Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa w ciąży

Zakrzepica, czyli powstawanie zakrzepów w naczyniach krwionośnych, stanowi poważne zagrożenie. Jest to stan, który może prowadzić do zatorowości płucnej, zakrzepicy żył kończyn dolnych czy poronień.

Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa – dlaczego jest tak niebezpieczna?

Zakrzepica w ciąży jest poważnym stanem, który może prowadzić do powikłań zarówno u matki, jak i u płodu. Rozpoznanie czynników ryzyka oraz wdrożenie odpowiednich działań profilaktycznych jest kluczowe dla zapewnienia zdrowia i bezpieczeństwa w ciąży. Regularne wizyty u lekarza prowadzącego ciążę, aktywność fizyczna oraz, jeśli to konieczne, profilaktyka farmakologiczna mogą znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia zakrzepicy.

Czynniki ryzyka zakrzepicy w ciąży

W czasie ciąży w organizmie kobiety dochodzi do znaczących zmian hormonalnych, które mogą zwiększać ryzyko zakrzepicy. Zwiększony poziom estrogenów wpływa na krzepliwość krwi, co może sprzyjać powstawaniu zakrzepów. W miarę jak macica rośnie, wywiera nacisk na żyły w miednicy i dolnej części ciała, co może spowolnić przepływ krwi i prowadzić do powstawania zakrzepów. Zmniejszona aktywność fizyczna, często występująca w późniejszych etapach ciąży, również przyczynia się do tego zjawiska.

Kobiety, które wcześniej chorowały na chorobę zakrzepowo-zatorową, mają wyższe ryzyko wystąpienia zakrzepów w ciąży. Ponadto historia medyczna zakrzepicy w wywiadzie rodzinnym może wskazywać na genetyczne predyspozycje do tego schorzenia. Choroby, takie jak otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze oraz choroby autoimmunologiczne, również zwiększają ryzyko zakrzepicy. 

Powikłania żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ)

Zakrzepicę żylną rozpoznaje się, gdy z krwi w żyłach głębokich powstanie zakrzep, najczęściej w dolnych kończynach. Zakrzepy te mogą być groźne, gdy się oderwą i przedostaną do płuc, powodując zatorowość płucną lub zatorowość innych naczyń, jeśli współistnieje wada serca.

Zatorowość płucna to stan, w którym zakrzep krwi powoduje zamknięcie tętnicy płucnej lub jej odgałęzienia. Może prowadzić do nagłego niedotlenienia, niewydolności oddechowej i w najgorszych przypadkach do zgonu.

Przewlekła niewydolność żylno-limfatyczna jest powikłaniem żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, które wynika z uszkodzenia żył głębokich w wyniku nawracających zakrzepów. Objawia się obrzękami, bolesnością, zmianami skórnymi, takimi jak owrzodzenia spowodowane niedotlenieniem tkanek. Najpoważniejszymi powikłaniami, zaraz obok zatorowości płucnej, jest zatorowość tętnic innych części ciała, takich jak mózg (udar), serce (zawał), jelita (zatorowość jelitowa).

Wszystkie te powikłania mogą mieć poważne konsekwencje zdrowotne i wymagają szybkiej interwencji medycznej. Kluczowe jest szybkie i trafne rozpoznanie oraz odpowiednie leczenie ŻChZZ oraz profilaktyka u osób z grup zwiększonego ryzyka.

Profilaktyka zakrzepicy w ciąży

• Regularne wizyty u lekarza oraz monitorowanie zdrowia w ciąży pomogą wychwycić pierwsze niepokojące objawy i ustalić wskazania do profilaktyki. Lekarz może zlecić odpowiednie badania, takie jak testy krzepliwości krwi, które pomogą w identyfikacji ryzyka zakrzepicy.
• Odpowiednie nawodnienie organizmu jest niesamowicie ważne w profilaktyce zakrzepicy!
• Regularna aktywność fizyczna, dostosowana do możliwości kobiety w ciąży, jest jednym z najlepszych sposobów zapobiegania zakrzepicy. Ćwiczenia poprawiają krążenie krwi i zmniejszają ryzyko powstawania zakrzepów.
• Unikanie nadmiernego przyrostu masy ciała w ciąży jest ważne dla zmniejszenia ryzyka zakrzepicy. Otyłość jest jednym z głównych czynników ryzyka tego schorzenia.
• Długotrwałe siedzenie lub stanie może prowadzić do spowolnienia przepływu krwi w kończynach dolnych. Kobiety w ciąży powinny regularnie zmieniać pozycję, robić przerwy na spacer i unikać długotrwałego unieruchomienia.
• Specjalne pończochy uciskowe mogą pomóc w poprawie krążenia krwi i w zmniejszeniu ryzyka zakrzepicy. Są szczególnie zalecane dla kobiet z grupy wysokiego ryzyka.
• W niektórych przypadkach lekarz może zalecić stosowanie leków przeciwzakrzepowych. Leki te są zazwyczaj przypisywane kobietom z wysokim ryzykiem zakrzepicy, z historią choroby w wywiadzie lub z genetycznymi predyspozycjami. Najczęściej jest to heparyna drobnocząsteczkowa, stosowana podskórnie, codziennie,  aż do zakończenia połogu.

Wskazania do stosowania heparyny w ciąży

Zaleca się stosowanie heparyny drobnocząsteczkowej w dawce profilaktycznej przez cały okres ciąży oraz kontynuację terapii aż do zakończenia połogu:

• kobietom leczonym wcześniej doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi przed ciążą;
• po incydencie żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej;
• w zespole antyfosfolipidowym;
• w przypadku jednoczasowego występowania u ciężarnej kilku czynników ryzyka ŻChZZ, takich jak: zaawansowany wiek; wysokie BMI, występowanie trombofilii (w tym niedobór białka C, S, mutacja czynnika V Leiden, mutacja G20210A genu protrombiny); obecność znacznych żylaków kończyn dolnych; unieruchomienie przez więcej niż 4 dni; stan przedrzucawkowy; zakażenia czy odwodnienie.

W przypadku współistnienia zakrzepicy żylnej z ciążą lub rozpoznania żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej w trakcie ciąży zaleca się stosowanie dawek leczniczych heparyny drobnocząsteczkowej zarówno w ciąży, jak i w połogu.

Zakrzepica w ciąży to poważny problem zdrowotny, który wymaga szczególnej uwagi i odpowiedniej profilaktyki. Kobiety w ciąży powinny być świadome czynników ryzyka i stosować się do zaleceń lekarskich, aby zminimalizować ryzyko powstawania zakrzepów.

Lek. Magdalena Drąg