Samoistne siniaki na nogach – czy to możliwe?

Siniaki najczęściej powstają w miejscach narażonych na urazy, stąd zauważa się je szczególnie na kończynach. Wiadomo, że sporadyczne siniaki, szczególnie po urazach, pojawiają się u każdego i nie muszą być powodem do paniki. Gdy jednak stają się one nagminnym zjawiskiem, powodują dolegliwości bólowe lub są bardzo rozległe, warto zgłębić temat i zgłosić się do lekarza, celem ustalenia przyczyny. 

Siniaki samoistne na nogach

Siniaki to podskórne wynaczynienia krwi o średnicy od 0,5 cm do kilku centymetrów (największe mogą sięgać nawet >10 cm i nazywane są wówczas wylewami krwawymi). Wylewy takie mogą rozciągać się do przestrzeni międzypowięziowych oraz mięśni. Analizując siniaki, warto wspomnieć również o wybroczynach, które mają najmniejszą średnicę, lecz mogą się ze sobą zlewać, tworząc większe struktury, a ich powstawanie ograniczone jest do skóry. Siniaki mogą przybierać różne barwy, w zależności od stadium „dojrzałości” – od purpurowej, przez ciemnofioletową, po niebieską, zieloną, a na końcu żółtawą. Co do zasady siniaki są niegroźne i wchłaniają się samoistnie po kilku, kilkunastu dniach. Bolesność w okolicy posiniaczonej sugeruje etiologię zapalną lub alergiczną.

Siniaki samoistne na nogach – przyczyny

Pojawianie się siniaków samoistnych kojarzy się w dużej mierze z problemami z krzepnięciem krwi. Jest to oczywiście prawidłowe łączenie faktów. Jednak powszechnie wiadomo, że główną przyczyną pojawienia się siniaków są urazy. Wcale nie muszą to być spektakularne obrażenia, do których dochodzi w czasie wypadków komunikacyjnych, bójki czy też upadku.  Czasem wystarczy, że dosuniemy coś kolanem, uderzymy w wystający mebel albo silniej dociśniemy kończynę do twardej powierzchni. Osoby o większej wrażliwości na powstawanie siniaków często orientują się, że takowe się pojawiły przypadkiem, ponieważ nie utrudniają one codziennych czynności i nie sprawiają bólu. Innymi przyczynami, ważniejszymi ze względów diagnostycznych mogą być:

• skazy krwotoczne,
• choroby układu krwiotwórczego,
• niedobory witamin i minerałów,
• stosowane leki,
• choroby wątroby i nerek,
• choroby naczyń krwionośnych,
• choroby nowotworowe,
• choroby metaboliczne i zaburzenia immunologiczne,
• aktywność fizyczna,
• wiek.

Samotne siniaki na nogach a choroby układu krwiotwórczego

Nieprawidłowości w ilości oraz jakości produkowanych przez szpik komórek krwi mogą wpływać na pojawianie się samoistnych siniaków na nogach. Problemy takie obserwuje się w przebiegu nowotworów szpiku, białaczek, niedokrwistościach i in. Zarówno niedobory poszczególnych składników morfotycznych jak i ich nadmiar powodują zaburzenia hemostazy krzepnięcia, skąd prosta droga do wybroczyn, siniaków, wylewów i krwotoków. 

Samoistne siniaki a skazy krwotoczne

W przebiegu skaz płytkowych, naczyniowych, osoczowych siniaki i wybroczyny są często zgłaszanym objawem. Zarówno zaburzenia w ilości (małopłytkowość), jak i budowie płytek (trombocytopatie) wpływają na równowagę procesu krzepnięcia. W skazach osoczowych mamy do czynienia z niedoborami jednego lub kilku czynników krzepnięcia. Zaliczają się tutaj takie schorzenia jak hemofilia A (niedobór czynnika VIII), hemofilia B (niedobór czynnika IX), czy też choroba von Willenbranda (niedobór czynnika vWF). Patologie te są genetycznie uwarunkowanymi schorzeniami, przy czym hemofilia częściej dotyczy chłopców. Nabyte skazy osoczowe wynikają z upośledzenia syntezy, hamowania aktywności, zwiększonego rozpadu lub zużycia czynników krzepnięcia.

W skazach naczyniowych pojawiają się liczne plamki (plamica) na skórze i błonach śluzowych, wynikająca z wad lub uszkodzeń naczyń krwionośnych. Skazy naczyniowe również mogą przybierać postać dziedziczną (teleangiektazje – choroba Rendu-Oslera-Webera; choroby tkanki łącznej – zespół Ehlersa i Danlosa) oraz nabytą. Plamica pojawiająca się jako wynik nabytej skazy naczyniowej może być skutkiem infekcji, nadciśnieniem, zapalenia naczyń, awitaminozy C, dysproteinemii, amyloidozy, urazu, oparzenia, zażycia leków, zespołów zatorowo-zakrzepowych. Wszystkie skazy krwotoczne mogą być przyczyną pojawiania się samoistnych siniaków na nogach, ponieważ zaburzają równowagę kaskady krzepnięcia krwi. 

Samoistne siniaki na nogach a choroby wątroby i nerek

Wątroba jest narządem, w którym syntezowane są między innymi białka. Czynniki krzepnięcia biorące udział w hamowaniu krwawień również są białkami produkowanymi w tym narządzie. Uszkodzenia wątroby mogą powodować zaburzenia w produkcji i wydzielaniu czynników krzepnięcia, których niedobór uniemożliwia skuteczne działanie procesu krzepnięcia. Wynikiem tego są krwawienia, wybroczyny oraz samoistne siniaki. W chorobach nerek dochodzi do zmniejszenia ilości płytek krwi oraz zaburzeń ich funkcji oraz dysfunkcji układu krzepnięcia i fibrynolizy. Może też dochodzić do utraty czynników krzepnięcia w zespole nerczycowym. Brak prawidłowego działania składowych układu krzepnięcia sprawia, że pojawiają się siniaki, wybroczyny, wylewy, a nawet krwotoki. 

Samotne siniaki na nogach a choroby metaboliczne i niedobory odporności

Zarówno występowanie chorób metabolicznych (np. cukrzyca), jak i niedoborów odporności (AIDS, wrodzone niedobory odporności), może być przyczyną osłabienia organizmu i jego większej podatności na choroby. Dochodzi wówczas do częstych infekcji, a co za tym idzie zaburzeń w obrazie krwi. Przesunięcia liczby płytek krwi czy erytrocytów mogą skutkować samoistnymi siniakami na nogach oraz innych częściach ciała, co jest związane z zaburzeniami działania procesów zahamowania krwawienia. 

Siniaki samoistne na nogach u pacjentów w podeszłym wieku

Osoby w podeszłym wieku są bardziej podatne na powstawanie siniaków, co wynika z większej kruchości naczyń krwionośnych (naczynia są mniej elastyczne). Często miewają też problemy z sercem i układem krwionośnym, w tym z krzepnięciem krwi. U pacjentów starszych również przyjmowane leki przeciwzakrzepowe mogą zwiększać podatność na powstawanie wybroczyn i siniaków spontanicznych na nogach. Ważną przyczyną ich powstawania u seniorów jest też to, że ich skóra jest bardzo cienka i dodatkowo ilość podskórnej tkanki tłuszczowej jest bardzo mała, stąd nie mają tak skutecznej bariery zabezpieczającej przed urazami. W grupie tej również choroby współistniejące (cukrzyca, choroby tarczycy), mogą zwiększać podatność pacjentów geriatrycznych na siniaki.

Siniaki samoistne na nogach u dziecka

Samoistne siniaki u dzieci zawsze powinny zostać skonsultowane z pediatrą. Może się oczywiście okazać, że przyczyna jest błaha (upadki i urazy w trakcie zabawy, treningu), ale istnieje odsetek dzieci, u których objaw ten może oznaczać poważne schorzenie. Wśród przyczyn siniaczenia u dzieci warto wymienić:

• zaburzenia ze strony układu krwiotwórczego (m.in. białaczki),
• wrodzone zaburzenia krzepnięcia,
• infekcje.

Dochodzi wówczas do ogólnego osłabienia organizmu i spadku parametrów czerwonokrwinkowych, w tym ilości płytek krwi, które w dużym stopniu odpowiadają za prawidłowe krzepnięcie krwi. Objawem, który powinien zaalarmować rodziców, są, pojawiające się, w przebiegu infekcji, wybroczyny podskórne mające charakter czerwonych małych plamek blednących podczas ucisku. Jeżeli dziecko równocześnie gorączkuje i jest osłabione, należy natychmiast pojechać do szpitala, ponieważ może to świadczyć o rozwoju sepsy, która dla malucha może okazać się śmiertelna.

Dla wieku dziecięcego charakterystyczne jest też występowanie plamicy Schönleina-Henocha. Jest to jednostka chorobowa, w której dochodzi do zapalenia małych naczyń krwionośnych (tętniczek i żyłek), związanego z odkładaniem się w naczyniach kompleksów immunologicznych IgA. Może być ona jedną z przyczyn samoistnych siniaków pojawiających się na nogach.

Samoistne siniaki na nogach a stosowanie leków

W leczeniu różnych chorób (szczególnie chorób serca) często stosuje się leki wpływające na hemostazę płytkową, osoczową oraz naczyniową. Preparaty takie wpływają na układ krzepnięcia, działając „rozrzedzająco na krew” i zapobiegając pojawianiu się zakrzepów, jednocześnie powodując zaburzenia krzepnięcia. Spontaniczne pojawianie się siniaków na nogach u osób przyjmujących doustne antykoagulanty czy też leki przeciwpłytkowe, jest powszechnym skutkiem ubocznym. Pacjent, nie zgłaszając tego objawu lekarzowi, naraża się na powstawanie samoistnych siniaków, szczególnie w okolicach nieeksponowanych na urazy. Również zastosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. kwas acetylosalicylowy) oraz kortykosteroidów może sprzyjać spontanicznemu siniaczeniu się. 

Samoistne siniaki na nogach a aktywność fizyczna

Aktywność fizyczna, szczególnie sporty wyczynowe, gry zespołowe, sporty walki, mogą być częstą przyczyną pojawiania się siniaków. Często wynaczynienia takie pojawiają się po czasie lub w wyniku urazu. Warto zwrócić uwagę na ich rozległość oraz to, czy faktycznie pojawiły się w wyniku aktywności. 

Samotne siniaki na nogach a niedobór witamin i minerałów

Szczególną rolę w pojawianiu się siniaków samoistnych odgrywa niedobór witaminy C. Witamina ta działa wzmacniająco na ściany naczyń krwionośnych, przez co stają się one bardziej elastyczne i odporne na pękanie. Często stosowana jest w połączeniu z rutyną wykazującą podobne działanie. Znaczącą rolę w procesie krzepnięcia odgrywa również witamina K. Bierze udział w procesie powstawania czynników krzepnięcia. Także witamina PP wpływa pozytywnie na naczynia, poprawiając ich szczelność. Właściwa kondycja naczyń utrzymana przez stosowanie odpowiedniej diety lub suplementacji witamin i minerałów zapobiega pojawianiu się siniaków samoistnych. Warto wspomnieć też o wapniu, który bierze udział w procesie krzepnięcia i działa uszczelniająco na żyły. 

Samotne siniaki na nogach – diagnostyka

Postawienie diagnozy opiera się na wnikliwym wywiadzie, badaniu fizykalnym i badaniach laboratoryjnych. W wywiadzie lekarz musi wykluczyć urazową etiologię, pojawiających się siniaków (przemoc, uprawianie sportu, wypadki).

Wśród badań diagnostycznych najważniejszym jest morfologia z rozmazem, która da pełen obraz elementów morfotycznych krwi. Kolejno oznaczyć należny parametry krzepnięcia (aPTT, PT, INR), fibrynogen. Dalsza diagnostyka różnicowa powinna być prowadzona w kierunku poszukiwania konkretnej jednostki chorobowej i może obejmować oznaczenie glukozy w przypadku podejrzenia cukrzycy, badań w kierunku skaz krwotocznych, w tym oznaczanie poszczególnych czynników krzepnięcia, testów czynności płytek i czasu krwawienia. Infekcyjne podłoże pojawiania się samoistnych siniaków można stwierdzić oznaczając wskaźniki stanu zapalnego (OB, CRP), a następnie poszerzając diagnostykę o badania mikrobiologiczne. Podejrzenie chorób szpiku będzie wymagało wykonania biopsji szpiku kostnego. Najważniejsze, by w porę udać się do lekarza pierwszego kontaktu, który, w przypadku wątpliwości co do diagnozy, skieruje nas do specjalisty.

Pojawienie się na nogach samoistnych siniaków nie zawsze musi oznaczać poważne schorzenia. Niektórzy mają po prostu większą podatność na siniaczenie. Przykładowo podczas miesiączkowania kobiety są bardziej podatne na pojawianie się siniaków spontanicznych na nogach, co może być związane z burzą hormonalną szalejącą wówczas w organizmie kobiety. Również u osób szczupłych czy starszych siniaki pojawiają się częściej, co w dużej mierze związane jest z cienką warstwą amortyzującej urazy tłuszczowej tkanki podskórnej. Nie zawsze siniaczenie powinno być powodem do paniki, lecz gdy siniaki nie znikają, są bardzo rozległe lub są bolesne, warto udać się na konsultację do lekarza pierwszego kontaktu, by wyeliminować istnienie poważniejszej przyczyny samoistnych siniaków na nogach.

Mgr Jolanta Pawłowska