Sukraloza – co to jest, czy jest szkodliwa? Jak wpływa na zdrowie?

Coraz więcej dostępnych na rynku produktów spożywczych zawiera w swoim składzie sztuczne lub naturalne substancje słodzące, wykorzystywane przez producentów celem zastąpienia zwykłego cukru. Jest to szczególnie częste w przypadku żywności tzw. fit – przeznaczonej w teorii dla osób aktywnych fizycznie i dbających o swoją dietę. Sukraloza jest jednym z przykładów tego typu sztucznych słodzików. Produkty, w których cukier jest całkowicie lub częściowo zastępowany substancjami słodzącymi, są często reklamowane jako zdrowsza i mniej kaloryczna alternatywa dla swoich odpowiedników. Jednak niektóre doniesienia naukowe wskazują na potencjalną szkodliwość słodzików. Jaki możliwy negatywny wpływ na organizm może mieć sukraloza? Dowiesz się tego z niniejszego artykułu.

Sukraloza – co to jest?

Sukraloza (znana na rynku handlowym jako mieszanina zwana splendą) to sztuczny słodzik, powstający w wyniku reakcji zwykłego cukru stołowego (sacharozy) z odczynnikiem zawierającym chlor. Została ona wytworzona po raz pierwszy w 1976 r., zaś pierwszymi krajami, w których umożliwiono dodawanie sukralozy do produktów spożywczych były Kanada (1991 r.), Australia, czy USA. W Unii Europejskiej zezwolono na wykorzystywanie tego słodzika w 2004 r. Obecnie jest on najpopularniejszą tego typu substancją na świecie.

W wyniku wprowadzenia atomów chloru do jej cząsteczki sukraloza w dużej mierze nie ulega trawieniu i metabolizowaniu przez organizm, a przez to sama w sobie nie dostarcza do organizmu kalorii. W skład splendy wchodzi jedynie 5% sukralozy, pozostałymi składnikami są cukry, takie jak maltodekstryna czy dekstroza. Z tego powodu splenda nadal dostarcza pewnej ilości kalorii (trochę ponad 3 kcal/1 g). 

Sukraloza jest około 600 razy słodsza od zwykłego cukru, dlatego już bardzo niewielkie jej ilości pozwalają producentom żywności na skuteczne i tanie zastąpienie sacharozy. Statystyki wskazują, że splenda może być dodawana do szerszej gamy produktów niż inne substancje słodzące, takie jak aspartam, sacharyna sodowa, czy cyklaminian sodu. Jest to spowodowane jej lepszą rozpuszczalnością w wodzie, alkoholu czy tłuszczach. 

Słodzik jest szczególnie często dodawany do produktów „fit”, czy „zero kalorii”, takich jak jogurty, serki, puddingi i batony białkowe, a także kolorowych napojów gazowanych, gotowych dań i deserów, gum do żucia, czy odżywek białkowych przeznaczonych dla osób aktywnych fizycznie.

Sukraloza – czy jest szkodliwa?

Od czasu wprowadzenia na rynek spożywczy, sukraloza zdobyła zarówno swoich zwolenników, zainteresowanych obniżeniem kaloryczności ich ulubionych słodyczy i deserów, jak i przeciwników, przedstawiających argumenty odnośnie jej możliwej szkodliwości. W jaki sposób, według niektórych naukowców, sukraloza może wpływać na nasz organizm?

• Wpływ na masę ciała: zgodnie z niektórymi badaniami, mimo niższej od zwykłego cukru kaloryczności, u niektórych osób stosowanie sztucznych słodzików, takich jak sukraloza, może wiązać się ze wzrostem masy ciała. Jest to tłumaczone potencjalnym zwiększaniem naszego apetytu po spożyciu produktów, zwłaszcza kolorowych napojów gazowanych, zawierających ten słodzik. W konsekwencji, mimo niższej kaloryczności sukralozy, spożywamy więcej kalorii z innych źródeł, co skutkuje wzrostem wagi.

• Wpływ na florę bakteryjną jelit: chyba najczęściej wspominanym możliwym negatywnym efektem ubocznym spożywania dużej ilości produktów zawierających sukralozę jest jej możliwy wpływ na florę bakteryjną (mikrobiom) naszego przewodu pokarmowego, przede wszystkim jelit. Układ pokarmowy jest miejscem bytowania wielu dobroczynnych rodzajów bakterii, bez których prawidłowe funkcjonowanie naszego organizmu byłoby niemożliwe. W ostatnich latach pojawia się coraz więcej doniesień na temat wpływu składu naszego mikrobiomu jelitowego nie tylko na procesy trawienne, ale również na rozwój stanów zapalnych w organizmie, czy nawet nasz nastrój.
  • Niektóre badania naukowe wykazały, że sukraloza może w niekorzystny sposób wpływać na florę bakteryjną jelit, obniżając w nich liczbę, „dobrych” bakterii nawet o połowę. Powstałą w ten sposób lukę mogą zasiedlać następnie gatunki, negatywnie wpływające na organizm, zwłaszcza przez wywoływanie i nasilanie stanów zapalnych i w konsekwencji nadmierną aktywację układu odpornościowego. Z biegiem czasu, wywołane przez zmiany w mikroflorze jelit stany zapalne mogą przyczyniać się do rozwoju otyłości czy cukrzycy typu II.

• Sukraloza a cukrzyca: niektóre badania wskazują na bezpośredni wpływ tego słodzika na zwiększenie ryzyka rozwoju cukrzycy typu II. Częste spożywanie słodzonych sukralozą napojów może zwiększać ryzyko rozwoju tej choroby nawet o 67%. Spożywana sukraloza może powodować zwiększony skok stężenia glukozy we krwi, a także zmniejszać wrażliwość komórek na insulinę, co prowadzi do rozwoju cukrzycy. 

• Uszkadzanie jelit: jak już wcześniej wspomniano, organizm nie jest zdolny do metabolizmu sukralozy. Około 20% spożytego słodzika ulega samoczynnemu rozkładowi do takich substancji jak chloroglukoza i chlorofruktoza, zaś reszta ulega wydaleniu w postaci niezmienionej. Istnieją doniesienia naukowe, wskazujące na możliwość uszkadzania nabłonka jelit przez sukralozę i produkty jej rozpadu. Może to sprzyjać powstawaniu stanów zapalnych i tzw. zespołu nieszczelnego jelita, zwiększającego ryzyko rozwoju chorób autoimmunologicznych przewodu pokarmowego.

• Zwiększenie ryzyka rozwoju zespołu jelita drażliwego (IBS) i choroby Leśniowskiego-Crohna: wpływ sukralozy na rozwój tych chorób został odkryty po przeprowadzeniu badań w kraju, w którym sukraloza jako pierwsza została dopuszczona do użytku: w Kanadzie. W ciągu 20 lat od wprowadzenia splendy na rynek, ilość przypadków chorób takich jak IBS, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, czy choroby Leśniowskiego-Crohna wzrosła aż ponad sześciokrotnie. Badania dowiodły, że w porównaniu z innymi słodzikami, sukraloza ma największy negatywny wpływ na mikrobiom jelit oraz najsilniej sprzyja powstawaniu w nich stanów zapalnych. Jest to najprawdopodobniej spowodowane faktem, iż sukraloza jest wydalana z kałem w postaci niezmienionej nawet w 95%, znajduje się więc w jelicie grubym w dużych ilościach.

• Potencjalny wpływ na rozwój nowotworów: spożywanie podgrzanych produktów, zawierających splendę może, zgodnie z niektórymi doniesieniami, sprzyjać powstawaniu substancji o charakterze potencjalnie toksycznym i rakotwórczym. Podgrzana sukraloza jest źródłem chloropropanoli, które są związkami działającymi genotoksycznie (bezpośrednio uszkadzającymi DNA), a także rakotwórczo. Mimo potrzeby przeprowadzenia dalszych badań w tym obszarze, aktualnie dietetycy odradzają podgrzewanie produktów, zawierających sukralozę (np. odżywek białkowych, dodawanych do smażonych placków czy owsianek). 

Sukraloza w ciąży

Aktualne zalecenia nie wykluczają możliwości spożywania produktów, zawierających sukralozę przez kobiety w ciąży i karmiące. Sukraloza nie ma możliwości przekraczania bariery łożyskowej płodu, a co za tym idzie – wpływania na jego rozwój. W mleku matki jest ona obecna w śladowych ilościach, niemających wpływu na zdrowie dziecka. Jeśli jednak mamy wątpliwości odnośnie spożywania sukralozy i innych substancji słodzących w trakcie ciąży, możemy ograniczyć ich spożycie w tym czasie. 

Sukraloza dla dzieci

Dla większości dzieci spożywanie produktów zawierających sukralozę i inne sztuczne słodziki jest bezpieczne, pod warunkiem osiągnięcia odpowiedniego wieku i braku pewnych chorób współistniejących. W przypadku wątpliwości w tej kwestii, skonsultuj się z lekarzem.

• Dzieci poniżej 2 r.ż. nie powinny spożywać produktów, zawierających sztuczne substancje słodzące. Dla prawidłowego rozwoju fizycznego i umysłowego dziecka w tym wieku niezbędnych jest wiele składników odżywczych, jednak z pewnością nie są to słodziki.

• Większość dzieci powyżej 2 r.ż. może już spożywać produkty zawierające m.in sukralozę, jednak tylko pod warunkiem, że są one jedynie małym elementem, a nie podstawą zbilansowanej diety.

• Dzieci z cukrzycą powyżej 2 r.ż powinny spożywać żywność zawierającą sztuczne słodziki jedynie po konsultacji z lekarzem.

• Dzieci powyżej 2 r.ż., chorujące na rzadką chorobę metaboliczną: fenyloketonurię nie powinny spożywać najlepiej żadnych sztucznych substancji słodzących, zwłaszcza aspartamu, ze względu na powstawanie w organizmie szkodliwych metabolitów tych substancji.

Sukraloza – czy jest zdrowa?

Sztuczne słodziki, takie jak sukraloza pozwalają często cieszyć się nam naszymi ulubionymi napojami, słodyczami czy deserami z równoczesnym ograniczeniem ilości spożytych kalorii. Jak w przypadku wielu innych dodatków do żywności czy konserwantów, także tutaj najważniejszy jest umiar. Ilości sukralozy czy innych słodzików, dodawanych do produktów spożywczych są zazwyczaj niewielkie i muszą spełniać określone, rygorystyczne normy. Jeśli żywność, zawierająca sukralozę czy inne substancje słodzące jest jedynie pewnym elementem zbilansowanej diety, nie powinny mieć one znaczącego wpływu na nasze zdrowie. W przypadku wątpliwości odnośnie wpływu słodzików na nasze zdrowie, można ograniczyć lub nawet zrezygnować z produktów, które je zawierają, bądź też poszukać naturalnych alternatyw, takich jak ksylitol czy stewia. Niekiedy pozytywny wpływ na nasze zdrowie może mieć po prostu ograniczenie, a nie całkowita rezygnacja ze spożywania cukru, będącego od setek lat jednym z podstawowych produktów w diecie człowieka. Szkodliwość sukralozy pozostaje kwestią dyskusyjną i na pewno będzie obiektem kolejnych badań naukowych w przyszłości.

Mgr Aleksandra Wasilów