Glista ludzka – objawy. Diagnostyka obecności glisty ludzkiej w organizmie

Glistnica jest chorobą pasożytniczą jelit najpowszechniej występującą na świecie. Spowodowana jest zarażeniem glistą ludzką. Źródłami zarażenia są gleba lub żywność zanieczyszczona ziemią oraz woda zanieczyszczona odchodami ludzkimi. Objawy glistnicy ludzkiej są różne w zależności od etapu choroby. Zarażenie glistą ludzką występuje powszechnie, a najczęściej stwierdzane jest w rejonach tropikalnych i subtropikalnych. W okresie wędrówki larw u chorych obserwowane są objawy ze strony układu oddechowego, na etapie pasożytowania w jelicie choroba może zaś powodować ból brzucha, osłabienie, a przy silnej inwazji – niedrożność jelita. Sprawdź, jakie objawy mogą jej jeszcze towarzyszyć oraz w jaki sposób glistnica jest rozpoznawana.

Co to jest glista ludzka?

Glista ludzka (z łac. Ascaris lumbricoides hominis) to gatunek pasożyta należący do rodzaju Ascaris. Dorosłe osobniki są w stanie osiągnąć kilkadziesiąt centymetrów długości – samice są z reguły większe od samców (mierzą odpowiednio do 40 cm i 10–32 cm). Pasożyty te mają jasnoróżowe ciała o obłym kształcie. Do zarażenia glistą ludzką dochodzi drogą pokarmową. Pasożyt może dostać się do organizmu człowieka poprzez spożycie warzyw i owoców narażonych na kontakt z ludzkimi fekaliami bądź też zanieczyszczonej wody (np. podczas kąpieli w jeziorze). Glistnicy sprzyja niski poziom higieny, szczególnie zła gospodarka ściekami, używanie odchodów ludzkich jako nawozu, wilgotny i ciepły klimat. Szacuje się, że glistnicą ludzką zarażona jest około jedna czwarta populacji na świecie. Największą zapadalność obserwuje się wśród dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.

Glista ludzka – cykl rozwojowy glisty ludzkiej

Dorosłe samice glisty ludzkiej żyją w jelicie cienkim, gdzie są w stanie złożyć w ciągu dnia do 200 000 jaj. Te wydostają się z organizmu żywiciela razem z kałem. Inwazyjne jaja przeżywają w glebie przez kilkanaście miesięcy, a w wyjątkowo sprzyjających warunkach w wilgotnym i ciepłym środowisku – nawet przez kilka lat. Po połknięciu przez człowieka trafiają do przewodu pokarmowego, gdzie wydostają się z osłon jajowych. Przez ściany jelita trafiają do naczyń krwionośnych. Razem z krwią docierają do płuc. Tam mają zapewniony tlen, który jest konieczny do dalszego rozwoju. W pęcherzykach płucnych linieją dwa razy. Kiedy mają około 2 mm, kierują się do oskrzelików, oskrzeli, tchawicy, a później do krtani. Zostają połknięte i wracają do jelita cienkiego. Wędrówka larw trwa około 14 dni. Przez kolejne 2 miesiące pasożyty dojrzewają i zaczynają się rozmnażać.

Jakie są objawy glistnicy?

Zarażenie glistą ludzką wiąże się z rozwojem glistnicy. W większości przypadków choroba ta ma bezobjawowy przebieg. U pozostałych osób objawy glistnicy ludzkiej należy podzielić na związane z okresem wędrówki larw i z pasożytowaniem dojrzałych osobników w przewodzie pokarmowym.

Glista ludzka – objawy w okresie wędrówki larw

Przemieszczające się do płuc larwy powodują tzw. glistnicę płucną. To łagodna i samoograniczająca się choroba. Mija samoistnie w ciągu 2–3 tygodni. W tym czasie nie wolno stosować środków powodujących obumarcie pasożyta, gdyż mogłoby to doprowadzić do zatkania dróg oddechowych czy skurczu oskrzeli. W czasie tego etapu zakażenia glistą ludzką zaobserwować można następujące objawy:

• suchy kaszel,
• uczucie dyskomfortu w klatce piersiowej, które nasila się podczas głębokiego oddychania,
• duszność i krwioplucie (rzadziej),
• świsty i rzężenia podczas osłuchiwania płuc,
• uczucie ogólnego rozbicia,
• stan podgorączkowy lub niewysoka gorączka,
• eozynofilia (zwiększona liczba we krwi granulocytów kwasochłonnych, czyli rodzaju krwinek białych),
• podwyższony poziom całkowitych przeciwciał klasy IgE,
• hipergammaglobulinemia (wzrost stężenia immunoglobulin klasy G),
• nacieki – zagęszczenia miąższowe o średnicy od kilku milimetrów do kilku centymetrów (nacieki Löefflera), widoczne na RTG klatki piersiowej.

Glistnica ludzka – objawy obecności pasożyta w przewodzie pokarmowym

Na tym etapie zakażenia glistą ludzką najczęstsze objawy stanowią: obecność glisty w treści wymiocin lub w kale, bóle brzucha, ogólne osłabienie, nadmierna pobudliwość. Masywna inwazja pasożytem wiąże się z ryzykiem zaburzenia drożności jelita cienkiego. Kłęb glist ludzkich obecny w świetle jelita zwyczajnie je blokuje. Poza tym może prowadzić do zespołu złego wchłaniania, a ten okazać się przyczyną niedożywienia (najczęściej jest to niedobór białka, witamin A i C). To z kolei doprowadzić może do opóźnionego rozwoju psychofizycznego u dzieci. W wyniku przedostania się glisty ludzkiej poza jelito cienkie istnieje ryzyko szeregu powikłań glistnicy. W przypadku dotarcia do przewodu trzustkowego rozwija się niekiedy ostre zapalenie trzustki, pęcherzyka lub dróg żółciowych, cholestaza zewnątrzwątrobowa. Z kolei obecność pasożyta w wyrostku robaczkowym to czynnik predysponujący do powstania stanu zapalnego tego narządu.

Glista ludzka – jak leczyć? Diagnostyka glistnicy

Same objawy glisty ludzkiej są niewystarczające do rozpoznania zakażenia. Kluczowe w diagnostyce jest wykrycie w kale jaj pasożyta. Ważne, aby oddać do badania 3 próbki kału, pobrane w odstępach 2–3-dniowych. W przypadku podejrzenia zarażenia glistą ludzką wykonuje się testy  krwi: morfologię (głównie w kierunku eozynofilii)  i pomiar stężenia IgE całkowitej.  Możliwa jest indentyfikacji DNA glisty w próbkach kału za pomocą metody PCR. Niekiedy obecność form pasożyta udaje się stwierdzić w plwocinie. W zaawansowanej postaci choroby obecność glisty ludzkiej można stwierdzić dzięki metodom obrazowania, np. RTG jamy brzusznej przy dolegliwościach ze strony układu pokarmowego i podejrzeniu niedrożności jelit. Z uwagi na podobny obraz kliniczny objawy glisty ludzkiej powinny być różnicowane z zapaleniem płuc lub oskrzeli w fazie wędrówki larw oraz ze skrętem, z guzem, ze wgłobieniem jelit przy masowej inwazji.

Leczenie glistnicy opiera się na farmakoterapii. Stosuje się takie środki, jak: mebendazol, pyrantel, albendazol, a przy masowej inwazji – cytrynian piperazyny. Leczenie przeciwpasożytnicze wykazuje skuteczność wyłącznie w przypadku dojrzałych osobników, a nie działa na larwy obecne w płucach. Na etapie wędrówki pasożyta konieczne bywa leczenie objawowe z wykorzystaniem leków rozszerzających oskrzela lub glikokortykosteroidów. Po 2 tygodniach od zastosowania leków przeciwpasożytniczych powinna odbyć się kontrola – badanie kału (3 próbki kału w odstępie 2–3-dniowym). W czasie terapii należy przestrzegać diety ubogiej w węglowodany, a bogatej w białko.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. J. Cianciara, J. Juszczyk, Choroby zakaźne i pasożytnicze, t. 2, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2012.
2. J. Morozińska-Gogol, Parazytologia medyczna kompendium, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.
3. T. Ferenc, Zarys parazytologii medycznej, Edra Urban & Partner, Wrocław 2017.