Ból głowy i mdłości - jakie mogą być przyczyny?

Ból głowy to powszechna przypadłość. Niemal każdemu zdarza się mierzyć z tym problemem. Czasami do bólu dołączają inne, nieprzyjemne objawy, takie jak nudności i wymioty. Współwystępowanie bólu głowy i mdłości to dość częste zjawisko, jednak może ono budzić niepokój pacjenta.  Szczegółowy wywiad zebrany przez lekarza określający lokalizację i charakter bólu oraz obecność dodatkowych objawów pozwalają ustalić przyczynę dolegliwości.  Dowiedz się jakie mogą być przyczyny współwystępowania tych objawów i kiedy należy zgłosić się do lekarza.

Ból głowy i mdłości – przyczyny

Do najczęstszych czynników wywołujących ból głowy i nudności należą:

• styl życia,
• zmiany hormonalne
• migrena,
• infekcje wirusowe,
• choroby zakaźne przenoszone drogą pokarmową,
• zespół dyskontynuacji leków przeciwdepresyjnych,
• zaburzenia lękowe,
• hiponatremia,
• przełom nadciśnieniowy,
• uraz głowy.

Mdłości i ból głowy – przyczyny związane ze stylem życia

Styl życia wpływa na zdrowie w wielu aspektach. Oto zachowania, wybory żywieniowe i używki mogące zwiększać ryzyko wystąpienia nudności i bólu głowy:

• hipoglikemia spowodowana ominięciem posiłku,
• odwodnienie wywołane niedostateczną podażą płynów,
• silny stres,
• niewyspanie,
• nadużycie alkoholu,
• zatrucie nikotyną np. przy powrocie do nałogu po próbie rzucenia palenia,
• odstawienie kawy.

Ból głowy i nudności – zmiany hormonalne

Zmiany hormonalne związane z cyklem miesięcznym mogą wywoływać mdłości i ból głowy. U części kobiet zmagających się z zespołem napięcia przedmiesiączkowego (PMS – ang. premenstrual syndrome) poza zmianami nastroju, tkliwością piersi, rozdrażnieniem i zmęczeniem mogą występować nudności i ból głowy. Nasilone objawy PMS znacząco obniżają jakość życia pacjentki i wymagają leczenia.

Ból głowy, senność, zmęczenie, mdłości mogą być pierwszymi oznakami ciąży. W pierwszym trymestrze ciąży ponad połowie przyszłych mam mogą dokuczać poranne nudności i napięciowy lub migrenowy ból głowy. Z mdłościami można radzić sobie:

• unikając pokarmów o intensywnych zapachach,
• dbając o spokojny początek dnia,
• popijając napar z imbiru.

Leki przeciwmigrenowe – tryptany, ciężarne powinny przyjmować jedynie po konsultacji z lekarzem. Z bólem warto walczyć wykorzystując domowe metody takie jak:

• zimny okład na czoło,
• spacer,
• delikatny masaż głowy i karku,
• odpoczynek w cichym i dobrze przewietrzonym pomieszczeniu.

Migrena

Napad migreny trwa od 4 do 72 godzin. Ból jest silny, jednostronny, zwykle usytuowany za okiem i ma pulsujący charakter. 7 na 10 osób podczas ataku migrenowego doświadcza nudności. Przyczyna mdłości w migrenie nie jest dokładnie wyjaśniona. Jedna z teorii zakłada, że patologicznie poszerzone podczas napadu naczynia krwionośne, ciągną i podrażniają opony mózgowe. Inna hipoteza uwzględnia rolę neurotransmitera CGRP (ang. calcitonin gene-related peptide) w patogenezie bólu i nudności w migrenie. Inne badania wskazują, że podczas ataku migreny dochodzi do gastroparezy, czyli spowolnienia opróżniania żołądka.  Pokarm nie może być prawidłowo przesuwany do dalszych odcinków przewodu pokarmowego i zalega w żołądku powodując mdłości. Nudności i wymioty ograniczają możliwość doustnego podania leków. Zastosowanie znajdują wtedy donosowe preparaty z tryptanem oraz leczenie przeciwwymiotne.

Warto wspomnieć o dziecięcych ekwiwalentach migreny, czyli:

• zespole cyklicznych wymiotów (CVS ang. cyclic vomiting syndrome),
• migrenie brzusznej,
• łagodnym napadowym kręczu szyi,
• łagodnych napadowych zawrotach głowy.

Ryzyko rozwoju tych zaburzeń u dziecka jest większe, jeśli w jego rodzinie występuje migrena. Objawy migreny u dzieci, są nietypowe, niespecyficzne i trudne do rozpoznania, szczególnie, że dziecko może nie zgłaszać bólu głowy.

Pacjenci cierpiący na migreny lub częste napięciowe bóle głowy mogą nadużywać niesteroidowych leków przeciwbólowych.  U osób tych mogą występować tzw. „bóle z odbicia”. Są one tępe, obejmują całą głowę lub czoło i skronie, często występują rano i mogą wywoływać nudności.

Infekcje wirusowe i bakteryjne

Ból głowy i jednocześnie występujące nudności są częstymi symptomami infekcji wirusowych takich jak:

• przeziębienie,
• grypa,
• COVID-19
• nieżyt żołądkowo-jelitowy.

Nieżyt żołądkowo-jelitowy, czyli „grypa żołądkowa” w Polsce ma najczęściej etiologię wirusową i jest wywoływana przez rotawirusy (u małych dzieci do 5. roku życia), norowirusy (głównie u osób dorosłych) oraz adenowirusy. W zależności od tego z jakiego rodzaju infekcją mamy do czynienia, do bólu głowy i mdłości dołączają objawy takie jak:

• katar
• ból gardła
• kaszel
• dreszcze
• gorączka
• bóle mięśni i stawów
• biegunka.

Silny ból brzucha, wzdęcia, nudności, wymioty z towarzyszącą gorączką i bólem głowy mogą być spowodowane spożyciem nieświeżej lub źle przechowywanej żywności, w której namnożyły się bakterie lub są w niej obecne toksyny bakteryjne. Wysokie temperatury sprzyjają namnażaniu się chorobotwórczych drobnoustrojów. Latem jesteśmy także bardziej skłonni kupić żywność z niesprawdzonego źródła np. w budce stojącej na nadmorskiej promenadzie. Zachorowania wynikają z nieprzestrzegania zasad higieny np. nie mycia rąk lub produktów przed przygotowaniem żywności. Lekarze zgłaszają przypadki chorób zakaźnych przenoszonych drogą pokarmową władzom sanitarnym, aby zapobiegać ich rozprzestrzenianiu się.  Bakterie, które najczęściej powodują zatrucia pokarmowe, to Campylobacter, rzadziej Escherichia coli, Salmonella, Shigella, Listeria i laseczki Clostridium. Unikanie zatrucia pokarmowego polega na:

• częstym i dokładnym myciu rąk mydłem,
• spożywaniu warzyw i owoców mytych pod bieżącą wodą, krojonych czystym nożem,
• unikaniu pokarmów niepoddanych obróbce termicznej,
• unikaniu żywności oferowanej przez ulicznych sprzedawców,
• unikaniu surowych lub niedogotowanych jaj i niepasteryzowanego mleka.

Zespół dyskontynuacji leków przeciwdepresyjnych

Przerwanie leczenia przeciwdepresyjnego u około 20% pacjentów może prowadzić do zespołu odstawiennego, którego nie należy mylić z objawami abstynencji leków z potencjałem uzależniającym. Zespół dyskontynuacji objawia się:

• zawrotami głowy,
• mdłościami,
• symptomami grypopodobnymi (męczliwością, bólem głowy, poceniem się, bólem mięśni/stawów),
• trudnościami w zasypianiu,
• parestezjami (drętwienia i mrowienia),
• drażliwością

i dotyczy leków:

• TCA (trójcykliczne antydepresanty),
• SSRI (selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny),
• SNRI (inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny).

Występuje u pacjentów nagle przerywających leczenie lub przy zbyt szybkim zmniejszaniu dawki leku.

Zaburzenia lękowe

Pacjenci cierpiący na nerwicę lękową lub napady lęku panicznego zmagają się z szeregiem objawów somatycznych (cielesnych), które często przypominają różnego rodzaju choroby. Objawy zaburzeń lękowych obejmują:

• duszność,
• ból w klatce piersiowej,
• kołatanie serca,
• napięciowe i migrenowe bóle głowy,
• ucisk w żołądku, bóle brzucha, nudności,
• zawroty głowy,
• drżenia,
• szumy uszne.

Hiponatremia

Hiponatremia to obniżenie poziomu sodu we krwi poniżej 135 mmol/L. Zwykle jest skutkiem zatrzymania nadmiernych ilości wody w stosunku do ilości sodu. Objawy hiponatremii to:

• splątanie,
• zawroty głowy,
• zaburzenia równowagi,
• osłabienie,
• nudności,
• wymioty,
• ból głowy,
• senność,
• zaburzenia świadomości,
• drgawki,
• śpiączka.

Hiponatremia może być związana z:

• dietą ubogą w sód,
• nadmiernym spożyciem płynów o niskiej zawartości elektrolitów,
• utratą wody w wyniku nadmiernego pocenia się, rozległych oparzeń, wymiotów, biegunek lub stosowania diuretyków,
• przewlekłą niewydolnością serca,
• marskością wątroby.

Przełom nadciśnieniowy

Przełom nadciśnieniowy to nagły wzrost ciśnienia tętniczego powyżej 180/120 mmHg, w wyniku którego dochodzi do zagrażających życiu uszkodzeń narządowych. Dzięki powszechności leków przeciwnadciśnieniowych występuje rzadko i najczęściej wynika z nagłego odstawienia leków, interakcji lekowych lub obecności guza nadnerczy.

Objawy przełomu nadciśnieniowego:

• niepokój,
• splątanie,
• niewyraźne widzenie,
• ból w klatce piersiowej,
• ból głowy,
• nudności,
• wymioty,
• duszność,
• drgawki.

Kiedy szukać pomocy medycznej?

Każdy silny ból głowy lub ból, któremu towarzyszą zawroty głowy i mdłości, sztywność karku, zaburzenia świadomości, drgawki powinien być niezwłocznie konsultowany z lekarzem! Udaj się do lekarza także jeśli:

• nigdy wcześniej nie cierpiałeś na bóle głowy,
• ból wystąpił po urazie lub wypadku,
• ból nie ustępuje po lekach przeciwbólowych.

Autor: Dr n.med. Justyna Chlebowska-Tuz

Bibliografia:

1. Antidepressant discontinuation syndrome. Gabriel M, Sharma V. CMAJ. 2017 May 29;189(21):E747. doi: 10.1503/cmaj.160991. PMID: 28554948; PMCID: PMC5449237.
2. Pathophysiology of Migraine: A Disorder of Sensory Processing. Goadsby PJ, Holland PR, Martins-Oliveira M, Hoffmann J, Schankin C, Akerman S. Physiol Rev. 2017 Apr;97(2):553-622. doi: 10.1152/physrev.00034.2015. PMID: 28179394; PMCID: PMC5539409.
3. Pediatric migraine equivalents: occurrence and clinical features in practice.Al-Twaijri WA, Shevell MI. Pediatr Neurol. 2002 May;26(5):365-8. doi: 10.1016/s0887-8994(01)00416-7. PMID: 12057796.
4. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/nie-zatruj-sobie-lata
5. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/high-blood-pressure/expert-answers/hypertensive-crisis/faq-20058491