Mokry kaszel u dziecka - ile trwa, leczenie, kiedy trzeba zgłosić się do lekarza?

Mokry kaszel u dziecka (kaszel produktywny) to nie choroba, a naturalna reakcja organizmu na zalegającą w drogach oddechowych wydzielinę. Podobnie jak w przypadku wystąpienia innych objawów chorobowych, kaszel wymaga wizyty u pediatry, który wdraża odpowiednie postępowanie, uzależnione od wieku pacjenta. Co na mokry kaszel u dziecka może okazać się skuteczne?

Co to jest kaszel?

Kaszel zawsze jest objawem, że w organizmie dzieje się coś niepożądanego. To naturalny, bezwarunkowy odruch, będący elementem systemu obronnego organizmu. Jest on efektem podrażnienia receptorów kaszlowych, umiejscowionych w tchawicy, krtani, oskrzelach oraz opłucnej. Ze względu na charakter, wyróżniamy dwa rodzaje kaszlu: mokry (produktywny z odkrztuszaniem plwociny) oraz suchy (nieproduktywny, bez odkrztuszania wydzieliny).

Mokry kaszel u dziecka – przyczyny

Przyczyną kaszlu mokrego u dziecka najczęściej jest infekcja wirusowa lub bakteryjna górnych albo dolnych dróg oddechowych. Najczęściej objaw ten towarzyszy przeziębieniu, ale może być też symptomem grypy, zapalenia płuc, oskrzeli, zapalenia zatok czy astmy. Przy pomocy tego bezwarunkowego odruchu organizm próbuje pozbyć się wydzieliny z dróg oddechowych. Jest to więc reakcja pożądana i nie należy jej zwalczać np. środkami przeciwkaszlowymi. Bywa, że za gromadzenie wydzieliny w gardle odpowiedzialny jest refluks żołądkowo-przełykowy, który powoduje cofanie się kwaśnej treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Przyczyną zalegającej flegmy może być również astma, mukowiscydoza, obturacyjna choroba płuc lub ciało obce, które utknęło w przewodzie oddechowym.

Mokry kaszel u dziecka – objawy

Mokremu kaszlowi towarzyszy charakterystyczny dźwięk „odrywania” wydzieliny z dróg oddechowych. Jest on głęboki i przypomina bulgotanie (w przeciwieństwie do kaszlu suchego, który jest napadowy, płytki i brzmi jak szczekanie).  Bardzo charakterystyczne dla kaszlu mokrego jest odkrztuszanie wydzieliny (flegmy). Jeśli ma ona kolor żółtawy lub zielonkawy, wówczas prawdopodobnie doszło do zakażenia bakteryjnego – w takiej sytuacji lekarz pediatra zazwyczaj decyduje o podaniu choremu antybiotyku.

Mokremu kaszlowi u dziecka zwykle towarzyszą inne objawy, świadczące o infekcji dróg oddechowych. Często są to: podwyższona temperatura ciała, katar, ból gardła i ból głowy. Czasami kaszel staje się tak intensywny, że prowokuje u dziecka wymioty. Torsje oraz problemy z żołądkiem można zaobserwować w przypadku, gdy chory (zwykle małe dziecko) nie potrafi skutecznie odkrztusić wydzieliny, w związku z czym połyka ją. Mokry kaszel u dziecka bez gorączki lub innych typowych dla infekcji wirusowej czy bakteryjnej objawów wymaga pogłębionej diagnostyki.

Mokry kaszel u dziecka – ile trwa?

Zwykle kaszel produktywny pojawia się w następstwie kaszlu suchego i często męczy dziecko przez kilka dni. Rzadko występuje w postaci przewlekłej, choć bywa, że trwa nawet 3 i więcej tygodni.

Poranny mokry kaszel u dziecka – przyczyny

Mokry kaszel bywa uciążliwy zwłaszcza rano. Nocą, kiedy dziecko leży, wydzielina zalega w drogach oddechowych (spływa z zatok do gardła, a nie wydostaje się przez nos). Po przebudzeniu, odruch kaszlu staje się intensywniejszy, ponieważ organizm próbuje pozbyć się nadmiaru flegmy.

Mokry kaszel u dziecka – kiedy do lekarza?

Tak naprawdę każdy objaw infekcji u dziecka warto skonsultować z lekarzem. W przypadku noworodków oraz niemowląt jest to konieczność – bagatelizowanie jakichkolwiek symptomów chorobowych u małych dzieci niesie za sobą duże ryzyko groźnych powikłań, mogących doprowadzić nawet do zapalenia oskrzeli czy płuc.

W zależności od przyczyny kaszlu i wieku dziecka, pediatra decyduje o dalszym postępowaniu. Lekarz może zalecić podawanie pacjentowi leków wykrztuśnych, normalizujących wydzielanie śluzu, rozpuszczających wydzielinę i pobudzających jej transport. Środków tego typu nie należy stosować na noc, ponieważ mogą utrudniać zasypianie. W przypadku infekcji bakteryjnej, zwykle konieczne jest podanie antybiotyku.

Należy pamiętać, że syropy na mokry kaszel u dziecka lub inne dostępne w aptece specyfiki można podać dziecku tylko za zgodą lekarza i ściśle według jego zaleceń.

Stanem, który wymaga pilnego kontaktu ze specjalistą jest:

• kaszel produktywny, utrzymujący się dłużej niż 3 tygodnie,
• kaszel u noworodka i niemowlęcia do 3 miesiąca życia,
• krwioplucie,
• niezamierzony spadek masy ciała,
• duszności oraz problemy z połykaniem.

Domowe sposoby na mokry kaszel u dziecka

Jak wspomniano wcześniej, wystąpienie objawów chorobowych u dziecka zawsze powinno być skonsultowane z lekarzem. Warto również pamiętać, że mokrego kaszlu nie leczy się – leczyć należy chorobę, która go wywołuje. Domowe sposoby na mokry kaszel u dziecka to działania ukierunkowane przede wszystkim na ułatwienie maluchowi oczyszczanie dróg oddechowych poprzez odkrztuszanie zalegającej wydzieliny (a nie na hamowaniu odruchu kaszlu). Co na mokry kaszel u dziecka może okazać się skuteczne? Jest kilka sposobów, które wymagają omówienia z lekarzem, zwłaszcza gdy objaw dotyczy najmłodszych pacjentów.

• Podawanie syropu z cebuli – ma działanie antybakteryjne oraz wykrztuśne. Pokrojoną w talarki cebulę wkładamy do słoika, zasypujemy cukrem, zamykamy pojemnik wieczkiem. Już po kilku godzinach warzywo zacznie puszczać sok. Sok z cebuli podaje się zwykle dzieciom nieco starszym, które ukończyły 1 rok życia.
• Dbanie o prawidłowe nawilżenie powietrza w pomieszczeniach – pokój, gdzie przebywa chory warto regularnie wietrzyć lub używać specjalistycznego nawilżacza. Jest to ważne zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, kiedy mieszkanie jest ogrzewane, przez co powietrze staje się suche.
• Spacery – jeśli dziecko czuje się dobrze, jest ładna pogoda i lekarz zezwala na spacery, nie należy z nich rezygnować. Świeże, chłodne powietrze pomoże szybciej oczyścić drogi oddechowe.
• Stosowanie olejków eterycznych – olejek eukaliptusowy czy miętowy ułatwi zakatarzonemu dziecku oddychanie.
• Nawadnianie organizmu – podawanie dziecku płynów pomaga w rozrzedzeniu wydzieliny, którą łatwiej jest odkrztusić. W zależności od wieku chorego, możemy podawać wodę, mleko, herbatki z miodem lub sokiem malinowym i cytryną czy bulion (kwestię tę należy omówić z pediatrą, który pomoże wybrać odpowiedni dla wieku chorego rodzaj płynów).
• Inhalacje – na mokry kaszel u dziecka pomogą inhalacje z soli fizjologicznej, które ułatwią odkrztuszanie.
• Oklepywanie malucha po plecach – najlepiej robić to po przebudzeniu (kiedy pojawia się poranny mokry kaszel u dziecka) i po przeprowadzonej inhalacji. Warto poprosić lekarza o pomoc w nauczeniu się prawidłowej techniki oklepywania, aby czynność była skuteczna i nieszkodliwa dla pacjenta.
• Zachęcanie do umiarkowanej aktywności fizycznej – jeśli stan zdrowia dziecka na to pozwala, warto zachęcić je do ruchu – pogłębiony oddech ułatwia usuwanie flegmy z dróg oddechowych.
• Rozśmieszanie – połaskotanie dziecka, czy rozśmieszenie go w jakikolwiek inny sposób spowoduje odruch kaszlu, w tym samym pomoże w pozbyciu się wydzieliny z gardła.
• Oczyszczanie nosa – usuwanie z nosa wydzieliny przy pomocy soli fizjologicznej ułatwi dziecku oddychanie.
• Ułożenie główki powyżej reszty ciała – podłożenie na noc pod główkę dziecka dodatkowej poduszki lub kocyka sprawi, że wydzielina z zatok spłynie do nosa, a nie do gardła.

Bibliografia:

1. Gmachowska Katarzyna, Mokry kaszel u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie i domowe sposoby, online: https://www.doz.pl/czytelnia/a15160-Mokry_kaszel_u_dziecka__przyczyny_objawy_leczenie_i_domowe_sposoby, dostęp: 11.03.2023.
2. Nowicka-Zuchowska Anna, Leczenie kaszlu, online: https://www.lekwpolsce.pl/index.php?id=post&postid=619ccdeedf044, dostęp: 16.03.2023.
3. Wajda Beata, Algorytmy postępowania w kaszlu u dzieci, online: https://podyplomie.pl/pediatria/31418,algorytmy-postepowania-w-kaszlu-u-dzieci, dostęp: 16.03.2023.
4. Undrunas Aleksandra, Kuziemski Krzysztof, Uporczywy kaszel — trudności diagnostyczno-terapeutyczne w codziennej praktyce lekarskiej, Forum Medycyny Rodzinnej 2017;11(4):149-155.