Zapalenie miazgi - objawy, charakterystyka bólu, metody uśmierzania bólu

Zapalenie miazgi jest zwykle skutkiem nieleczonej próchnicy zębów. Głównym objawem jest ból, a jego nasilenie zależy od stopnia zaawansowania procesu zapalnego. Nieleczone zapalenie miazgi zęba prowadzi do groźnych następstw zdrowotnych. Jak jest diagnozowane i leczone zapalenie miazgi zęba?

Miazga zęba – co to jest?

Miazga zęba jest tkanką wypełniającą jamę zęba, jest bogato unaczyniona i unerwiona. Spełnia ważne zadania: tworzy i odżywia tkankę zęba (zębinę) oraz szkliwo, bierze udział w jej mineralizacji, zapewnia odbieranie bodźców bólowych oraz chroni przed wtargnięciem drobnoustrojów do okolicznych tkanek, ale i do odległych narządów. Zapalenie miazgi zębowej jest odpowiedzią tej tkanki na uszkodzenie. Rodzaj bodźca warunkuje rodzaj zapalenia: słaby, długo działający bodziec wywołuje zapalenie przewlekłe, a silny bodziec zapalenie ostre.

Zapalenie miazgi – przyczyny

Najczęstszą przyczyną jest próchnica. Ale do uszkodzenia miazgi może dojść również w wyniku złamania korony zęba, obnażenia miazgi w czasie zabiegu stomatologicznego, w następstwie urazu zęba lub ubytku powstałego z powodu innych niepróchnicznych mechanizmów np. erozji. Odsłonięta miazga jest narażona na kontakt z bakteriami jamy ustnej, w następstwie czego rozwija się stan zapalny zęba.

Pod względem klinicznym wyróżnia się:

• odwracalne zapalenie miazgi – jest możliwe wygojenie miazgi,
• nieodwracalne zapalenie miazgi bezobjawowe lub objawowe – miazga nie jest w stanie się wygoić,
• martwicę miazgi, z czasem przechodząca w zgorzel.

Gdy powstaje zmiana próchnicowa na miazgę oddziałują toksyny bakteryjne, a także bodźce termiczne i osmotyczne, powstaje w ten sposób zapalenie przewlekłe. Gdy ubytek nie zostanie opracowany i uzupełniony przez stomatologa, bakterie docierają do miazgi prowadząc do jej obnażenia, a w konsekwencji powstania zapalenia ostrego. W wyniku toczącego się procesu zapalnego dochodzi do odczynu komórkowego, polegającego na nagromadzeniu się leukocytów, a także odczynu naczyniowego, w wyniku którego dochodzi do przekrwienia i wysięku w tkance, a w konsekwencji do podrażnienia zakończeń nerwowych, co odczuwamy jako ból.

W miazdze zęba, będącej w kontakcie ze zmienioną próchniczo zębiną lub odsłoniętej w procesie próchniczym, pojawiają się ogniska martwicze, w których osiedlają się bakterie. W dalszym etapie dochodzi do rozpadu gnilnego z udziałem bakterii beztlenowych (zgorzel).

Czas trwania zapalenia miazgi zależy od czasu oddziaływania bodźca, jego intensywności, także od możliwości regeneracyjnych samej miazgi.

Objawy odwracalnego zapalenia miazgi:

• krótkie dolegliwości bólowe w reakcji na zimno, ciepło, słodkie,
• ból występuje tylko w momencie działania,
• reakcja na opukiwanie daje niewielkie dolegliwości bólowe,
• ból zwykle odczuwany jako łagodny lub średni,
• ząb przyczynowy łatwy do zlokalizowania.

Objawy nieodwracalnego zapalenia miazgi:

• ból pojawia się samoistnie, często w nocy,
• w reakcji na bodźce ból przedłużony – trwa pomimo zaprzestania działania bodźca,
• ból o charakterze pulsującym, rozlanym, nasilający się w pozycji leżącej,
• ząb będący przyczyną bólu jest trudny do zlokalizowania.

Charakterystycznym objawem świadczącym o zaawansowanym procesie zapalnym jest nasilona reakcja na ciepło przy braku reakcji na zimno. Gdy dojdzie do martwicy lub zgorzeli miazgi zwykle wtedy ból nie jest odczuwany przez chorego.

Zapalenie miazgi zęba – ile trwa ból?

W pierwszym etapie ból trwa 2-3 dni, ale może powrócić. Zapalenie miazgi zęba może również przebiegać bez objawów bólowych.

Zapalenie miazgi – sposoby leczenia

Nieleczony proces chorobowy sam nie minie, a jedynie ulegnie przemianie w kolejne stadia. Tylko interwencja stomatologa może zahamować ten proces i wyeliminować źródło infekcji. Przy zapaleniu odwracalnym celem postępowania leczniczego jest zachowanie żywotności miazgi, w tym celu stosowane są preparaty biologiczne. Zasada ich działania polega na oddziaływaniu przeciwbakteryjnym, wspieraniu mechanizmów obronnych i naprawczych.

Jeśli rozwinęło się nieodwracalne zapalenie miazgi konieczne jest leczenie endodontyczne, czyli kanałowe. Leczenie nieodwracalnego zapalenia miazgi polega na wyłuszczeniu miazgi, opracowaniu kanałów korzeniowych i ich dokładnym wypełnieniu. Zabieg ten wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym. Niekiedy warunkiem dokładnego wypełnienia kanałów korzeniowych jest leczenie pod mikroskopem.

Jeśli metody te nie zatrzymają procesu zapalnego, a struktura zęba jest na tyle zniszczona, że niemożliwa jest jego odbudowa, konieczna jest wtedy ekstrakcja, czyli usunięcie zęba. Wybór metody leczenia zależy więc od fazy zaawansowania zapalenia. W celu jego oceny często jest niezbędne wykonanie badania obrazowego, jakim najczęściej jest zdjęcie RTG.

Po leczeniu kanałowym może pojawić się ból pozabiegowy, który zwykle w maksymalnym natężeniu trwa 48 godzin i powinien ustąpić w ciągu 7-10 dni. Jeśli utrzymuje się dłużej, może to wskazywać na toczący się proces choroby w obrębie zęba lub na przyczynę pozastomatologiczną, toczącą się w obrębie głowy. Konieczna jest wtedy powtórna wizyta celem zróżnicowania tych stanów.

Zapalenie miazgi zęba – leczenie domowe

Zapalenia miazgi zęba domowymi sposobami niestety wyleczyć się nie da, można jedynie uśmierzyć ból do czasu wizyty w gabinecie. Najbardziej skutecznym, ale doraźnym domowym sposobem jest przyjmowanie leków przeciwbólowych np. paracetamolu lub ibuprofenu.

Można posłużyć się łagodniejszymi sposobami jak stosowanie zimnego okładu, płukanie jamy ustnej ziołowymi naparami (np. z szałwii, rumianku) czy rozgryzanie ząbka czosnku. Zimny okład zmniejsza przekrwienie i obrzęk objętej procesem zapalnym tkanki w ten sposób łagodząc ból, płukanki z naparów ziołowych mają działanie łagodzące i bakteriobójcze, czosnek natomiast ma działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne.

Groźne infekcje zębopochodne

Nieleczona infekcja zęba może rozprzestrzeniać się na okoliczne tkanki lub drogą krwi do innych narządów. Toczący się proces zapalny może formować się w postaci ropnia, czyli skupiska rozpadłych tkanek i komórek układu odpornościowego, zlokalizowanego w obrębie tkanek zęba – ropień okołowierzchołkowy, który w zależności od stadium ma postać podokostnową lub podśluzówkową.

Bakterie mogą się przemieszczać doprowadzając do infekcji zatoki szczękowej czy migdałków. Proces infekcyjny może prowadzić do innych groźniejszych infekcji w obrębie czaszki i śródpiersia, nawet do stanów zagrożenia życia.

Drobnoustroje mogą drogą krwi wywoływać: infekcyjne zapalenie wsierdzia, zapalenie płuc, zapalenia mięśnia sercowego, udar mózgu, ropień mózgu, reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie nerwu wzrokowego, schorzenia układu krążenia czy nawet sepsę.

Jak można zapobiegać zapaleniu miazgi?

Zapobieganie to przede wszystkim właściwa higiena jamy ustnej: szczotkowanie zębów dwa razy dziennie, używanie nici dentystycznych do oczyszczania przestrzeni międzyzębowych, stosowanie płynów antybakteryjnych do płukania ust, okresowe przeglądy stanu jamy ustnej przez lekarza stomatologa (przynajmniej raz w roku) oraz systematyczne wykonywanie zabiegów higienizacji. Ważne jest również ograniczenie spożycia słodyczy i słodkich napojów.

Mgr Renata Grzelik

Bibliografia:

1. Stomatologia zachowawcza z endodoncją. Zarys kliniczny. Jańczuk Z., Kaczmarek U., Lipski M. PZWL Warszawa 2023
2. Leczenie biologiczne nieodwracalnego zapalenia miazgi – czy to możliwe? Ulacha K., Nowicka A. Przedstawienie aktualnych zaleceń Amerykańskiego Stowarzyszenia Endodontów w odniesieniu do Europejskiego Stowarzyszenia Endodontycznego. Nowa Stomatol. 2022; 27(1)
3. Ostry ból endodontyczny. Pasternak M., Woroń J. Ból. 2020, Tom 21. Nr 1
4. Leczenie biologiczne miazgi zębów stałych. Makowiecki P., Trusewicz M., Tyszler Ł., Buczkowska-Radlińska J. Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie. 2014, 60, 2.
5. https://www.mp.pl/stomatologia/wytyczne/112363,leczenie-chorob-miazgi-zebow-mlecznych-oraz-zebow-stalych-z-nieukonczonym-rozwojem-korzenia
6. https://www.czytelniamedyczna.pl/5620,infekcje-zebopochodne-przeglad-pismiennictwa.html
7. https://podyplomie.pl/stomatologia/24525,stany-nagle-w-endodoncji-cz-2
8. https://www.czytelniamedyczna.pl/5620,infekcje-zebopochodne-przeglad-pismiennictwa.html