Mutacja genu MTHFR - czym jest i jak się objawia?

Mutacja genu MTHFR wiąże się ze zwiększeniem poziomu homocysteiny w organizmie. Substancja ta w nadmiarze powoduje bardzo wiele problemów zdrowotnych. Są wśród nich trudności z zajściem w ciążę, poronienia oraz zwiększone ryzyko urodzenia dziecka obarczonego wadami rozwojowymi. Osoby, u których występuje mutacja genu MTHFR, są bardziej narażone na rozwój chorób serca i układu krwionośnego, raka jelita grubego oraz wystąpienie udarów w młodym wieku. O tym, czym dokładnie jest mutacja genu MTHFR, jakie są jej objawy oraz w jaki sposób można ją wykryć, przeczytasz w poniższym artykule.

Czym jest gen MTHFR i jaka jest jego rola?

Gen MTHFR znajduje się na ramieniu krótkim chromosomu 1. Jego produkt białkowy to enzym reduktaza metylenotetrahydrofolianowa, odpowiadający w warunkach fizjologicznych za metabolizm i przyswajanie kwasu foliowego. Pośrednio enzym ten wpływa również na zwiększenie poziomu homocysteiny w organizmie. Badanie mutacji genu MTHFR wskazane jest przy występowaniu zaburzeń krzepnięcia, ustalaniu przyczyn niepowodzeń ciążowych i trombofilii oraz występowania wad cewy nerwowej u płodu.

Co to jest mutacja genu MTHFR?

Mutacja MTHFR C677T polega na zamianie aminokwasu alaniny w walinę w pozycji 222 łańcucha białka. Warunkuje ona powstanie tzw. termolabilnej i przez to mniej aktywnej formy enzymu MTHFR. Mutacja A1298C powoduje zamianę kwasu gluaminowego na alaninę w pozycji 429 łańcucha białka. Jeśli którykolwiek z tych wariantów jest obecny w organizmie, to znaczy, że występuje zmiana w genie reduktazy metylenotetrahydrofolianowej. Może ona mieć wpływ na metabolizm kwasu foliowego i zwiększenie poziomu homocysteiny we krwi. Wynika to z wytwarzania enzymu o zmniejszonej aktywności.

Aby wytłumaczyć, czym dokładnie jest mutacja w genie MTHFR, należy omówić podstawy dziedziczenia. Każdy gen kodowany jest przez dwa allele dziedziczone po jednym od każdego z rodziców. Możliwa jest więc taka sytuacja, że u pacjenta nie występuje żaden wariant polimorficzny w obrębie genu MTHFR. Istnieje jednak też taka możliwość, że w obrębie obu alleli spotyka się warianty C677T lub A1298C. Mogą być one w układzie homozygotycznym lub heterozygotycznym. W organizmie człowieka spotkać również można różne warianty w obrębie obu alleli. Mamy wtedy do czynienia z obecnością złożonej heterozygoty.

W tym miejscu warto wspomnieć, jaki wpływ na organizm ma mutacja genu MTHFR. Otóż organizm ludzki nie jest w stanie wytworzyć sobie soli kwasu foliowego, a są to substancje niezbędne dla jego prawidłowego funkcjonowania. Mając mutację, jesteśmy więc narażeni na niedobór kwasu foliowego oraz zwiększone stężenie homocysteiny bez właściwej suplementacji.

Jakie objawy daje mutacja genu MTHFR?

Sama mutacja genu MTHFR nie daje żadnych niepokojących objawów. Odczuwamy raczej skutki zwiększonego poziomu homocysteiny we krwi. Zgodnie z doniesieniami literaturowymi zwiększa jednak prawdopodobieństwo wystąpienia wielu chorób. Mając wiedzę, że taka mutacja występuje w naszym organizmie, jesteśmy w stanie zmodyfikować swoje zwyczaje żywieniowe oraz zmienić sposób życia na zdrowszy, a tym samym zminimalizować ryzyko wystąpienia niektórych schorzeń.

Mutacja genu MTHFR a ciąża

Zwiększony poziom homocysteiny powoduje liczne komplikacje podczas ciąży. Związane są one głównie z zakrzepicą w obrębie żył łożyska, co może prowadzić do stanu przedrzucawkowego, przedwczesnego oddzielenia się łożyska oraz utraty ciąży. Z opisanym wyżej stanem łączy się wariant A1298C genu MTHFR. Aby zminimalizować ryzyko zagrożenia dla matki oraz dla płodu, kobiecie podaje się bardzo małe ilości heparyny drobnocząsteczkowej, która zapobiega rozwojowi zakrzepicy, nie wpływając jednocześnie negatywnie na dziecko. Sprawdź też: Genetyczne predyspozycje do zakrzepicy – kiedy warto się zbadać?

Z kolei występowanie wariantu C677T genu MTHFR może mieć związek z trombofilią wrodzoną. To choroba, w której obserwowana jest skłonność do tworzenia się zakrzepów, stąd inna nazwa choroby – nadkrzepliwość wrodzona. Ma ona znaczenie dla osób planujących dziecko. Udowodniono naukowo, że obecność wariantów polimorficznych genu MTHFR wpływa negatywnie na zagnieżdżenie się zarodka w macicy. Prowadzi również do przedwczesnych porodów.

Mutacja genu MTHFR a choroby neurologiczne i psychiatryczne

Homocysteina, czyli związek występujący w nadmiarze u osób z mutacją w genie MTHFR, ma działanie neurotoksyczne, czyli działa szkodliwie na komórki układu nerwowego. Jej obecność powoduje drażliwość, niepokój. Istnieją badania naukowe dowodzące, iż homocysteina wywołuje objawy choroby Alzheimera, schizofrenii, depresji oraz afektywnej choroby dwubiegunowej.

Mutacja genu MTHFR a choroby układu krwionośnego

Homocysteina działa prozapalnie, zwiększając ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia, takich jak miażdżyca.

Kiedy należy wykonać badanie mutacji genu MTHFR?

Badanie mutacji genu MTHFR jest zalecane u osób, u których zdiagnozowane w rodzinie kobiety posiadały wariant C677T/A1298C genu MTHFR:

• z podwyższonym poziomem homocysteiny we krwi,
• cierpiących z powodu choroby zakrzepowej,
• z objawami zatorowości płucnej,
• z objawami sugerującymi zakrzepicę, m.in. z obrzękiem, bólem i zasinieniem kończyn,
• planujących lub stosujących doustną antykoncepcję hormonalną,
• w trakcie hormonalnej terapii zastępczej,
• cierpiących z powodu miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca, otyłości, cukrzycy, raka jelita grubego, anemii megaloblastycznej,
• palących papierosy,
• z problemami z zajściem w ciążę,
• z nawracającymi poronieniami,
• u których w przeszłości wystąpił stan przedrzucawkowy.

Wskazaniem do wykonania badania mutacji w genie MTHFR jest również hipotrofia płodu oraz występowanie u dziecka rozszczepu wargi, podniebienia czy wad cewy nerwowej.

Zobacz również: Niepłodność – jakie badania genetyczne wykonać, aby ustalić jej przyczynę?

W jaki sposób można wykryć mutację w genie MTHFR?

Badanie mutacji genu MTHFR można wykonać z krwi obwodowej. Nie należy się do tego badania przygotowywać w żaden specjalny sposób. Jest ono wykonywane metodami biologii molekularnej. Oznaczenie mutacji genu MTHFR (szczególnie istotny jest tu termolabilny wariant genu MTHFR) wykonywane jest metodą PCR.

Obecnie na rynku można wykonać badanie obu mutacji genu MTHFR metodą PCR ). Ponadto w pakiecie dostępne są dodatkowe badania genetyczne, określające ryzyko zakrzepicy i trombofilii.

Ilu ludzi ma mutację MTHFR?

Najczęściej spotykanym wariantem w populacji jest wariant C665T genu MTHFR. Dotyczy on od 2% do 20% osób. Drugą często spotykaną mutacją jest A1298C. Obie zmiany genetyczne, występujące w szczególności w układzie homozygotycznym, wpływają negatywnie na aktywność reduktazy, co w konsekwencji doprowadza do obniżenia przyswajalności kwasu foliowego oraz wzrostu stężenia homocysteiny.

Ile kosztuje badanie mutacji genu MTHFR?

Badanie mutacji genu MTHFR nie jest refundowane ze środków Narodowego Funduszy Zdrowia. Nie można go też wykonać w każdym laboratorium medycznym. Tak wysoce specjalistyczne badania genetyczne wykonywane są w centrach diagnostyki genetycznej. Należy również pamiętać, że do wykonania badania genetycznego konieczne jest dostarczenie świadomej zgody pacjenta.

Jakie witaminy przy mutacji genu MTHFR?

Jak opisano powyżej, u osób z mutacją genu MTHFR występuje problem z przyswajaniem kwasu foliowego. Powinno przyjmować się metylowany kwas foliowy oraz witaminę B12 w formie metylowanej.

Autor: Marta Szarawarska

Bibliografia:

1. A. Ciechanowicz i in., Genetyka molekularna w chorobach wewnętrznych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, s. 228–229.
2. J. Bal, Genetyka medyczna i molekularna, PWN, Warszawa 2017, s. 253–259.