Ketonuria - co warto wiedzieć?
Ketonuria, inaczej acetonuria lub ketoaciduria, jest stanem, w którym wraz z moczem wydalane są z organizmu ciała ketonowe. Ciała ketonowe – aceton, acetooctan i β-hydroksymaślan, w moczu zdrowego człowieka pojawiają się jedynie w sytuacji głodzenia, w czasie stosowania diety wysokobiałkowej, wysokotłuszczowej i niskowęglowodanowej lub w trakcie intensywnego treningu. Kiedy jeszcze pojawia się ketonuria i o jakich chorobach może świadczyć?
Ketonuria – przyczyny
Ciała ketonowe powstają w organizmie wówczas, gdy organizm zamiast z węglowodanów wytwarza energię w trakcie przemian metabolicznych białek i tłuszczy. Taka sytuacja ma miejsce w stanie niedoboru insuliny, czyli w przebiegu cukrzycy (głównie typu 1), ale również w trakcie stosowania diety redukcyjnej, w wyniku której dochodzi do lipolizy (rozpad tłuszczy), po wymiotach, biegunce, długotrwałej gorączce, czy też po nadużyciu alkoholu. Nagromadzenie ciał ketonowych we krwi prowadzi do zagrażającej życiu kwasicy ketonowej. Aby zredukować poziom ciał ketonowych we krwi organizm wydala je z moczem.
Ketonuria w ciąży
Wzrost wydalania ciał ketonowych może towarzyszyć pierwszemu trymestrowi ciąży, dla którego charakterystyczne jest występowanie uporczywych nudności i wymiotów. Niewielkie podwyższenie stężenia ciał ketonowych w moczu obserwuje się także u kobiet w ciąży niedoświadczających żadnych komplikacji. Nasilona ketonuria jest jednak powodem do dokładniejszej obserwacji ciężarnej, gdyż może być konsekwencją cukrzycy ciążowej. Cukrzyca ciążowa jest chorobą, która rozwija się w ciąży na skutek zachodzących w organizmie zmian hormonalnych. Charakteryzuje się podwyższonym, nieprawidłowym stężeniem glukozy we krwi, które to w sposób negatywny oddziałuje na wewnątrzmaciczny rozwój dziecka. Niekontrolowana cukrzyca ciążowa prowadzi do przerostu płodu, co zagraża utrudnionym przebiegiem porodu, ale także zwiększa ryzyko wystąpienia wad wrodzonych.
Objawy ketonurii
- Pacjenci z cukrzycą
Ketonuria najczęściej jest objawem pojawiającym się wskutek niekontrolowania cukrzycy, w związku z powyższym w badaniu moczu towarzyszącym ketonurii zaburzeniem jest glukozuria, czyli wzrost stężenia glukozy w moczu. Pacjenci z ketonurią i glukozurią często w wyniku zwiększonej częstotliwości oddawania moczu są odwodnieni i mają duże pragnienie. Są zmęczeni i zmieszani. Konsekwencją nagromadzenia się ciał ketonowych we krwi i rozwoju kwasicy jest także owocowo (acetonowo) pachnący, ciężki oddech. We krwi obserwuje się bardzo wysokie stężenie glukozy i ketonemię, czyli podwyższony poziom ciał ketonowych. Bardzo wysokie stężenia ciał ketonowych we krwi skutkują zapadnięciem pacjenta w groźną dla życia śpiączką ketonową.
- Pacjenci bez cukrzycy
Izolowana ketonuria może wywoływać zmęczenie, ból głowy i ból brzucha. Z powodu zwiększonej częstotliwości oddawania moczu, pojawia się nasilone pragnienie objawiające się głównie suchością w ustach. Pacjenta może zaniepokoić owocowy zapach oddechu i potu.
Ketonuria – badania
Oznaczenie ciał ketonowych jest stałym elementem badania ogólnego moczu, czyli jednej z najczęściej wykonywanych analiz laboratoryjnych. W przypadku obecności ciał ketonowych w próbce moczu, na dedykowanym polu testowym, w zależności od stężenia badanej substancji, zachodzi mniej lub bardziej nasilona barwna reakcja chemiczna. Dominującym ciałem ketonowym wydalanym wraz z moczem jest β-hydroksymaślan. Nie jest on jednak wykrywany w moczu za pomocą standardowego paska do moczu, w przeciwieństwie do acetonu, który reagując z odczynnikiem umieszczonym na pasku odpowiada za zmianę zabarwienia pola reakcyjnego. Dokładny pomiar stężenia ciał ketonowych zarówno we krwi jak i w moczu wymaga jednak zastosowania bardziej zaawansowanych technik analitycznych.
Leczenie ketonurii
Ketonuria jest objawem pewnych zaburzeń, w związku z powyższym należy poszukiwać przyczyny, która odpowiada za obserwowane w wynikach badania moczu nieprawidłowości. Leczenie przyczynowe zastosowane w zależności od zdiagnozowanej jednostki chorobowej powinno spowodować zmniejszenie stężenia ciał ketonowych w moczu.
