Zaparcia w ciąży - poznaj przyczyny i sposoby na zaparcia

Zaparcia w ciąży to częsta dolegliwość, której nie wolno bagatelizować. Utrzymujący się przez dłuższy czas problem może zagrażać zdrowiu, dlatego w przypadku wystąpienia objawów należy skontaktować się z lekarzem. Warto też znać sposoby na zaparcia w ciąży – wprowadzenie kilku zdrowych nawyków powinno pomóc złagodzić symptomy dolegliwości.

Zmiany w organizmie ciężarnej kobiety

Ciąża to czas, kiedy organizm kobiety zmienia się i przystosowuje do potrzeb rozwijającego się dziecka. W tym okresie w ciele zachodzą liczne zmiany fizjologiczne i hormonalne, którym często towarzyszą dokuczliwe dolegliwości. Stopień ich nasilenia jest różny i zależy od wielu czynników. Niektóre kobiety w czasie ciąży nie obserwują niemal żadnych niepożądanych objawów, inne natomiast skarżą się na liczne, mało przyjemne symptomy, które wysyła im zmieniający się organizm. Do najczęstszych dolegliwości występujących u ciężarnych kobiet należą między innymi: obrzęki i drętwienie kończyn, krwawienia, bóle kręgosłupa, zmęczenie oraz zaburzenia ze strony układu pokarmowego (mdłości, zgaga i zaparcia).

Czym są zaparcia?

Wydalanie stolca jest procesem o niebagatelnym znaczeniu dla zdrowia. W ten sposób organizm pozbywa się niestrawionych resztek pożywienia, bakterii oraz związków toksycznych.

Zaparcia (zatwardzenia) wiążą się z trudnościami z wydalaniem kału (defekacja z wysiłkiem), uczuciem niepełnego wypróżnienia bądź oddawaniem stolców o twardej konsystencji. Z zatwardzeniem mamy do czynienia w sytuacji przedłużającego się zalegania treści jelitowej w jelicie grubym, kiedy wypróżniamy się rzadziej niż trzy razy w tygodniu. Problemom z wydalaniem masy kałowej często towarzyszy ból brzucha, brak apetytu oraz dyskomfort związany z uczuciem pełności i ciężkości.

Zatwardzenia to jeden z najczęstszych problemów układu pokarmowego. Biorąc pod uwagę źródło dolegliwości, zaparcia dzielimy na:

• czynnościowe – wynikają z innych przyczyn niż schorzenia układu pokarmowego (np. ciąża, stres, niedoczynność tarczycy),
• organiczne – wiążą się z procesem chorobowym toczącym się w systemie trawiennym (np. uchyłki, nowotwory jelita grubego).

Zaparcia w ciąży – przyczyny

Zaparcia na początku ciąży zdarzają się bardzo często – niektóre panie mierzą się z tą przykrą dolegliwością aż do porodu. Szacuje się, że problem dotyczy nawet połowy kobiet w ciąży – na szczęście w większości przypadków jest to zaburzenie czynnościowe, które mija po narodzinach dziecka. Skąd bierze się ta uciążliwa przypadłość?

Jedną z głównych przyczyn zatwardzenia w ciąży jest podwyższony poziom progesteronu, który spowalnia pracę mięśni gładkich. Hormon zapobiega skurczom macicy (dzięki temu zmniejsza się prawdopodobieństwo poronienia i przedwczesnego porodu), ale również powoduje niespieszne przechodzenie treści żołądkowej przez układ trawienny – mięśnie jelit rozluźniają się, przez co wolniej pracują. Efekt? Zalegający stolec twardnieje, pojawia się problem z jego wydaleniem.

Kolejnym czynnikiem mającym wpływ na wystąpienie dolegliwości jest stale powiększająca się macica. W okresie ciąży (zwłaszcza w ostatnim trymestrze jej trwania) napiera na jelita, spowalniając ich perystaltykę.

Problemy z wypróżnianiem się w ciąży mają również kobiety, które suplementują się żelazem. Przyjmowanie preparatów zawierających ten pierwiastek często jest konieczne, jednak jego stosowanie niesie za sobą ryzyko pojawienia się dolegliwości ze strony układu trawiennego, w tym zaparć.

Jeśli kobieta dodatkowo cierpi na nadwagę, mało się rusza i stosuje ciężkostrawną, ubogą w błonnik oraz płyny dietę, wówczas problem nieprzyjemnych zaparć może się nasilać.

Dieta na zaparcia w ciąży

Jeśli cierpimy na zatwardzenie w ciąży, w pierwszej kolejności musimy przyjrzeć się temu, co na co dzień spożywamy. Wprowadzenie jadłospisu opartego na zasadach zdrowego żywienia pomoże nie tylko pozbyć się problemu uporczywych zaparć, ale również wesprze kondycję całego organizmu.

Na talerzu kobiety cierpiącej na zatwardzenia w ciąży powinny znaleźć się produkty zawierające dużą ilość błonnika, który wchłaniając wodę rozluźnia stolec i ułatwia jego wydalanie. Znajduje się on głównie w:

• produktach zbożowych (otrębach, kaszy gryczanej, razowym  chlebie i makaronie, brązowym lub dzikim ryżu),
• warzywach (kwaszonej kapuście, burakach, zielonej sałacie, pomidorach),
• suszonych owocach (śliwkach, figach, daktylach, morelach),
• świeżych owocach (jabłkach, jeżynach, kiwi czy malinach),
• siemieniu lnianym – można traktować je jako dodatek do dań lub zalewać wodą i spożywać w postaci kisielu,
• orzechach i nasionach.

Bardzo pomocne w walce z zaparciami są również mleczne napoje fermentowane, takie jak kefir, maślanka, jogurt naturalny. Produkty te bogate są w pożyteczne bakterie kwasu mlekowego, które usprawniają tempo pracy jelit.

Niezwykle istotny jest również sposób przygotowywania posiłków. Należy unikać smażenia; potrawy powinny być świeżo przyrządzane, gotowane lub przyrządzane na parze.

Zaparcia w ciąży – z tych produktów zrezygnuj

Kobiety cierpiące na zatwardzenie w ciąży powinny unikać niektórych produktów, które mogą przyczynić się do nasilenia dolegliwości. Są to między innymi:

• cukier,
• kakao i czekolada,
• produkty na bazie białej mąki,
• produkty i potrawy wysokoprzetworzone,
• pokarmy ciężkostrawne, tłuste,
• soki z kartonów,
• czarna herbata,
• borówki,
• banany.

Sposoby na zaparcia w ciąży

W przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów ze strony układu pokarmowego należy zgłosić się do lekarza. Nieleczony problem może nasilać się, powodując bolesne wzdęcia i bóle brzucha. Bywa, że jest istotnym czynnikiem rozwoju hemoroidów.

Na własną rękę nie wolno przyjmować (zwłaszcza w czasie ciąży) żadnych leków czy stosować przeczyszczających czopków – o terapii farmakologicznej zawsze powinien decydować lekarz.

A co z domowymi sposobami na zaparcia w ciąży? Wyeliminowanie niewłaściwych nawyków, wprowadzenie zdrowego stylu życia i przestrzeganie kilku podstawowych zasad powinno przynieść ulgę. Co na zaparcia w ciąży (oprócz prawidłowej diety) będzie najlepsze i przyniesie ulgę? Oto kilka sposobów:

• Dużo pij

Bardzo często zaparcia pojawiają się w sytuacji, gdy organizmowi nie jest dostarczana odpowiednia ilość płynów. W okresie ciąży intensywniej absorbuje on wodę z trawionych pokarmów, dlatego tak ważne jest jego regularne nawadnianie.
Jeśli cierpisz na zatwardzenie w ciąży, staraj się wypijać około 2-3 litry niegazowanej wody mineralnej, może być z dodatkiem cytryny. Dobrym pomysłem jest również wypijanie kompotu z suszonych śliwek, niesłodzonych herbat owocowych, świeżo wyciskanych soków owocowo-warzywnych. Pamiętaj, że dzięki odpowiedniej ilości płynów w organizmie, resztki pokarmów przesuwają się przez przewód pokarmowy w szybszym tempie.

• Ruszaj się

Ruch poprawia perystaltykę jelit, dlatego postaraj się znaleźć czas na codzienną aktywność fizyczną. Warto tę kwestię omówić z lekarzem prowadzącym ciążę i wspólnie z nim ustalić bezpieczną dawkę ruchu. W ciąży nie ma mowy o intensywnych treningach, zwykle najbezpieczniejsze są spacery lub niezbyt forsowna gimnastyka dla kobiet w ciąży. Warto ćwiczyć również mięśnie Kegla, które wzmacniają mięśnie dna miednicy mniejszej, również te, kontrolujące opróżnianie jelit.

• Unikaj długotrwałego siedzenia

Przebywanie przez wiele godzin w pozycji siedzącej nie tylko sprzyja powstawaniu zaparć, ale zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się innych dolegliwości w ciąży. Jeśli praca, którą wykonujesz, wymaga wielogodzinnego siedzenia, rób sobie regularnie przerwy – wstań i przespaceruj się lub wykonaj proste ćwiczenia gimnastyczne.

• Jedz powoli

Spożywaj posiłki powoli, nie spiesz się. Przeżuwaj dokładnie każdy kęs – tym sposobem ułatwiasz układowi pokarmowemu trawienie. Jedząc wolno, połykasz mniej powietrza, a tym samym ograniczasz ryzyko pojawienia się uciążliwych wzdęć.

• Wypróżniaj się regularnie

Warto zadbać o codzienne wypróżnianie się, mniej więcej o tej samej porze. Jelito grube najaktywniejsze jest rano. Dlatego przed wyjściem z domu znajdź czas na spożycie bogatego w błonnik śniadania i wizytę w toalecie. Nie bagatelizuj sygnałów, które daje organizm – gdy poczujesz parcie na stolec, nie powstrzymuj się od wypróżniania. Odkładanie tej czynności na później powoduje osłabienie mięśni, odpowiedzialnych za jej kontrolowanie.

• Przyjmij odpowiednią pozycję podczas wypróżniania

Podczas defekacji pod stopy możesz podłożyć mały podnóżek – w ten sposób zbliżysz ułożenie swojego ciała do naturalnej pozycji kucznej, która sprzyja wydalaniu stolca.

• Unikaj stresu

Niestety życie w pośpiechu i stres nie służy ani Tobie, ani dziecku. Dodatkowo może wywołać dokuczliwe zaparcia w ciąży.

Bibliografia:

1. Daniluk Jarosław, Przewlekłe zaparcia – niedoceniany problem kliniczny, Varia Medica 2018, tom 2, nr 4, strony 286–296.
2. Wójtowicz Marta, Zaparcia w ciąży – jak sobie z nimi poradzić, online: https://1000dni.pl/ciaza-i-porod/zaparcia-w-ciazy-jak-sobie-z-nimi-poradzic, dostęp: 20.02.2023.
3. Żywienie kobiet w okresie ciąży, pod redakcją Haliny Weker, Instytut Matki i Dziecka, Zakład Żywienia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Wydanie I, Warszawa 2021, ISBN 978-83-200-6508-4.