Celiakia – objawy i diagnostyka choroby

Celiakia, nazywana także chorobą trzewną, to choroba uwarunkowana predyspozycją genetyczną o podłożu autoimmunologicznym. Powodowana jest  reakcją układu odpornościowego skierowaną w stosunku do własnych tkanek organizmu, która została wyzwolona w wyniku  nieprawidłowej reakcji na białko nasion zbóż – gluten, będący mieszaniną prolamin i glutein. Ujawnia się najczęściej we wczesnym dzieciństwie oraz u osób między 30. a 50. rokiem życia. Co to jest celiakia i jak wykryć celiakię? Dowiedz się więcej!

Co to jest celiakia?

Choroba trzewna może się objawić w każdym wieku. Częściej diagnozuje się ją u kobiet niż u mężczyzn. Chcąc zdefiniować celiakię w prosty sposób, można powiedzieć, że jest to uwarunkowana genetycznie nietolerancja na gluten, przy czym gluten rozumiany jest jako mieszanina białek zapasowych, prolamin i glutein obecnych w ziarnach zbóż takich jak pszenica, żyto oraz jęczmień.

Spożywanie glutenu u chorych na kliniczną postać celiakii powoduje zanik kosmków jelitowych, czyli wypustek śluzówki jelit, które są odpowiedzialne za przyswajanie substancji odżywczych z pożywienia. Stan ten prowadzi do zaburzeń wchłaniania, a w następstwie do niedożywienia i niedoborów składników odżywczych w naszym organizmie.

Przyczyny celiakii

Celiakia występuje u ok. 1% populacji. Jak wykryć celiakię i co ją powoduje? Przyczyny występowania celiakii nie są do końca znane i zdefiniowane. Zdaniem specjalistów do jej ujawnienia przyczyniają się czynniki genetyczne, metaboliczne, środowiskowe czy patogeny. Procesy w organizmie człowieka związane z celiakią powodują zaburzenia wchłaniania substancji odżywczych i perystaltyki jelit, czego konsekwencją są niedobory składników odżywczych i wyniszczenie organizmu, zaś ostra, nieleczona celiakia może stanowić nawet zagrożenie dla życia chorego.

Celiakia – objawy po zjedzeniu glutenu

Co to jest celiakia i jakie mogą być jej objawy? Objawy choroby mogą pojawić się nagle i od początku być bardzo silne lub stopniowo się intensyfikować. Celiakia może także przebiegać bezobjawowo.

Jak diagnozować celiakię? Na celiakię klasyczną (pełnoobjawową, jawną) mogą wskazywać: przewlekła biegunka (wodnista lub tłuszczowa), brak przyrostu masy ciała w przypadku dzieci i spadek masy ciała u dorosłych, zwiększenie obwodu brzucha, wzdęcia, bóle brzucha. U dzieci objawami towarzyszącymi mogą być zaburzenia rozwoju psychofizycznego, głównie zaburzenia wzrostu.

Objawami, które mogą sugerować występowanie celiakii, są objawy związane z zaburzeniami wchłaniania substancji odżywczych oraz witamin, takie jak niedokrwistość lub osteoporoza. Klasyczną celiakię obserwuje się zwłaszcza u dzieci, kobiet w ciąży oraz u osób w podeszłym wieku. Ustąpienie objawów obserwuje się po kilku tygodniach od wyeliminowania z diety produktów mącznych oraz składników pokarmowych, zawierających gluten.

Niekiedy celiakia daje objawy nietypowe. Oprócz odpowiedzi na pytanie jakie badania na celiakię pomogą zdiagnozować chorobę, celiakię sugerować mogą zaburzenia czynności układu krwiotwórczego,  zmiany skórne oraz błon śluzowych, takie jak afty, opryszczkowe zapalenie skóry lub zapalenia błony śluzowej jamy ustnej, a także zaburzenia związane z nieprawidłowym wchłanianiem wapnia, np. często występujące złamania lub niedorozwój szkliwa zębowego.

Konsekwencjami długotrwałej, nieleczonej celiakii mogą być:

• podwyższone stężenie cholesterolu we krwi,
• stłuszczenie wątroby,
• pierwotna marskość wątroby,
• a także zaburzenia czynności układu rozrodczego, w tym skłonność do poronień, obniżone libido, hipogonadyzm i hiperprolaktynemia.

Niekiedy obserwowane są zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne, np. padaczka, depresja, zaburzenia koncentracji uwagi oraz zaburzenia ruchomości stawów.

Jak zdiagnozować celiakię?

Jakie badania na celiakię należy wykonać, by potwierdzić lub wykluczyć chorobę i na czym polega kompleksowa diagnostyka? W przypadku podejrzenia celiakii najważniejszy jest kontakt ze specjalistą gastroenterologiem – nie powinno się samodzielnie wprowadzać ograniczenia podaży glutenu lub diety bezglutenowej.

Badaniami potwierdzającymi celiakię są badania laboratoryjne, a ostatecznie  biopsja śluzówki jelita cienkiego. W przypadku badań laboratoryjnych wykonuje się oznaczenia we krwi aktywności swoistych przeciwciał przeciwko endomysium mięśni gładkich (EmA), transglutaminazie tkankowej (tTG) oraz deamidowanej gliadynie (DGP).

Wskazane jest wykonanie badania genetycznego, w celu wykrycia  genów dla antygenów HLA-DQ2 lub HLA-DQ8, które to predysponują do celiakii.

Więcej informacji na temat badań na celiakię znajdziesz TUTAJ.

Sprawdź również pozostałe artykuły o celiakii znajdziesz je TUTAJ.

Bibliografia:

1. Edyta Santorek-Strumiłło, Celiakia, https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitocienkie/54362,celiakia
2. Marian Grzymisławski, Hanna Stankowiak-Kulpa, Małgorzata Włochal, Celiakia — standardy diagnostyczne i terapeutyczne 2010 roku, https://journals.viamedica.pl/forum_zaburzen_metabolicznych/article/view/28732