Kreatynina

Oznaczenie stężenia kreatyniny w surowicy krwi. Kreatynina jest produktem przemian metabolicznych białka, stanowiącym obok mocznika jeden z głównych związków azotowych we krwi. W praktyce medycznej kreatynina jest sprawdzonym klinicznie markerem biochemicznym  monitorującym stan nerek. Ilość wydalanej w ciągu doby kreatyniny zależy od masy mięśniowej badanego, płci, ogólnego stanu zdrowia i wieku oraz diety. Stężenie kreatyniny podawane jest w przeliczeniu na kilogram masy ciała.  Stężenie kreatyniny w surowicy jest wykładnikiem czynności nerek - wzrost stężenia odpowiada zmianom przesączania kłębuszkowego, GFR (ang. glomerular filtration rate), przy czym zależność stężenia i GFR ma charakter hiperboliczny. Za istotny przyjmuje się wzrost poziomu kreatyniny (ponad górną granicę referencyjną) powodujący obniżenie  GFR o około 50%. eGFR (ang. estimated glomerular filtration rate) – szacunkowy współczynnik filtracji kłębuszkowej, wyliczany jest na podstawie parametrów charakterystycznych dla badanego, z zasady jedynie dla osób powyżej 18 roku życia. Do wyniku pomiaru stężenia kreatyniny wynik eGFR dodawany jest automatycznie. eGFR jest najlepszym pojedynczym wczesnym wskaźnikiem funkcji nerek, stosowanym w badaniach przesiewowych, nie pozwalającym jednak na wnioskowanie o przyczynach patologii. 

Przyczyny wzrostu: ostra niewydolność nerek, przewlekła niewydolność nerek, wiek, ciąża, cukrzyca, leki.

Przyczyny obniżenia: utrata masy mięśniowej, wiek.

Hemoliza, wysokie stężenia: bilirubiny, ciał ketonowych, glukozy, kwasu askorbinowego.

Kreatynina to organiczny związek chemiczny, który występuje w ludzkim organizmie. Znacząca większość kreatyniny we krwi pochodzi z metabolizmu zachodzącego w tkance mięśniowej – z tego powodu, w warunkach fizjologicznych jej stężenia we krwi żylnej zależne są głównie od masy mięśniowej danej osoby. Dodatkowo, związek ten jest praktycznie w 100% wydalany przez nerki. Dzięki obu tym właściwościom (stałe stężenie we krwi oraz wydalanie wraz z moczem) pomiar poziomu kreatyniny we krwi stanowi prosty oraz skuteczny wskaźnik diagnostyczny, który dostarcza istotnych informacji na temat stanu zdrowia nerek.

W przypadku rozwoju chorób nerek dochodzi do zaburzeń procesów filtracji krwi w tych narządach, a co za tym idzie – zaburzeń produkcji moczu. Prowadzi to do wzrostu stężeń we krwi określonych związków, które nie mogą być skutecznie wydalane z organizmu. Jedną z tych substancji jest właśnie kreatynina. Dzięki informacji na temat jej poziomu we krwi możliwe jest wyliczenie eGFR, czyli tzw. szacunkowego wskaźnika filtracji kłębuszkowej. Do obliczenia tego parametru wykorzystywane są różne wzory matematyczne, które (w zależności od wzoru) poza poziomem kreatyniny we krwi mogą uwzględniać także m.in. masę ciała osoby badanej, jej wzrost lub płeć. Uzyskanie wartości wskaźnika filtracji kłębuszkowej pozwala ocenić stopień zaawansowania ewentualnych zaburzeń czynności nerek, co bezpośrednio przekłada się na dalsze postepowanie medyczne.

W celu uzyskania precyzyjnych danych na temat skuteczności filtracji kłębuszkowej możliwy jest pomiar stężeń kreatyniny w moczu oraz we krwi, a następnie zestawienie ze sobą obydwu tych wartości. Parametr ten nazywany jest klirensem kreatyniny – jego oznaczenie może być przydatne klinicznie w określonych przypadkach. O dokładnym zakresie badań diagnostycznych w chorobach nerek każdorazowo decyduje lekarz prowadzący danego pacjenta.

Badanie stężenia kreatyniny we krwi wchodzi w skład pakietu podstawowych badań profilaktycznych. Tego typu testy laboratoryjne powinny być przeprowadzane przez osoby dorosłe ok. raz do roku, nawet jeżeli nie występują jakiekolwiek objawy chorobowe. Regularne wykonywanie tego typu badań pozwala na wykrycie licznych schorzeń, które charakteryzują się powolnym przebiegiem oraz skąpymi objawami. Wiele chorób nerek może rozwijać się w taki sposób. Przez wiele lat dolegliwości chorobowe mogą być nieobecne, a w momencie pojawienia się pierwszych objawów uszkodzenia tkanek nerkowych zazwyczaj są na bardzo zaawansowanym poziomie. W przypadku różnego typu nefropatii zmiany te są nieodwracalne, a jedynym dostępnym leczeniem może wówczas być transplantacja nerki lub regularne przeprowadzanie dializ. Dzięki profilaktycznym, regularnym badaniom poziomu kreatyniny możliwe jest wykrycie wielu chorób nerek na wczesnych etapach oraz wdrożenie właściwego leczenia, które zahamuje postęp choroby oraz pozwoli uniknąć poważnych powikłań.

Przeprowadzenie oznaczenia poziomu kreatyniny we krwi wymagane jest w celu kwalifikacji pacjenta do różnego typu badań oraz zabiegów z wykorzystaniem kontrastu dożylnego, jak np. koronarografia lub rezonans magnetyczny. Weryfikacja zdrowia nerek jest niezbędna przed wykonaniem tych badań, jako że dożylny środek kontrastowy usuwany jest z organizmu właśnie przez te narządy.

Poza opisanymi powyżej wskazaniami test ten może także zostać zlecony przez lekarza w sytuacji, gdy występuje podejrzenie rozwoju ostrego stanu chorobowego w obrębie nerek.

Oznaczenie stężeń kreatyniny we krwi może być korzystne podczas diagnozowania chorób przebiegających z objawami ze strony układu moczowego. Najczęstsze objawy schorzeń dotyczących nerek i układu moczowego mogą obejmować dolegliwości takie jak:

• Ból i pieczenie podczas oddawania moczu;
• Zmiana zabarwienia moczu (szczególnie niepokojąca jest barwa czerwona – może świadczyć o obecności w moczu erytrocytów, mowa wówczas o krwiomoczu lub krwinkomoczu);
• Nadmierne pienienie się moczu (świadczy o obecności w nim białka);
• Ból w okolicy nerek (odcinek lędźwiowy kręgosłupa);
• Występowanie obrzęków, szczególnie na kończynach dolnych;
• Ogólne pogorszenie samopoczucia;
• Gorączka;
• Nudności, wymioty.

Nieprawidłowe stężenia kreatyniny we krwi, które przekraczają wartości referencyjne mogą świadczyć o rozwoju licznych chorób w obrębie nerek. Wzrost tego wskaźnika bezpośrednio wskazuje na obniżoną zdolność nefronów nerkowych do skutecznej filtracji krwi. Stan ten wymaga niezwłocznej konsultacji lekarskiej w celu ustalenia przyczyn tego zaburzenia. Czasami podwyższony poziom kreatyniny może wynikać ze zbyt dużych ilości mięsa w diecie, nadmiernego spożycia białka lub też stosowania określonych suplementów diety. Każdorazowo należy jednak przeprowadzić pogłębioną diagnostykę w celu precyzyjnego wykrycia przyczyn tych nieprawidłowości.

Niskie stężenia kreatyniny we krwi mogą wskazywać na m.in. odwodnienie, choroby przebiegające z zanikiem mięśni (różnego typu dystrofie mięśniowe), określone choroby nerek lub też wyniszczenie organizmu. Z tego powodu w przypadku wykrycia obniżonych stężeń kreatyniny niezbędne jest zestawienie tych wyników z dodatkowymi uwarunkowaniami zdrowotnymi pacjenta w celu właściwej oceny jego stanu zdrowia.