Neuropatia cukrzycowa – rodzaje, przyczyny, objawy

Neuropatia cukrzycowa jest schorzeniem, które rozwija się w konsekwencji trwania choroby przewlekłej – cukrzycy i polega na uszkodzeniu obwodowego układu nerwowego. Objawową neuropatię cukrzycową stwierdza się średnio u co trzeciego pacjenta z cukrzycą, nieznacznie częściej obserwowana jest w przebiegu cukrzycy typu 2. Jak objawia się neuropatia cukrzycowa i jakie ma konsekwencje?

Co to jest neuropatia cukrzycowa?

Neuropatia cukrzycowa, czyli uszkodzenie nerwów obwodowych w wyniku przewlekłej choroby jaką jest cukrzyca, rozwija się wskutek nakładania się na siebie co najmniej dwóch czynników.  Pierwszy, czyli podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia) powoduje zaburzenia przemian metabolicznych zachodzących w komórkach nerwowych, przez co dochodzi do upośledzenia ich funkcji. Drugi mechanizm, wiąże się z nieprawidłowym ukrwieniem, odżywieniem i spadkiem ilości dostarczanego tlenu do nerwów przez zmienione (np. zwężone) w wyniku cukrzycy naczynia krwionośne.

Neuropatia cukrzycowa bezobjawowa i objawowa

Neuropatia cukrzycowa bezobjawowa (subkliniczna) jest typem neuropatii, w której pacjent nie zgłasza i nie uskarża się na doskwierające dolegliwości, związane z uszkodzeniem nerwów obwodowych. Nieprawidłowości w badaniu neurologicznym stwierdza specjalista – neurolog. Wyniki badania neurologicznego wykazują wówczas zaburzone odczuwanie wibracji, temperatury, dotyku i osłabienie siły mięśniowej.

Neuropatia objawowa jest jawna klinicznie, co oznacza, że pacjent obserwuje u siebie i zgłasza nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu nerwowego. Dolegliwości mogą być skutkiem uszkodzenia części czuciowej, ruchowej i autonomicznej układu nerwowego.  

Neuropatia cukrzycowa – objawy

O uszkodzeniu części czuciowej układu nerwowego może świadczyć objaw „skarpetek i rękawiczek”, czyli zaburzenie czucia w obszarze stóp i dłoni. W tym przypadku pacjenci zauważają, że mogą przenosić np. gorące naczynia bez użycia rękawicy kuchennej i nie odczuwają nieprzyjemnego gorąca. Takie zaburzenie może wiązać się z konsekwencjami w postaci oparzenia skóry.  W przypadku stóp, zaburzenie czucia prowadzi do niedostrzegania i lekceważenia niebolesnych zmian, których brak pielęgnacji może być przyczyną rozwinięcia się kolejnego powikłania cukrzycy, czyli stopy cukrzycowej. Uszkodzenie części czuciowej układu nerwowego może objawiać się również jako uczucie drętwienia, niezwiązany z urazem przeszywający ból różnych części ciała i przeczulice.

Uszkodzenie części ruchowej układu nerwowego wiąże się ze zmienionym naciskiem masy ciała na stopy w trakcie chodzenia, niepewnym chodem i uczuciem stąpania po niepewnym podłożu. Zmiany te skutkują nieprawidłowym ustawieniem stopy, ich deformacją, zwiększonym ryzykiem tworzenia modzeli i owrzodzeń, czyli nasilają ryzyko kolejnego powikłania – stopy cukrzycowej. Wśród innych objawów wymienia się zaniki mięśniowe i zaburzenia równowagi.

Towarzyszące cukrzycy zaburzenia połykania, biegunki, zaparcia, brak kontroli nad zwieraczami, zmienność akcji serca czy nawet omdlenia mogą świadczyć o uszkodzeniu przez proces chorobowy autonomicznej części układu nerwowego. W tym typie neuropatii pojawiają się problemy z kontrolowaniem pęcherza moczowego, zaburzenia erekcji i popędu seksualnego, nieprawidłową potliwością (świąd, modzele skóry) oraz zaburzenia smaku. Pacjent może odczuwać lęk, a nawet zgłaszać objawy depresji. Najgroźniejszym objawem jest upośledzenie odczuwania stanu zagrażającego życiu, czyli hipoglikemii (niebezpiecznego spadku stężenia glukozy we krwi).

Objawem neuropatii cukrzycowej są również mononeuropatie, czyli objawy wynikające z uszkodzenia tylko jednego nerwu. Na przykład neuropatia nerwu okoruchowego powoduje opadnięcie powieki, podwójne widzenie, ból gałki ocznej i zaburzenia w jej ruchomości.

Neuropatia cukrzycowa – badania

Diagnostyka neuropatii cukrzycowej jest wielokierunkowa. Polega ona na podstawowej kontroli cukrzycy i oceny jej leczenia (kontrola prowadzonych przez pacjenta pomiarów stężeń glukozy we krwi i poziom HbA1c) oraz wykonaniu szeregu innych badań mających na celu potwierdzenie czy też wykluczenie zmian w układzie nerwowym.

Ważnym badaniem jest badanie neurologiczne (badanie czucia dotyku, wibracji i bólu), oglądanie skóry i stóp, ale także pomiar ciśnienia tętniczego, EKG i ocena zaburzeń rytmu serca. Prowadzenie pacjenta z cukrzycą wymaga współpracy interdyscyplinarnego zespołu lekarskiego, który na bieżącą będzie oceniał postęp choroby i wynikające z niej powikłania.

Neuropatia cukrzycowa – leczenie

Najważniejsze w leczeniu neuropatii jest leczenie przyczyny – czyli cukrzycy. Podstawą jest unikanie przez pacjenta podwyższonego poziomu glukozy we krwi (hiperglikemii) za pomocą dedykowanych leków, diety i aktywności fizycznej. W zależności od występujących objawów wprowadza się leczenie prowadzące do ich zniesienia.

Bibliografia:

1. Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków 2021.
2. Neuropatia cukrzycowa — patogeneza, rozpoznawanie, zapobieganie, leczenie. Szczyrba S, Kozera G, Bieniaszewski L, Nyka WM. Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 5, 339–355