Czym jest niedokwasota żołądka i jak można ją leczyć?

Niedokwasota, czyli podwyższenie fizjologicznego pH soku żołądkowego, może być przyczyną nieprzyjemnych problemów z trawieniem. Zwykle zaburzenia związane z trawieniem kojarzą nam się jednak ze zgagą, czyli nadkwasotą. Czy niedokwaszenie soku żołądkowego również może być niebezpieczne? Jakie może nieść za sobą konsekwencje zdrowotne?

Niedokwasota żołądka – co to jest?

Niedokwasota żołądka jest zespołem objawów ze strony żołądka i organizmu związaną z brakiem odpowiedniego zakwaszenia soku żołądkowego. Sok żołądkowy wydzielany jest przez jego komórki okładzinowe. Główny składnik to kwas solny (HCl), który odpowiada za kwaśne pH wydzielin żołądka, utrzymując je na poziomie około 1,0-2,5. Inne jego składowe to woda, śluz, elektrolity, czynnik wewnętrzny Castle’a, lipaza, pepsynogen. Podstawowe zdania wydzieliny żołądka to trawienie białek przy udziale pepsyny oraz trawienie tłuszczów z udziałem lipazy. Śluz obecny w żołądku działa protekcyjnie oraz bakteriobójczo. Na pobudzenie wydzielania soku żołądkowego wpływają: spożycie posiłku białkowo- tłuszczowego, działanie nerwu błędnego, czy też hormony tarczycy. Niedokwasota żołądka wiąże się z podwyższeniem pH soku żołądkowego do 5,0- 6,5.

Niedokwasota żołądka – objawy

Z racji tego, że do działania większości enzymów w żołądku niezbędny jest kwaśny odczyn soku żołądkowego, stąd podwyższenie jego pH może nastręczać wielu problemów z trawieniem. Niedokwasota objawia się z szeregiem nieprzyjemnych symptomów takich jak:

• zgaga,
• wzrost ryzyka infekcji (brak bakteriobójczego działania kwasu żołądkowego- rozrost H.pylori, przerost flory jelitowej SIBO)
• spadek masy ciała,
• wzdęcia, biegunki, zaparcia,
• puste odbijania,
• uczucie ciężkości w okolicy żołądka,
• niedobory pokarmowe,
• niedobory witaminowe (nieprawidłowe wchłanianie Fe oraz wit. B12)
• niechętne spożywanie mięsa.

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/wodorowo-metanowy-test-oddechowy-na-czym-polega/

W dłuższej perspektywie może dochodzić do pojawienia się objawów wynikających z niedoborów żywieniowo- witaminowych, w tym: anemii, osłabienia włosów i paznokci, zmęczenia, bólów głowy, drętwienia kończyn, problemów z koncentracją i pamięcią.  Niektóre z tych objawów, w szczególności refluks, potocznie znany jako zgaga, są kojarzone, mylnie, tylko z nadkwasotą, stąd określenie czy u nas występuje nadkwasota czy niedokwasota wymaga przeprowadzenia dodatkowej diagnostyki.

Niedokwasota – przyczyny

Przyczyn niedokwasoty upatruje się w nieprawidłowym działaniu żołądka i wymienia się wśród nich:

• atroficzne zapalenie żołądka, raka żołądka,
• infekcje H. pylori,
• przewlekłe stosowanie inhibitorów pompy protonowej,
• chroniczny stres,
• zabiegi operacyjne,
• guzy neuroendokrynne
• nieprawidłowe działanie nerwu błędnego,
• podeszły wiek,
• niedoczynność tarczycy.

Jedną z ważniejszych przyczyn jest aktywne zakażenie H. pylori. U prawie 90% społeczeństwa bakteria ta znajduje się w żołądku, jednak tylko u nielicznych jej obecność może przejść w aktywne zakażenie. H. pylori wytwarza ureazę, która podnosi pH soku żołądkowego, co równocześnie sprzyja rozwojowi bakterii. Kolejną istotną przyczyną jest zastosowanie inhibitorów pompy protonowej. Leki te zmniejszają wydzielanie HCl, powodując tym samym zmniejszenie zakwaszenia soku żołądkowego. Autoimmunologiczne zapalnie żołądka jest schorzeniem, w którym w organizmie produkowane są przeciwciała przeciwko komórkom okładzinowym, odpowiedzialnym za produkcję soku żołądkowego. Niedokwasota w przebiegu tego schorzenia może skutkować niedokrwistością megaloblastyczną (brak wchłaniania Wit B12 przez brak czynnika Castle’a produkowanego przez komórki okładzinowe żołądka). Upośledzenie działania nerwu błędnego odpowiedzialnego m.in. za motorykę przewodu pokarmowego oraz wydzielanie enzymów, w tym kwasu żołądkowego, także może być przyczyną niedokwasoty.

Niedokwasota żołądka – leczenie

Leczenie niedokwasoty wymaga ustalenia pierwotnej przyczyny niedokwasoty żołądka oraz wyeliminowanie jej. W większości przypadków pozwala to na odzyskanie homeostazy soku żołądkowego. W przypadku zakażenia H. pylori lub obecności innych patogenów konieczne jest zastosowanie antybiotyku. Niedoczynność tarczycy czy choroba autoimmunologiczna żołądka wymaga specjalistycznego leczenia farmakologicznego. Czasem specjalista zleca stosowanie suplementów zawierających HCL (betaina HCL) lub enzymów trawiennych. Ważne jest też uzupełnienie niedoborów pojawiających się w czasie długotrwałej niedokwasoty żołądka- suplementacja witaminy B12, żelaza, cynku, witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i in. Jeżeli przyczyną są inhibitory pompy protonowej – należy je stopniowo odstawić.

Niedokwasota żołądka – domowe sposoby

Przed zastosowaniem leczenia domowymi sposobami, warto ustalić z jakim schorzeniem mamy do czynienia, szczególnie w przypadku objawów niejednoznacznych jak zgaga spowodowana refluksem. Leczenie opiera się na zwiększeniu kwaśności treści żołądka, stąd ustalenie czy to nadkwasota czy niedokwasota ma kluczowe znaczenie, by nie nasilić objawów. Oczywiście zakwaszanie treści żołądkowej stosuje się tylko w przypadku, gdy błona śluzowa żołądka pozostała nienaruszona (brak owrzodzeń, nadżerek, zakażeń). Wśród domowych środków zaradczych z powodzeniem stosuje się: gorzkie przyprawy i zioła np. czarnuszka, goździki, anyż, które pobudzają wydzielanie kwasu żołądkowego, ocet jabłkowy, wodę z sokiem z cytryny, krople żołądkowe. Istotne jest, aby nie traktować tych rozwiązań jako leczenia ostatecznego, a jednie wspomagające, ponieważ niejednokrotnie konieczne jest wyeliminowanie przyczyny (zakażenie, choroba autoimmunologiczna, niedoczynność tarczycy), a zakwaszenie „we własnym zakresie” może pogorszyć sprawę lub nie odnieść żadnego skutku.

Niedokwasota żołądka – dieta

Pozostaje odpowiedzieć na pytanie jak powinna wyglądać dieta przy niedokwasocie? Powinna być przede wszystkim zbilansowana i lekkostrawna. Należy stosować się do kilku wskazówek:

1. Posiłek powinien rozpoczynać się od białka, co wzmaga produkcję soku żołądkowego.
2. Unikać potraw mięsnych wysokoprzetworzonych, mocno przyprawionych, smażonych, tłustych, a także surowych.
3. Wyeliminować z diety tłuste sery, pieczywo pszenne i razowe, warzywa wzdymające (strączkowe, kapustę), słodycze, alkohol, kawę herbatę, słodzone napoje.
4. W diecie powinno znaleźć się mięso gotowane i przygotowywane na parze (głównie drób i ryby); pozwala to na dostarczenie przyswajalnych mikro- i makroelementów.
5. Warzywa i owoce powinny stanowić co najmniej 50 % posiłku- gotowane, surowe, w postaci koktajli i musów, wskazane jest spożywanie warzyw kiszonych.
6. Wydzielanie soku żołądkowego pobudzają wywary mięsne, rybne, soki warzywne, wędzone ryby.
7. Napoje powinny być wypijane co najmniej 30 minut po posiłku, co daje żołądkowi czas na trawienie białka.
8. Posiłki należy spożywać regularnie, bez pośpiechu, dając sobie czas na dokładne przeżucie każdego kęsa pokarmu, nie powinny być obfite.
9. Istotne jest odpowiednie nawodnienie całego organizmu, co ułatwia zachodzenie procesów metabolicznych.
10. Ostatni posiłek spożywać najpóźniej 3 h przed snem.

Pytania i odpowiedzi

1. Po czym poznać niedokwaszenie żołądka?

Niedokwaszenie żołądka objawia się przede wszystkim problemami z trawieniem – odbijaniami, wzdęciami, zgagą, refluksem, uczuciem ciężkości po posiłkach, ale także objawami ogólnymi wynikającymi z niedoborów pokarmowych – osłabienie, utrata pamięci, łamliwość włosów i paznokci. Charakterystyczny jest brak chęci spożywania pokarmów mięsnych.

• Niedokwasota żołądka a refluks – czy dolegliwości są ze sobą związane?

W przypadku niedokwasoty żołądka może pojawić się refluks, mimo, że jest on bardziej charakterystyczny dla nadkwaśności. Jest on wynikiem unoszenia się cząsteczek kwasu żołądkowego do przełyku z nagromadzonymi w procesie trawienia pęcherzykami gazu.

• Niedokwasota żołądka – co jeść, aby wspierać pracę żołądka?

Ważne jest spożywanie dużych ilości warzyw i owoców, a także mięsa gotowanego lub przygotowywanego na parze, aby nie obciążać zbytnio żołądka. Pozytywne skutki wywiera również spożywanie produktów kiszonych, kefirów i jogurtów naturalnych. Dobrą praktyką jest rozpoczynanie posiłku od produktów białkowych, co wspomaga wydzielanie soków trawiennych w żołądku. Podobnie działa spożywanie wywarów mięsnych i rybnych, ryb wędzonych i soków warzywnych.