Metapneumowirus (hMPV) – co warto wiedzieć? Czy grozi nam nowa pandemia?

Metapneumowirus (hMPV) to wirus należący do rodziny Paramyxoviridae, powodujący zakażenia układu oddechowego, szczególnie u dzieci, osób starszych oraz osób z obniżoną odpornością. W ostatnich miesiącach (od grudnia 2024) uwagę mediów zwróciły doniesienia o wzroście liczby zakażeń hMPV na świecie, zwłaszcza w Chinach oraz w Europie: w Portugalii. Wzrost ten, choć może wydawać się niepokojący, jest częścią naturalnej sezonowości wirusa i nie wskazuje na globalne zagrożenie podobne do pandemii COVID-19.

„Europejskie Centrum Kontroli i Prewencji Chorób przypomina, że HMPV jest patogenem sezonowym, który w miesiącach zimowych regularnie krąży w krajach Unii Europejskiej (UE). Aktualne dane z nadzoru epidemiologicznego wskazują na wzmożoną aktywność wirusów oddechowych w UE, zwłaszcza wirusa grypy, nie stwierdza się jednak niepokojących odchyleń od typowego wzorca dla tej pory roku.”

Dzięki lepszej diagnostyce oraz świadomości społecznej hMPV zyskał większe znaczenie w dyskusjach na temat zdrowia publicznego. Czy jest się czego obawiać i czy metapneumowirus może stać się przyczyną pandemii? Oto, co wiadomo na temat tego patogenu.

Odkrycie i budowa metapneumowirusa

hMPV został po raz pierwszy opisany w Holandii w 2001 roku przez grupę naukowców kierowaną przez B.G. van den Hoogen. Analiza sekwencji genetycznej wykazała podobieństwo do wirusa RSV, co sugeruje ich wspólną linię ewolucyjną. Dzięki badaniom retrospektywnym odkryto, że hMPV krąży w populacji ludzkiej już od dekad. Co do budowy hMPV to jest to wirus RNA o pojedynczej nici, otoczony osłonką lipidową. Jego genom zawiera sześć genów kodujących białka strukturalne i niefunkcjonalne. To właśnie ze względu na swoją strukturę, wirus skutecznie infekuje komórki nabłonka dróg oddechowych, co prowadzi do stanu zapalnego w ich obrębie i objawów charakterystycznych dla zakażeń układu oddechowego.

Podobieństwa i różnice w stosunku do COVID-19

hMPV i SARS-CoV-2 (wirus wywołujący COVID-19) są patogenami układu oddechowego, lecz mają wiele różnic:

• Budowa genetyczna: hMPV to wirus RNA o ujemnej polarności, należący do rodziny Paramyxoviridae, podczas gdy SARS-CoV-2 to wirus RNA o dodatniej polarności z rodziny Coronaviridae.
• Przebieg kliniczny: Oba wirusy mogą wywoływać podobne objawy, takie jak kaszel, gorączka, duszność, lecz SARS-CoV-2 częściej prowadzi do ciężkich powikłań, takich jak ARDS (ostry zespół niewydolności oddechowej).
• Szerzenie się: SARS-CoV-2 ma znacznie wyższy współczynnik reprodukcji (R0), co czyni go bardziej zaraźliwym niż hMPV.

Diagnostyka metapneumowirusa

Diagnostyka hMPV opiera się głównie na testach molekularnych, takich jak PCR, które pozwalają na wykrycie wirusowego RNA w próbkach pobranych z dróg oddechowych. W ostatnim czasie dostępne stały się również w Polsce, szybkie testy kasetkowe, które umożliwiają wykrycie antygenów wirusa w kilka minut.

Mimo dostępności tych narzędzi diagnostycznych, testy na hMPV są wykonywane stosunkowo rzadko. Wynika to z faktu, że infekcje wywoływane przez ten wirus mają zwykle łagodny przebieg i są diagnozowane głównie na podstawie objawów klinicznych, a rozpoznanie nie wpływa na proces leczenia- które jak w przypadku większości infekcji wirusowych opiera się na minimalizowaniu dokuczliwych objawów. W praktyce klinicznej lekarze większą uwagę zwracają na diagnostykę wirusów, które powodują cięższe powikłania, takich jak RSV czy SARS-CoV-2.

Szerokie testowanie, jak w przypadku COVID-19, nie jest tu do końca uzasadnione, ponieważ hMPV zazwyczaj powoduje łagodniejszy przebieg choroby i nie wymaga szczegółowego monitorowania w populacji ogólnej.

Epidemiologia, czyli kto choruje najczęściej?

Metapneumowirus jest rozprzestrzeniony na całym świecie i odpowiada za 5-15% infekcji dróg oddechowych, szczególnie u dzieci poniżej 5. roku życia. Infekcje są bardziej powszechne w okresach zimowo-wiosennych. Osoby starsze i pacjenci z osłabionym układem odpornościowym są narażeni na cięższy przebieg choroby.

Drogi szerzenia się wirusa

Metapneumowirus przenosi się głównie drogą kropelkową oraz przez kontakt bezpośredni z wydzielinami dróg oddechowych zakażonej osoby. Do transmisji dochodzi najczęściej w miejscach o dużym zagęszczeniu ludzi, takich jak przedszkola, szkoły czy domy opieki. Powierzchnie dotykane przez wiele osób, takie jak elementy wyposażenia środków transportu publicznego, kasy samoobsługowe czy bankomaty, mogą być źródłem pośrednim transmisji wirusa, jeśli nie są regularnie dezynfekowane.

Objawy zakażenia. Jak objawia się metapneumowirus?

Objawy zakażenia hMPV są zbliżone do tych, jakie wywołują inne wirusy układu oddechowego i należą do nich:

• gorączka – u większości pacjentów z hMPV temperatura ciała wynosi od 37,5°C do 39°C,
• kaszel – bezproduktywny (suchy) częściej na początku infekcji, mokry z wydzieliną na jej końcowych etapach,
• uczucie duszności,
• katar i zatkany nos,
• chrypka, uczucie zalegania wydzieliny,
• uczucie zmęczenia, obolałe mięśnie,
• zapalenie i ból gardła.

Czas trwania objawów zakażenia hMPV zwykle utrzymują się od 5 do 14 dni, w zależności od wieku pacjenta, ogólnego stanu zdrowia oraz funkcjonowania jego układu odpornościowego. U zdrowych dorosłych objawy często ustępują szybciej, natomiast u dzieci, osób starszych lub z obniżoną odpornością infekcja może trwać dłużej i mieć bardziej nasilony przebieg. W cięższych przypadkach, takich jak zapalenie płuc czy oskrzeli, pełne wyzdrowienie może zająć kilka tygodni. U niemowląt i osób starszych ryzyko hospitalizacji jest wyższe.

Leczenie metapneumowirusa

Nie ma specyficznego leczenia przeciwwirusowego skierowanego na hMPV. Terapia ma charakter objawowy i obejmuje:

• Obfite nawadnianie organizmu – minimum 2 litry płynów dziennie dla osoby dorosłej.
• Leki przeciwgorączkowe (paracetamol) i/lub przeciwzapalne (ibuprofen).
• Stosowanie nawilżaczy powietrza w przypadku podrażnienia dróg oddechowych – odpowiednie nawilżenie pomieszczeń dla nabłonka dróg oddechowych to mi. 50% wilgotności.
• Przy męczącym, suchym, napadowym kaszlu, zwłaszcza w godzinach nocnych – leki przeciwkaszlowe dostępne bez recepty w aptekach (np. z substancją czynną o nazwie lewodropropizyna).
• Jeśli kaszel jest produktywny lepiej go nie powstrzymywać – tu szczególnie należy zadbać o nawodnienie i o stosowanie leków mukolitycznych (rozrzedzających wydzielinę w drogach oddechowych).
• Nawilżanie śluzówek gardła za pomocą pastylek do ssania z kwasem hialuronowym, cynkiem.

Należy pamiętać, że antybiotyki są tu nieskuteczne, ponieważ hMPV jest wirusem, nie bakterią. To samo tyczy się około 90% zakażeń dróg oddechowych w sezonie infekcyjnym, które są wywoływane właśnie przez wirusy.

Jak zapobiegać zakażeniom?

Zapobieganie zakażeniom metapneumowirusem polega na przestrzeganiu podstawowych zasad higieny oraz wzmacnianiu odporności organizmu poprzez zdrowy tryb życia. Kluczowe zalecenia obejmują:

• Czyste ręce: Regularne mycie rąk wodą z mydłem lub używanie środków dezynfekcyjnych na bazie alkoholu, szczególnie po powrocie do domu, korzystaniu z transportu publicznego czy dotykaniu powierzchni w miejscach publicznych.
• Unikanie kontaktu z osobami chorymi: W miarę możliwości unikanie bliskiego kontaktu z osobami przeziębionymi lub wykazującymi objawy infekcji dróg oddechowych.
• Dezynfekcja powierzchni: Regularne czyszczenie i dezynfekowani powierzchni, takich jak klamki i telefony.
• Unikanie dotykania twarzy.

Dodatkowo, aby wspomóc naturalną odporność organizmu, należy pamiętać o jej filarach:

• Zdrowa dieta: Pokarmy bogate w witaminy i minerały, takie jak warzywa, owoce, orzechy oraz produkty pełnoziarniste. Szczególnie ważne są witaminy C, D oraz cynk, które wspierają układ odpornościowy.
• Odpowiednia ilość snu: Dorosłym zaleca się co najmniej 7-8 godzin snu na dobę, aby organizm miał czas na regenerację.
• Regularne nawadnianie: Odpowiednia ilość wody każdego dnia, aby utrzymać prawidłowe funkcjonowanie organizmu i nawilżenie błon śluzowych.
• Wietrzenie pomieszczeń: Wprowadzanie w ruch powietrza w pomieszczeniach, aby zmniejszyć stężenie potencjalnych patogenów w powietrzu. Przy smogu i zanieczyszczonym powietrzu, może być to utrudnione – w miejscach o niskiej jakości powietrza warto zainwestować w oczyszczacze powietrza.
• Aktywność fizyczna: Regularny ruch, dostosowany do możliwości, wspomaga krążenie i zwiększa odporność.

Wzrost zakażeń i medialna popularność metapneumowirusa

W ostatnich latach odnotowano wzrost liczby zakażeń metapneumowirusem, co wzbudziło zainteresowanie naukowców i mediów. Czynniki, które m.in. wpłynęły na wzrost liczby przypadków to:

• Lepsza diagnostyka: Wprowadzenie nowoczesnych technik diagnostycznych, takich jak testy PCR, pozwoliło na częstsze wykrywanie hMPV. Wcześniej wirus ten był często mylony z RSV lub innymi wirusami dróg oddechowych.
• Sezonowość i zmiana zachowań społecznych: Zimowo-wiosenny wzrost liczby zakażeń jest naturalny dla wirusów oddechowych, jednak wzrost mobilności ludzi po okresie pandemii COVID-19 mógł sprzyjać szybszemu szerzeniu się hMPV niż w jej trakcie.
• Osłabienie układu odpornościowego: Lockdowny i zmniejszony kontakt z patogenami w czasie pandemii mogły wpłynąć na mniejszą ekspozycję układu odpornościowego, co sprawia, że organizmy niektórych osób są bardziej podatne na infekcje.

Metapneumowirus stał się aktualnie popularny w mediach głównie ze względu na podobieństwa do COVID-19 w zakresie objawów i drogi szerzenia się. Zaniepokojenie wzrosło szczególnie wśród rodziców małych dzieci oraz osób starszych, które należą do grup ryzyka.

Czy jest się czego obawiać?

Metapneumowirus rzadko prowadzi do poważnych komplikacji u zdrowych osób dorosłych. Grupy ryzyka obejmują jednak dzieci, osoby starsze oraz pacjentów z chorobami współistniejącymi, takimi jak astma czy przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). Świadomość zagrożenia i odpowiednie postępowanie higieniczne pozwalają skutecznie minimalizować ryzyko.

Lek. med. Katarzyna Lizak