Wirus opryszczki (HSV) czy jest groźny? Podpowiadamy, jak się go pozbyć.

Wirus opryszczki jest częstą przyczyną zakażeń ludzi na całym świecie. Występują dwa typy wirusa, które mogą powodować pojawienie się zmian chorobowych w obrębie jamy ustnej i warg, a także narządów płciowych. Dla większości osób zakażenie wirusem opryszczki jest niegroźne, ale postrzegane jest jako uciążliwe. Jak można zarazić się tym wirusem, jakie są objawy zakażenia oraz o tym jak sobie poradzić z opryszczką, dowiesz się z poniższego tekstu.

Wirus Herpes simplex

Wirus opryszczki pospolitej (ang. Herpes simplex virus), zwany też wirusem opryszczki zwykłej jest wirusem należącym do rodziny Herpesviridae, podrodziny Alphaherpesviridae. Wyróżnia się dwa podtypy wirusa Herpes simplex: typ HSV-1 i HSV-2. Podaje się, że HSV-1 odpowiada głównie za zmiany chorobowe w górnych częściach ciała (błony śluzowe jamy ustnej, skóra twarzy, spojówki, rogówka), aczkolwiek rzadziej również za opryszczkę narządów płciowych. Z kolei HSV-2 jest przyczyną zmian w obrębie skóry i błon śluzowych narządów płciowych. Czas inkubacji zakażenia wynosi od 1 do 26 dni, chociaż dolegliwości, które mogą towarzyszyć zakażeniu pierwotnemu, jak i nawrotom, pojawiają się średnio w przeciągu 7 dni. 

Wirus Herpes simplex jest szeroko rozpowszechniony w populacji ludzkiej. Z danych WHO wynika, że na całym świecie 67% osób poniżej 50 roku życia jest zakażonych wirusem HSV-1. Częstość zakażeniem typem HSV-2 w grupie osób w wieku 15-49 lat ocenia się na 13%. Do zakażeń wirusem HSV-1 dochodzi zwykle we wcześniejszych latach życia, natomiast typem HSV-2 później, po rozpoczęciu aktywności seksualnej.

SPRAWDŹ: Sposoby na opryszczkę – jakie badania wykonać?

Wirus opryszczki wargowej – objawy

Do infekcji pierwotnej wirusem opryszczki, zazwyczaj dochodzi już w okresie dziecięcym. Zakażenie może się rozwinąć w konsekwencji bezpośredniego kontaktu błon śluzowych i uszkodzonej skóry z wydzielinami osoby zakażonej lub po kontakcie z przedmiotami, na których te wydzieliny się znalazły.

Po wniknięciu do organizmu zachodzi replikacja wirusa w komórkach nabłonka. Bardzo często, mogą w tym okresie pojawiać się charakterystyczne pęcherzykowe zmiany, które wypełnione są płynem i mogą pozostawiać nadżerki lub owrzodzenia. Podczas pierwszego kontaktu z wirusem (infekcja pierwotna) może wystąpić także: gorączka, bolesność całego ciała, ból gardła, ból głowy czy powiększenie węzłów chłonnych. Później wirus opryszczki wnika do zakończeń nerwowych włókien czuciowych i autonomicznych oraz przemieszcza się do komórek zwojowych.  We wspomnianych miejscach i w okolicznej tkance nerwowej dalej dochodzi do namnażania się HSV.

Po zakończeniu fazy ostrej infekcji, wirus przechodzi w stan zakażenia utajonego (latencji). Powodów, dlaczego dochodzi do reaktywacji zakażenia może być wiele. Wskazuje się między innymi na: obniżoną odporność, oziębienie ciała, uraz skóry i błon śluzowych, miesiączkę czy stres. Pierwszym zwiastunem reaktywacji zakażenia jest często uczucie swędzenia, nadwrażliwość skóry, pieczenie czy mrowienie w okolicy ust, błony śluzowej, niekiedy nosa. Gojenie powstałych zmian zachodzi samoistnie, ale wymaga czasu.

Opryszczka narządów płciowych

W większości przypadków opryszczka narządów płciowych, zwana też opryszczką genitalną szerzy się głównie drogą kontaktów seksualnych, zarówno przez stosunek waginalny, analny, jak i oralny. Do zakażenia może dojść również na skutek korzystania ze wspólnego ręcznika, czy innych przedmiotów osobistych.

HSV wirus, jeśli jest przyczyną infekcji pierwotnej może prowadzić do wystąpienia uogólnionych objawów: gorączka, osłabienie, ból głowy, mięśni i stawów. Po pewnym czasie pojawiają się bolesne zmiany w postaci pęcherzyków, owrzodzeń i krost, które mogą być obserwowane na skórze oraz błonach śluzowych zewnętrznych narządów płciowych i w ich okolicy. U mężczyzn najczęściej występują na prąciu, rzadziej w okolicy worka mosznowego i ud. U kobiet zmiany zlokalizowane są na wargach sromowych, w obrębie pochwy, szyjki macicy, na skórze wewnętrznej powierzchni ud. U obydwu płci zajęte chorobowo mogą zostać okolice odbytu. Poza pojawieniem się pęcherzyków dodatkowo zakażeniu może towarzyszyć zapalenie cewki moczowej, zapalenie sromu, pochwy i szyjki macicy. Chorzy mogą się skarżyć na ból, pieczenie, uczucie swędzenia wspomnianych okolic miejsc intymnych, a także pieczenie i trudności związane z oddawaniem moczu oraz bolesność występującą podczas stosunków seksualnych.

Wirus opryszczki u dzieci

Wirus opryszczki infekuje osoby w różnym wieku. HSV może być przyczyną zakażeń wertykalnych, czyli na drodze matka-dziecko. Do przeniesienia wirusa moje dojść przez łożysko lub częściej w czasie porodu przez kontakt ze zmianami chorobowymi, zlokalizowanymi w drogach rodnych i na narządach płciowych zewnętrznych, a także przez kontakt wydzielinami, zawierającymi wirusa. Zakażenie przezłożyskowe może być przyczyną przedwczesnego porodu, zakażenia wrodzonego HSV, ale dziecko może się też urodzić zdrowe.

Opryszczka noworodków może mieć ciężki przebieg z zajęciem narządów wewnętrznych i ośrodkowego układu nerwowego. Stąd istotne jest szybkie rozpoznanie i podjęcie leczenia.

HSV może występować u niemowląt pod postacią wyprysku opryszczkowego. Jest to rzadka postać zakażenia pierwotnego tym wirusem, występująca u niemowląt z wypryskiem dziecięcym lub chorobami atopowymi skóry (pomiędzy 6-12 miesiącem życia).

U dzieci w wieku około 1-5 lat zakażenie HSV może występować pod postacią kliniczną opryszczkowego zapalenia jamy ustnej, dziąseł i gardła. Objawy infekcji bywają uogólnione, a wraz z jej rozwojem pojawiają się drobne pęcherzykowe zmiany na dziąsłach, języku, tylnej ścianie gardła, podniebieniu, łukach podniebiennych oraz na błonie śluzowej policzków. Wraz z upływem czasu zmiany pęcherzykowe pękają, tworząc owrzodzenia i nadżerki pokryte białym nalotem.

Wirus Herpes simplex- diagnostyka zakażeń

Diagnostyka zakażenia HSV opiera się często na ocenie zmian skórnych i wywiadzie lekarskim. Lekarz może też zlecić przeprowadzenie dodatkowych badań, które pozwolą na identyfikację czynnika odpowiedzialnego za zakażenie.

Wśród najczęściej stosowanych badań są badania serologiczne, wykrywające przeciwciała IgM i IgG specyficzne dla antygenów wirusa opryszczki pospolitej. Badanie to jest wykonywane w surowicy krwi.

Często do diagnostyki HSV wykorzystuje się badanie molekularne z wykorzystaniem techniki PCR, pozwalające wykryć DNA wirusa, a dodatkowo pozwala ono zidentyfikować, czy za zakażenie odpowiedzialny jest typ wirusa HSV-1 czy HSV-2. Oznaczenia wykonuje się w materiale z wymazów ze zmian opryszczkowych lub płynie mózgowo-rdzeniowym w przypadku podejrzenia zakażenia w obrębie ośrodkowego układu nerwowego.

Jak pozbyć się wirusa opryszczki z organizmu?

Po rozpoznaniu opryszczki, konieczne jest podjęcie leczenia. Terapia zmian w obrębie narządów płciowych obejmuje przyjmowanie leków przeciwwirusowych, co prowadzi do zmniejszenia dolegliwości i skrócenia czasu choroby. Jeśli poza zmianami skórnymi występują objawy uogólnione, lekarz może włączyć dodatkowe leki.

Podobnie wygląda leczenie opryszczki zlokalizowanej w górnych częściach ciała. Mimo że, ustępuje po pewnym czasie samoistnie, to aby ograniczyć ryzyko rozprzestrzeniania wskazane jest podjęcie leczenia. Stosuje się leki przeciwwirusowe, które mogą być podawane miejscowo (np.: maści, kremy, plastry) lub doustnie. Gdy zaistnieje taka konieczność, towarzyszące objawy mogą być łagodzone przez leki o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym.

Niezwykle ważne przy zakażeniu HSV jest zachowywanie odpowiedniej higieny i podejmowanie działań ograniczających rozprzestrzenianie się zakażenia na inne osoby. Gdy dochodzi do manifestacji zakażenia i pojawiają się zmiany pęcherzykowe, nie należy dotykać ich, drapać czy przebijać. Zarówno przed, jak i po aplikacji leku miejscowego należy umyć ręce. Ponadto, nie powinno się korzystać wspólnie z innymi osobami, na przykład z tych samych sztućców, pić z tej samej szklanki lub butelki, używać tego samego ręcznika. Należy powstrzymać się od buziaków, pocałunków czy kontaktów seksualnych.

Autor: Mgr Aleksandra Wasilów

Bibliografia:

1. Biało-Wójcicka E, Majewski S, Łoza K. Opryszczka genitalna – profilaktyka zakażeń wirusem opryszczki, Przegląd Dermatologiczny. 2015;102(1):1-7.

2. Mikrobiologia lekarska, wydanie I. Heczko PB, Wróblewska M, Pietrzyk A. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.

3. Choroby zakaźne i pasożytnicze, wydanie IV uaktualnione i rozszerzone. Dziubek Z. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.

4. Mikrobiologia, wydanie VI. Murray PR, Rosenthal KS, Pfaller MA. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2011, dodruk 2013.

5. Herpes simplex virus, World Health Organization, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/herpes-simplex-virus