Rak trzustki - objawy, przyczyny, leczenie

Rakiem nazywamy złośliwą, czyli mającą zdolność do przerzutowania „odmianę” nowotworu, która wywodzi się z tkanki nabłonkowej. Według danych epidemiologicznych 85% przypadków nowotworów trzustki jest nowotworami złośliwymi, czyli rakami. Jakie są przyczyny występowania raka trzustki, jak się objawia i w jaki sposób diagnozuje?

Rak trzustki – przyczyny

Rak powstaje w wyniku nadmiernego, niekontrolowanego przez organizm namnażania komórek, w których w wyniku mutacji w materiale genetycznym doszło do zmian uniemożliwiających zahamowanie procesów podziału. Najczęściej obserwowaną mutacją w raku trzustki jest zmiana w tzw. onkogenie KRAS, a lokalizacją powstałego w wyniku mutacji guza jest głowa (65% przypadków) i trzon (25% przypadków) trzustki.

Przypuszcza się, że czynnikiem zwiększającym ryzyko powstania mutacji prowadzącej do rozwoju raka trzustki mogą być przebyte przewlekłe zapalenie trzustki, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, otyłość, cukrzyca, czynniki infekcyjne (Helicobacter pylori, wirusy HBV i HCV), nieprawidłowa dieta uboga w warzywa i owoce, narażenie na substancje chemiczne (np. pestycydy) oraz predyspozycje genetyczne.

Rak trzustki – wczesne objawy

Rak trzustki bardzo długo nie daje żadnych objawów mimo późnych etapów zaawansowania choroby. Objawy niespecyficzne, które mogą być pomijane przez chorego i bagatelizowane, ze względu na niewielki stopień ich uciążliwości to dyskomfort w jamie brzusznej, utrata apetytu, mdłości, wzdęcia, biegunka i niezwiązana ze stosowaną dietą utrata masy ciała.

Rak trzustki – późne objawy

Zauważalne i zgłaszane przez pacjenta w gabinecie lekarskim doskwierające objawy świadczą najczęściej o znacznych rozmiarach guza i późnym, trudnym lub wręcz niemożliwym do wyleczenia stadium choroby. Wśród nich występują żółtaczka mechaniczna (ciemny mocz, odbarwiony stolec), cholestaza (świąd skóry), wymioty, znaczne wyczerpanie, dokuczliwy ból brzucha lub pleców, ale także cukrzyca i problemy zakrzepowo – zatorowe.

Rak trzustki jest jednym z najbardziej agresywnych nowotworów i cechuje go ma najwyższy wskaźnik śmiertelności. W większości zdiagnozowanych przypadków rozpoznanie raka trzustki wiąże się ze znacznym zaawansowaniem choroby i brakiem możliwości radykalnego leczenia.

Wynika to z występowania przerzutów w momencie diagnozy, które mogą lokalizować się w węzłach chłonnych, otrzewnej, wątrobie, płucach, kościach, mózgu lub nerkach, co znacznie zawęża zakres możliwego do zastosowania leczenia. Wg dostępnych źródeł, w momencie diagnozy tylko u 20% pacjentów z rakiem trzustki, guz zlokalizowany jest wyłącznie w obrębie trzustki i podlega radykalnemu usunięciu.

Jak wykryć raka trzustki?

Nie ma testu przesiewowego, czyli wykrywającego raka na bezobjawowym etapie, dla osób ze standardowym lub nieznacznie podwyższonym ryzykiem zachorowania na raka trzustki. Rozpoznanie raka trzustki wymaga zastosowania diagnostyki obrazowej, najlepiej tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Obrazowanie trzustki służy do określenia stopnia zaawansowania raka i stwierdzenia czy podlega on ewentualnej resekcji (chirurgicznego usunięcia).

Coraz częściej do diagnostyki raka trzustki stosowana jest ultrasonografia endoskopowa, czyli badanie wnętrza przewodu pokarmowego wykorzystujące głowicę USG. Badaniem wykrywającym ewentualne przerzuty raka trzustki do innych narządów jest PET/CT, czyli pozytonowa tomografia emisyjna.

Ostateczne postawienie diagnozy i rozpoznanie raka trzustki wymaga badania histopatologicznego, wykonanego na podstawie pobranego wycinka z podejrzanej o proces nowotworowy zmiany.

Sprawdź gotowy e-PAKIET BADAŃ NA TRZUSTKĘ – kliknij.

Rak trzustki – badania laboratoryjne

Za biochemiczny marker raka trzustki uznaje się białko CA 19-9. Oznaczenie stężenia CA 19-9 ma na celu określenie stopnia zaawansowania choroby, monitorowanie odpowiedzi na terapię oraz prowadzenie obserwacji po leczeniu w celu wykrycia i zdiagnozowania nawrotu.

Nie należy stosować oznaczenia CA 19-9 jako badania przesiewowego w kierunku wykrycia raka trzustki, ponieważ podwyższone stężenia obserwuje się również w przebiegu innych stanów chorobowych, np. w niedrożności lub zapaleniu dróg żółciowych, zapalnych chorobach wątroby i przewodu pokarmowego, również w łagodnych nowotworach jajników i macicy.

Rak trzustki jest także przyczyną wzrostu stężeń innych markerów nowotworowych, wśród których wymienia się:

• CYFRA 21-1, TPA, CEA, CA 50, M2PK, AFP, CA125. Wzrosty stężeń tych markerów nie są jednak tak znamienne jak w przypadku CA19-9, który to przy raku trzustki z przerzutami osiąga zwykle wartości wyższe niż 1000U/ml.

W monitorowaniu chorego istotne są również: morfologia i ocena stopnia zaawansowania niedokrwistości, badanie stężenia bilirubiny i albuminy oraz enzymów wątrobowych – ALT, AST, GGT.

Rak trzustki – leczenie

Możliwość całkowitego wyleczenia raka trzustki daje jedynie resekcja, czyli chirurgiczne usunięcie części lub nawet całej trzustki. Ponadto schemat leczenia raka trzustki w zależności od stanu klinicznego pacjenta, zaawansowania choroby i obecności przerzutów uwzględnia chemioterapię oraz radioterapię. W leczeniu chorego istotną rolę odgrywa właściwy sposób żywienia oraz farmakoterapia przeciwbólowa.