Dlatego monitorowanie ciśnienia krwi i wczesne leczenie nadciśnienia są kluczowe w tej grupie.

Podobnie u dzieci z chorobami nerek prawidłowe ciśnienie nie powinno przekraczać 140/90 mmHg. Nadciśnienie tętnicze jest częstym powikłaniem tych schorzeń i może prowadzić do dalszego uszkodzenia narządu. Leczenie nadciśnienia obejmuje tu ograniczenie spożycia soli, a niekiedy także farmakoterapię.

Rola rodziców w monitorowaniu ciśnienia u dzieci

Rodzice odgrywają ogromną rolę w profilaktyce i we wczesnym wykrywaniu zaburzeń ciśnienia krwi u dzieci. Przede wszystkim powinni regularnie mierzyć ciśnienie swojego dziecka w warunkach domowych, zgodnie z zasadami prawidłowego pomiaru.

Uzyskane wyniki warto zapisywać i na bieżąco konsultować z lekarzem pediatrą. Pozwoli to na śledzenie trendu i wczesne wychwycenie ewentualnych odchyleń od normy. Rodzice powinni również zwracać uwagę na inne objawy, które mogą sugerować problemy z ciśnieniem krwi u dziecka, takie jak: bóle i zawroty głowy, częste zmęczenie, problemy z koncentracją czy zaburzenia widzenia. W przypadku zaobserwowania jakichkolwiek niepokojących symptomów należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Ważne, aby rodzice aktywnie uczestniczyli w profilaktyce i leczeniu zaburzeń ciśnienia u swoich pociech. Modyfikacja stylu życia, w tym wprowadzenie zdrowej diety, regularnej aktywności fizycznej oraz eliminacja niekorzystnych nawyków, może przynieść wymierne efekty. Rodzice powinni również ściśle współpracować z personelem medycznym, stosując się do zaleceń dotyczących farmakoterapii lub innych form leczenia.

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska