Jelitówka u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie

Jelitówka u dziecka to schorzenie najczęściej wywołane przez wirusy. W przypadku pojawienia się objawów mogących świadczyć o jej rozwoju, należy zachować czujność – jelitówka może prowadzić do niebezpiecznego dla zdrowia odwodnienia. Ile trwa choroba i jak ją wyleczyć?

Jelitówka u dziecka – ostra biegunka

Z biegunką (potocznie zwaną „jelitówką” lub „grypą żołądkową”) mamy do czynienia w sytuacji oddawania  stolca o konsystencji płynnej lub półpłynnej 3 lub więcej razy w ciągu 24 godzin.

Większość dzieci poniżej 3. roku życia przechodzi przynajmniej jeden epizod jelitówki, zwykle ma on podłoże infekcyjne. Choć biegunka u dzieci często ma łagodny przebieg, warto zaznaczyć, że wiąże się również z dużą liczbą hospitalizacji. W wyjątkowych sytuacjach może doprowadzić do śmierci – z uwagi na niedojrzałość fizjologiczną i czynnościową organizmu łatwo dochodzi do zaburzenia homeostazy ustroju.

Jelitówka u dziecka – przyczyny

Najczęściej ostrą biegunkę u dzieci wywołują wirusy: Rotavirus (należy do rodziny Reoviridae i jest główną przyczyną ostrej jelitówki u dziecka), Norovirus i Adenovirus. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową – przebywanie wśród osób cierpiących na jelitówkę znacznie podnosi ryzyko zachorowania. Obecność dziecka w dużych skupiskach ludzi (żłobki, przedszkola, szkoły, centra zabaw) wiąże się zatem z możliwością rozwoju biegunki.

Rzadziej „grypa żołądkowa” spowodowana jest bakteriami, do których należą między innymi: Salmonella, Escherichia coli, Campylobacter, Yersinia. Infekcje wywołane przez pierwotniaki (Giardia lamblia czy Cryptosporidium) występują rzadko i często mają charakter bezobjawowy. Rola grzybów rodzaju Candida w zakażeniach układu pokarmowego jest kwestionowana. Czasami diagnozuje się biegunki wynikające z błędów dietetycznych czy stosowania antybiotykoterapii.

Przeczytaj także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/biegunki-po-jedzeniu/

Jelitówka u dziecka – ile trwa?

Biegunka o charakterze infekcyjnym zwykle trwa do 7 dni, nie dłużej jednak niż dwa tygodnie (jeśli objawy utrzymują się powyżej 14 dni, do czynienia mamy z biegunką przewlekłą, która może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych).

Jelitówka u dziecka – objawy

Podstawowym objawem jelitówki u dziecka są płynne lub półpłynne stolce (czasami obfite, śluzowe, zielono-żółte). Dodatkowo mogą pojawić się następujące objawy:

• wymioty (w przypadku małego dziecka należy pamiętać o układaniu go na boku aby zapobiec zachłyśnięciu),
• stan podgorączkowy, gorączka (niekiedy wysoka, nawet powyżej 40ºC),
• ból brzucha,
• osłabienie, rozbicie,
• utrata apetytu,
• objawy ze strony układu oddechowego: katar, kaszel.

Stopień nasilenia powyższych  objawów klinicznych jelitówki u dziecka jest różny.

Jelitówka u dziecka – diagnostyka

Zdiagnozowanie jelitówki u dziecka z reguły nie sprawia lekarzowi większych trudności. Specjalista na podstawie wywiadu z rodzicem oraz badaniu fizykalnemu dziecka, z dużym prawdopodobieństwem jest w stanie stwierdzić czy dziecko cierpi na jelitówkę oraz czy wystąpiły powikłania związane z chorobą. Należy pamiętać, że biegunka może towarzyszyć również innym schorzeniom, takim jak np. zapalenie ucha środkowego, zakażenie układu moczowego, zapalenie płuc.

W przypadku podejrzenia grypy żołądkowej, standardowo nie stosuje się badań mikrobiologicznych (posiew stolca). Lekarz może jednak zadecydować o ich przeprowadzeniu w sytuacji kiedy:

• dziecko cierpi na choroby przewlekłe,
• biegunka trwa długo i/lub jej charakter jest bardzo intensywny,
• zachodzi konieczność przeprowadzenia diagnostyki różnicowej innych chorób,
• istnieje podejrzenie podłoża bakteryjnego schorzenia (np. gdy dziecko odbyło wcześniej podróż do kraju o zwiększonym ryzyku infekcji bakteryjnej lub występują np. krwiste biegunki, ból brzucha i gorączka powyżej 40⁰C),
• istnieje podejrzenie zachorowania epidemicznego.

Jelitówka u dziecka – kiedy do szpitala?

Jelitówka jest zjawiskiem niebezpiecznym, zwłaszcza jeśli pojawia się u niemowląt oraz u dzieci cierpiących na poważne, dodatkowe choroby (np. schorzenia nowotworowe, niewydolność nerek, cukrzycę) – w takim przypadku należy zasięgnąć porady lekarza. Konsultacja medyczna jest niezbędna również w sytuacji wystąpienia objawów biegunki u dziecka w wieku poniżej trzeciego miesiąca życia. Do lekarza należy się udać, jeśli biegunka ma ostry przebieg, stolce są śluzowate czy podbarwione krwią, dziecko cierpi na kurczowe bóle brzucha, jest odwodnione i nie przyjmuje płynów. Sygnałem alarmowym są zaburzenia neurologiczne (drgawki, nadmierna senność, silne pobudzenie), intensywne wymioty oraz podejrzenie stanu wymagającego interwencji chirurgicznej.

Jelitówka u dziecka a odwodnienie

Najczęstszym i bardzo niebezpiecznym, powikłaniem ostrej jelitówki u dziecka jest odwodnienie – aby ocenić stopień odwodnienia organizmu, zgodnie z wytycznymi WHO, stosuje się określenie procentowego spadku masy ciała w porównaniu z masą ciała przed wystąpieniem biegunki:

• spadek masy ciała poniżej 3%: brak lub odwodnienie niewielkiego stopnia,
• spadek masy ciała od 3% do 9%: odwodnienie łagodne i umiarkowane,
• spadek masy ciała  powyżej 9%: ciężkie odwodnienie.

Jednak z uwagi na fakt, że nie zawsze możliwe jest dokładne oszacowanie spadku masy ciała, w określeniu stopnia odwodnienia bierze się pod uwagę dane pochodzące z wywiadu lekarskiego – w przypadku dzieci ważne są informacje na temat liczby epizodów oddania moczu, częstości i objętości biegunek i wymiotów, ilości podanych płynów, temperatury ciała, stanu ogólnego itp. W diagnostyce stopnia odwodnienia ocenie poddawane są również objawy kliniczne – niepokój powinny wzbudzić:

• sucha, mało elastyczna, zwiotczała skóra (po ujęciu fałdy skóry należy ją puścić – u odwodnionego dziecka skóra powoli powraca do stanu wyjściowego),
• wydłużony czas powrotu włośniczkowego – badanie polega na uciśnięciu opuszka palca ręki aż do momentu jego zblednięcia i mierzeniu czasu jaki upływa do chwili, kiedy skóra w tym miejscu odzyskuje swój kolor,
• nieprawidłowy tor oddychania,
• małe ilości oddawanego moczu, zatrzymanie moczu, ciemny mocz,
• zapadnięte ciemiączko,
• suche, spierzchnięte usta,
• suche błony śluzowe jamy ustnej,
• nadmierna apatia,
• płacz bez łez,
• zapadnięte gałki oczne,
• przyspieszona akcja serca,
• chłodne kończyny,
• drżenie, skurcze mięśni,
• utrata przytomności.

Sprawdź również: https://diag.pl/pacjent/artykuly/bezdechy-u-dziecka-jak-je-rozpoznac-czy-sa-grozne/

Jelitówka u dziecka – co podać?

Z uwagi na fakt, że najczęstszym powikłaniem biegunki jest odwodnienie, podstawowym i najważniejszym elementem leczenia jelitówki u dziecka jest uzupełnienie niedoboru wody i elektrolitów.

Zaleca się kontynuowanie karmienia piersią lub mlekiem modyfikowanym. Dziecko należy regularnie, powoli (np. łyżeczką) poić płynami o temperaturze pokojowej, dostosowanymi do jego wieku –  może to być niegazowana woda lub niesłodzone napoje, np. słaba, lekko osolona herbatka. Zaleca się podawanie doustnych płynów nawadniających (DPN). Odradza się pojenie dziecka stężonymi sokami czy napojami gazowanymi. W leczeniu szpitalnym stosuje się ponadto nawadnianie dożylne lub poprzez zagłębnik nosowo-żołądkowy.

Jak żywić dziecko podczas jelitówki? Najlepsza będzie lekkostrawna dieta odpowiednia dla wieku dziecka. Powinna dostarczać organizmowi niezbędnych składników odżywczych przy jak najmniejszym obciążeniu układu pokarmowego. Posiłki warto podawać dziecku regularnie w niewielkich porcjach. W razie wątpliwości należy zasięgnąć porady lekarza.

Jelitówka u dziecka – farmakoterapia

W przypadku jelitówki, schorzenie najczęściej ma charakter samoograniczający, co oznacza, że ustępuje samoistnie. Celem leczenia jest utrzymanie prawidłowego nawodnienia organizmu dziecka – w tym celu uzupełnia się płyny. Dodatkowo dokonywane są pomiary masy ciała, analizie podlega ilość przyjmowanych i wydalanych płynów (biegunka, wymioty).

Jelitówka u dziecka zwykle nie wymaga zastosowania farmakoterapii (np. leków przeciwbiegunkowych, przeciwwymiotnych). W sytuacji zakażenia bakteryjnego, w niektórych przypadkach lekarz może zadecydować o podaniu dziecku antybiotyku. Bez względu na charakter schorzenia, specjalista może zlecić przyjmowanie preparatów probiotycznych.

Jelitówka u dziecka – pielęgnacja skóry

Warto pamiętać, że w trakcie jelitówki stolec ma odczyn kwaśny i może podrażniać delikatną skórę dziecka. Dlatego trzeba wdrożyć odpowiednie zabiegi pielęgnacyjne: po każdym epizodzie biegunki  należy przemywać, a następnie osuszać i natłuszczać okolice odbytu i pośladków. Aby uniknąć bolesnych odparzeń, bardzo ważna jest szybka wymiana zabrudzonej pieluchy.

Jelitówka u dzieci – profilaktyka

Na ciężki przebieg jelitówki szczególnie narażeni są najmłodsi, dlatego rekomenduje się szczepienie dzieci przeciw rotawirusom. Gdy przewidziane są wyjazdy do miejsc endemicznych, należy omówić z lekarzem kwestię dodatkowych szczepień. Na co dzień należy przestrzegać zasad higieny: często myć ręce, pilnować dziecka, aby nie wkładało rąk do buzi.