Menopauza
Menopauza to szczególny czas w życiu każdej kobiety. Wiele kobiet obawia się tego okresu, nie wiedząc, czego mogą się po nim spodziewać, co on ze sobą przyniesie i jak go przejdą. Warto bliżej przyjrzeć się medycznej definicji menopauzy, ponieważ zawiera ona wiele istotnych informacji.
Przede wszystkim należy wyjaśnić, iż samo określenie „menopauza” oznacza jedynie ostatnią prawidłową miesiączkę w życiu kobiety. Natomiast określeniem szerszym, obejmującym wszelkie zmiany w organizmie kobiety, jakie zachodzą jeszcze przed menopauzą i rok po niej, jest tzw. perimenopauza lub po prostu okres okołomenopauzalny.
Kiedy się zaczyna?
U kobiet w Polsce menopauza występuje w wieku około 50 lat. Wiek ten jest pewnym uśrednieniem, ponieważ wśród czynników, mogących wpływać na wcześniejsze lub późniejsze pojawienie się menopauzy, wymienia się m.in.: predyspozycje genetyczne, czynniki socjoekonomiczne, styl życia, obejmujący palenie papierosów i picie alkoholu, czy nawet wysokość nad poziomem morza miejsca, w którym żyje kobieta.Liczne zmiany w ciele kobiety, które pojawiają się w tym czasie, określane są mianem objawów wypadowych lub klimakterycznych i wynikają ze zmian hormonalnych, zachodzących na skutek fizjologicznego wygasania funkcji jajników.
Do objawów, mogących niestety w pewnych przypadkach dosłownie spędzać kobietom sen z powiek, należą zaburzenia snu, takie jak bezsenność oraz uderzenia gorąca, pojawiające się nie tylko w dzień, ale często także w nocy i powodujące tzw. nocne poty. Spośród innych uciążliwych objawów, na które skarżą się kobiety w wieku okołomenopauzalnym, wymienić należy: złe samopoczucie, nadpobudliwość, obniżenie nastroju, bóle i zawroty głowy, zaburzenia funkcji seksualnych, a nawet depresję.
Etapy w życiu kobiety
Życie kobiety można podzielić na kilka okresów, w zależności od aktywności hormonalnej i funkcji rozrodczych: okres noworodkowy i okres dzieciństwa, okres pokwitania, okres rozrodczy, okres okołomenopauzalny oraz okres pomenopauzalny.
W każdym z tych etapów życia kobiety fizjologicznie różne są poziomy i aktywność poszczególnych hormonów. Z uwagi na fakt, iż menopauza i wszystkie związane z nią objawy i konsekwencje wynikają ze zmian zachodzących, najogólniej mówiąc, w jajnikach, przy pomocy badań laboratoryjnych można łatwo sprawdzić tzw. status hormonalny kobiety. Właściwe zinterpretowanie otrzymanych wyników zależy m.in. od określenia wieku kobiety oraz dnia cyklu miesiączkowego, w którym wykonywano badanie.
Diagnostyka wygasania funkcji jajników
Żeńskie hormony płciowe wytwarzane są m.in. przez jajniki. Do hormonów tych zaliczamy: estradiol, estron, estriol i progesteron. Natomiast hormony stymulujące pracę jajników wytwarzane są przez przysadkę mózgową. Są to tzw. gonadotropiny i należą do nich: hormon luteinizujący (LH) oraz hormon folikulotropowy (FSH).
W przypadku zbliżającej się menopauzy dochodzi do zaburzenia równowagi zarówno progesteronowo-estrogenowej, ze znacznym obniżeniem ich ilości, jak i do pojawienia się nadmiaru hormonów FSH i LH. Są to wyznaczniki wygasania funkcji jajników. Cykle menstruacyjne są już wtedy bezowulacyjne, a miesiączki przestają być regularne, aż dochodzi do ich ustania. Obniżenie stężenia hormonów płciowych i nadmierna produkcja hormonów przysadkowych odpowiadają za większość dolegliwości i objawów klimakterium. Dlatego też stosuje się wtedy specjalne leczenie hormonalne, tzw. hormonalną terapię zastępczą, która ma na celu suplementację hormonów w odpowiednich schematach i niwelowanie uciążliwych objawów.
Osobną kwestią jest diagnozowanie nieprawidłowych krwawień i zaburzeń cyklu menstrualnego. Diagnostyka ta dodatkowo obejmuje, oprócz wymienionych hormonów, także oznaczenie m.in. hormonu ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (hCG) oraz prolaktyny.
Inne istotne badania
Często ważne jest także szukanie odpowiedzi na pytanie, czy objawy intuicyjnie przypisywane przez wiele kobiet menopauzie, rzeczywiście są z nią związane i czy nie maskują jakiejś ukrytej choroby. Ocenę stanu zdrowia należy rozpocząć od wykonania badań podstawowych, do których niewątpliwie należy morfologia krwi obwodowej oraz badane ogólne moczu. Okres okołomenopauzalny niesie ze sobą także ryzyko zaburzeń gospodarki lipidowej, które m.in. podnoszą ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Profil lipidowy obejmuje oznaczenie cholesterolu całkowitego, frakcji HDL i LDL cholesterolu oraz triglicerydów.
Niezwykle ważnym narządem w organizmie jest tarczyca. Z uwagi na fakt, iż z wiekiem rośnie ryzyko pojawienia się chorób z nią związanych, warto oznaczyć poziom wolnych hormonów tarczycowych: fT3 i fT4 oraz hormonu stymulującego tarczycę TSH, co pozwala określić stan funkcjonowania tarczycy. Ważna jest także ocena czynności nerek i wątroby, którą można ustalić poprzez pomiar we krwi parametrów nerkowych, takich jak: mocznik, kreatynina, kwas moczowy, czy parametrów wątrobowych, m.in. bilirubiny całkowitej, transaminazy alaninowej (AlAT) i asparaginianowej (AspAT), gammaglutamylotranspeptydazy (GGTP).
Kolejnym elementem oceny zdrowia kobiety w okresie okołomenopauzalnym jest diagnostyka w kierunku zaburzeń gospodarki węglowodanowej i obecności cukrzycy, której ryzyko wystąpienia również rośnie z wiekiem. Wykonuje się wówczas oznaczenie na czczo glukozy we krwi oraz, jeśli jest to wskazane, przeprowadzenie tzw. testu obciążenia glukozą.
Jak wspomniano na początku, menopazua to czas wyjątkowy i szczególny, który czeka każdą kobietę. Jednak to, jak ten czas przeżyjemy, w dużej mierze zależy od nas samych. Dzięki aktualnym osiągnięciom i możliwościom współczesnej medycyny każda kobieta, wraz z odpowiednią pomocą lekarza, może okres okołomenopazualny przejść w jak najlepszym zdrowiu i przy zachowaniu komfortu życia. Pomocne w stawianiu odpowiedniej diagnozy są właśnie m.in. wymienione badania laboratoryjne.
lek. med. Katarzyna Urban
