Atak jelita drażliwego – omawiamy objawy i przebieg

Zespół jelita drażliwego to choroba przewodu pokarmowego o przewlekłym charakterze. Głównymi objawami, które mogą wystąpić, są bóle brzucha oraz biegunki lub zaparcia. Nieznane są dokładne przyczyny, wywołujące symptomy choroby. Wskazuje się, że etiologia choroby jest wieloczynnikowa. W przebiegu zespołu jelita drażliwego może dochodzić do okresowych zaostrzeń choroby. Atak jelita drażliwego może znacząco pogarszać jakość codziennego życia i negatywnie wpływać na funkcjonowanie pacjentów.

Atak zespołu jelita drażliwego

Zespół jelita drażliwego (ang. irritable bowel syndrome, IBS) jest jedną z częściej diagnozowanych chorób układu pokarmowego. Szacuje się, że częstość występowania zespołu jelita drażliwego w populacji waha się od 10-20%. IBS może występować we wszystkich grupach wiekowych. Pierwsze objawy pacjenci zgłaszają zazwyczaj przed 35. rokiem życia. U kobiet częstość występowania IBS jest około 1,5 a nawet 3 razy większa aniżeli u mężczyzn. 

IBS jest przewlekłą chorobą jelita cienkiego i jelita grubego, która objawia się nawracającymi bólami brzucha, które związane są z defekacją, zaburzeniami rytmu wypróżnień lub zmianą w konsystencji stolca. Biorąc pod uwagę rodzaj dominujących objawów, wyróżnia się następujące postaci zespołu jelita drażliwego:

• z dominującym zaparciem (IBS-C),
• z dominującą biegunką (IBS-D),
• mieszaną (IBS-M),
• niesklasyfikowaną (IBS-U).

Co wywołuje atak jelita drażliwego?

Etiologia zespołu jelita drażliwego jest prawdopodobnie złożona i ciągle nie jest w pełni poznana. U wielu pacjentów z zespołem jelita drażliwego za rozwój choroby odpowiedzialny może być nie jeden, a kilka czynników. Objawy IBS mogą być wywoływane przez następujące czynniki:

• zaburzenia regulacji osi mózg-jelito,
• ilościowe i jakościowe zaburzenia mikrobioty jelitowej,
• przebycie w przeszłości infekcji przewodu pokarmowego,
• stan zapalny,
• zaburzenia perystaltyki jelit oraz czynności wydzielniczej jelit,
• czynniki genetyczne,
• czynniki psychologiczne, np.: przewlekły stres o dużym nasileniu, depresja, zaburzenia depresyjno-lękowe. 

Przeczytaj również: Co to jest flora bakteryjna jelit i jaką pełni rolę w organizmie?

Atak jelita drażliwego – objawy

Objawy pojawiające się w przebiegu zespołu jelita drażliwego są zależne od postaci choroby. Dominujące mogą być zaparcia lub biegunki, ale mogą występować również naprzemienne okresy zaparć i biegunek. 

Biegunki mają konsystencję wodnistą lub półpłynną i mogą być poprzedzone gwałtownym parciem. Występują często w godzinach porannych, po posiłkach lub sytuacjach stresowych. Jeśli chorzy borykają się z zaparciami, to stolce są zbite, twarde, oddawane w formie małych bryłek, a dodatkowo chorym towarzyszy uczucie niepełnego wypróżnienia. 

Do objawów zespołu jelita drażliwego zalicza się też ból brzucha. Występuje on najczęściej w podbrzuszu lub po lewej stronie w dolnej części brzucha. Może mieć on ostry i napadowy charakter. Bardzo ciężko jest przewidzieć, kiedy ból powróci i z jaką częstotliwością. 

Inne objawy zespołu jelita drażliwego to:

• obecność w kale domieszki śluzu,
• uczucie wzdęcia brzucha,
• nudności,
• wymioty,
• zgaga,
• ból głowy,
• uczucie zmęczenia,
• wahania nastroju,
• zaburzenia miesiączkowania,
• częstomocz. 

Ile trwa atak jelita drażliwego?

Zespół jelita drażliwego jest chorobą przewlekłą. Okresowo może dochodzić do zaostrzeń, które trwają od kilku godzin do nawet tygodni. Długość zaostrzeń często zależy od przyczyny, która je wywołała i indywidualnej reakcji organizmu chorego. Jednakże wskazanie powodu zaostrzenia IBS bywa trudne. Wpływ na zaostrzenie choroby mogą mieć: 

• sytuacje stresowe, 
• zmiany w diecie (większe spożycie błonnika, pikantne jedzenie, pokarmy o wysokiej zawartości tłuszczu), 
• nieodpowiednia higiena snu, 
• alkohol, 
• podróże, 
• zmiany w stosowanych lekach. 

Obserwacja swojego organizmu przez chorego może być kluczowa w ustaleniu czynników, prowadzących do zaostrzeń IBS. 

Zobacz e-Pakiet badań na stany zapalne jelit.

Diagnostyka zespołu jelita drażliwego 

Rozpoznanie zespołu jelita drażliwego wymaga przeprowadzenia dokładnego wywiadu lekarskiego, oceny występujących u pacjenta objawów, a także podjęcia diagnostyki wykluczającej obecność innych chorób. Niezbędne może być różnicowanie z takimi schorzeniami jak na przykład:

• biegunka infekcyjna,
• nieswoiste zapalenia jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna),
• biegunka pojawiająca się w wyniku nadużycia środków przeczyszczających,
• nowotwory jelita grubego,
• nadczynność tarczycy,
• celiakia,
• alergie pokarmowe,
• nietolerancje pokarmowe.

Do rozpoznania zespołu jelita drażliwego stosuje się zaktualizowane w 2016 r. Kryteria Rzymskie IV. Zgodnie z tymi kryteriami diagnostycznymi o zespole jelita drażliwego mówi się w przypadku nawracających dolegliwości bólowych brzucha minimum raz w tygodniu w okresie ostatnich trzech miesięcy. Bólowi brzucha towarzyszą co najmniej dwie z poniższych cech:

• jest związany z defekacją,
• wiąże się ze zmianą konsystencji stolca,
• doszło do zmiany częstotliwości wypróżnień.

Niestety nie istnieją badania diagnostyczne w bezpośredni sposób potwierdzające występowanie zespołu jelita drażliwego. Zgodnie z wytycznymi IBS jest rozpoznawany na podstawie występujących objawów klinicznych. Badania laboratoryjne i obrazowe mogą zostać zlecone przez lekarza, aby wykluczyć obecność innych chorób, które mogą dawać podobne objawy do tych, które pojawiają się w przebiegu IBS. Lekarz może zlecić wykonanie badań, takich jak:

• morfologia krwi,
• odczyn Biernackiego (OB),
• białko C-reaktywne (CRP),
• TSH,
• testy przesiewowe w kierunku celiakii,
• kalprotektyna w kale,
• krew utajona w kale,
• USG jamy brzusznej,
• kolonoskopia,
• gastroskopia. 

Sprawdź także: Zespół nieszczelnego jelita – objawy, leczenie dieta.

Leczenie zespołu jelita drażliwego

Zespół jelita drażliwego jest chorobą o ciągle nieustalonej jednoznacznie przyczynie, co uniemożliwia zastosowanie leczenia celowanego. Podstawę w leczeniu IBS odgrywa zatem łagodzenie występujących objawów. Poza stosowaniem leczenia farmakologicznego, które w tym przypadku odgrywa jedynie rolę wspomagającą, aby uzyskać zadowalające efekty terapii, istotna jest zmiana stylu życia, unikanie stresu, dieta. Farmakoterapię lekarz dobiera indywidualnie w zależności od tego, jakie objawy dominują. Mogą zostać zastosowane:

• leki na biegunkę,
• leki na zaparcia,
• leki rozkurczowe,
• probiotyki,
• leki przeciwdepresyjne.

Korzyści w przypadku IBS może przynieść stosowanie umiarkowanej aktywności fizycznej, która działa pobudzająco na perystaltykę jelit (może przynieść poprawę u osób cierpiących na zaparcia). Istotne jest także wsparcie psychologiczne, obejmujące naukę metod radzenia sobie ze stresem oraz życia z chorobą, która przez nawrotowy charakter i nieprzyjemne objawy może być bardzo uciążliwa i negatywnie wpływać na samopoczucie. Znaczenie w leczeniu IBS odgrywa również dieta. Jeśli niektóre produkty spożywcze prowadzą u chorego do zaostrzenia objawów, niezbędne może być ich ograniczenie lub eliminacja. 

Dolegliwości mogą zostać złagodzone poprzez stosowanie diety LOW FODMAP (ang. Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides And Polyols). Jest to dieta, która polega na spożywaniu produktów o małej zawartości fermentujących oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów i polioli. Produkty, które zawierają te związki, mogą wywoływać lub nasilać symptomy IBS, zatem ich wykluczenie z diety może łagodzić objawy ze strony układu pokarmowego. Wszelkie modyfikacje diety powinny odbywać się pod nadzorem dietetyka. 

Mgr Aleksandra Wasilów