Ciąża po 35. roku życia – przebieg, zagrożenia, istotne badania

Obecnie coraz więcej par decyduje się na późne rodzicielstwo. Decyzja o odłożeniu planów powiększenia rodziny na później bardzo często wynika z chęci ustabilizowania sytuacji materialnej, zawodowej i mieszkaniowej, zanim na świecie pojawi się dziecko. Dojrzałe macierzyństwo często wiąże się również z wieloma latami walki z niepłodnością lub innymi chorobami. W konsekwencji wiele kobiet w swoją pierwszą ciążę zachodzi po osiągnięciu 35. roku życia. W poniższym artykule opisujemy, jakie są zagrożenia związane z zachodzeniem w pierwszą ciążę po 35. roku życia oraz jakie badania mogą wykonać przyszłe mamy, aby sprawdzić stan zdrowia swojego maluszka.

Dlaczego ciąża po 35. roku życia nazywana jest ciążą geriatryczną?

Określenie „ciąża geriatryczna” dotyczy przypadków, kiedy kobieta zaszła w ciążę po ukończeniu 35. roku życia. Taki stan niestety może, ale nie musi nieść ze sobą wiele zagrożeń dla zdrowia i życia dziecka oraz matki. Według danych naukowych, u płodów poczętych przez matki w wieku 35 lat i więcej, zwiększa się ryzyko wystąpienia wad wrodzonych i chorób genetycznych. Zwiększa się również ryzyko powikłań ciążowych i okołoporodowych, ryzyko poronienia czy przedwczesnego porodu. Kobiety powinny podlegać częstszej, systematycznej, ścisłej kontroli lekarskiej.

Ciąża po 35 roku życia – statystyki

Dane z ostatnich lat pokazują, że znacząco zwiększył się statystyczny wiek zachodzenia w ciąże – nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie. Średnia wieku urodzenia pierwszego dziecka w Unii Europejskiej wynosi 29,4 lata; w Polsce 27,6; natomiast we Włoszech 31,3. W porównaniu do lat dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku liczba kobiet, które zaszły w ciąże po 35 roku życia wzrosła dwukrotnie! W głównej mierze odkładanie macierzyństwa na później wynika z chęci ustabilizowania przez kobietę sytuacji materialnej i potrzeby wychowywania pierwszego, jak i kolejnego dziecka w poczuciu ekonomicznego bezpieczeństwa.

Niestety, przesunięcie tej granicy ku górze, wiąże się przede ze zmniejszeniem płodności wśród kobiet (szansa na zajście w ciąże kobiety po 35 roku życia spada do 12%), zwiększonym ryzykiem urodzenia dziecka obarczonego wadą genetyczną, ale także większą ilością towarzyszących ciąży powikłań (m.in. cukrzyca ciążowa, nadciśnienie tętnicze). Oszacowano, że prawdopodobieństwo urodzenia dziecka z zespołem Downa przez kobietę w wieku 20 lat wynosi 1:1231, natomiast już powyżej 40 roku życia ryzyko wzrasta do 1:70, a powyżej 45 lat wynosi 1:22!

Wzrost ryzyka wystąpienia chorób genetycznych u dzieci matek po trzydziestce wynika z rozpoczętych już procesów starzenia się organizmu, w tym także komórek jajowych, biorących udział w zapłodnieniu. Już po ukończeniu 29 roku życia, a znacząco istotnie częściej po 35 roku życia dochodzi do błędów w podziałach komórkowych, czego ostatecznie pokłosiem jest wystąpienie wady genetycznej, najczęściej obserwowanej jako trisomia, czyli np. zespół Downa, zespól Edwardsa, zespół Patou. Właśnie ze względu na zwiększoną częstość wad genetycznych, badania prenatalne dedykowane są w szczególności kobietom powyżej 35. roku życia.

Zagrożenia w ciąży po 35 roku życia

Zaobserwowano, że u kobiet, które zaszły w ciążę po 35. roku życia istotnie zwiększa się ryzyko:

• cukrzycy ciążowej – występowanie hiperglikemii u matki powoduje zwiększenie stężenia glukozy we krwi płodu. Może to skutkować makrosomią płodu (rozmiar dziecka jest za duży w stosunku do wieku ciążowego). W wielu przypadkach konieczne jest wcześniejsze rozwiązanie ciąży za pomocą cięcia cesarskiego. U kobiet może pojawić się nadciśnienie tętnicze i stan przedrzucawkowy. Znacznie częściej obserwuje się również wystąpienie wielowodzia i urazów okołoporodowych. W skrajnych przypadkach nadmiar glukozy i niedobór insuliny może prowadzić do kwasicy płodu i jego obumarcia. Po porodzie u dzieci może wystąpić stan hipoglikemii. Aby wcześnie wykryć cukrzycę ciążową, kobietom bez obciążonego wywiadu i powikłań, już w pierwszym trymestrze zlecane jest oznaczenie stężenia glukozy na czczo. W drugim trymestrze zlecany jest doustny test obciążenia glukozą (OGTT);
• porodu przedwczesnego, czyli narodzin dziecka przed 37. tygodniem ciąży;
• otyłości;
• poronienia – czyli utraty ciąży przed 24. tygodniem;
• przedwczesnego odklejenie się łożyska;
• nadciśnienia indukowanego ciążą;
• stanu przedrzucawkowego;
• zaburzeń zakrzepowo-zatorowych, żylaków;
• wystąpienia chorób genetycznych u dziecka związanych z zaburzeniem liczby chromosomów, np. zespół Downa, zespół Edwardsa, zespół Patau;
• niskiej masy urodzeniowej dziecka;
• zwiększonego odsetka przypadków obumarcia płodu.

Jakie badania w pierwszej ciąży po 35. roku życia?

Należy pamiętać, że do każdej ciąży, a szczególnie tej po 35. roku życia należy się odpowiednio przygotować i zadbać o swoje zdrowie. Każda kobieta, która planuje posiadanie potomstwa, jeszcze przed staraniami o dziecko powinna stosować zdrową, zbilansowaną dietę. Jeśli nie ma przeciwwskazań, warto wprowadzić regularną aktywność fizyczną oraz co najmniej 30 dni przed planowanym poczęciem przyjmować kwas foliowy. Jest on niezbędny do prawidłowego rozwoju płodu, szczególnie w pierwszych miesiącach ciąży, kiedy kształtuje się układ nerwowy maluszka, aby zapobiegać wadom cewy nerwowej. Jeżeli u kobiety w rodzinie nie występował rozszczep kręgosłupa i mózgowia, to zalecana dzienna dawka kwasu foliowego wynosi 0,4 mg. 

Przed planowanym zajściem w ciążę kobieta powinna udać się do ginekologa na kontrolną wizytę. Lekarz zbada pacjentkę i wykluczy potencjalne czynniki, które mogłyby wpłynąć na trudności z zajściem lub utrzymaniem ciąży.

Każda kobieta powinna mieć również wykonaną cytologię, która wykluczy występowanie patologicznych zmian w obrębie szyjki macicy, USG narządów rodnych oraz kontrolne USG piersi. Warto wykonać również pakiet podstawowych badań profilaktycznych z krwi i moczu, który wskaże, jaki jest ogólny stan zdrowia organizmu kobiety (morfologia, glikemia, badanie ogólne moczu, parametry wątrobowe i nerkowe, TSH).

Przed planowaną ciążą kobieta może wykonać również oznaczenie statusu serologicznego przeciwciał przeciwko toksoplazmozie, różyczce, ospie, HSV i cytomegalii. Choroby te, szczególnie w pierwszym trymestrze ciąży mogłyby prowadzić do poronienia lub wystąpienia wad rozwojowych u dziecka. Jeżeli w rodzinie partnerów występowały choroby genetyczne, wady rozwojowe lub para długo stara się już o potomstwo i ma za sobą kilka poronień, konieczne może okazać się wykonanie dodatkowych badań m.in. genetycznych, które wskazałyby na przyczynę tego zjawiska.

Badania przesiewowe

Jeśli kobieta zajdzie w ciążę po 35. roku życia, ważne jest, aby podlegała systematycznej kontroli lekarskiej, ze względu na powikłania, które może nieść ze sobą ten stan. Niezależnie od wieku, także kobieta w ciąży po 35. roku życia może skorzystać z refundacji przez Narodowy Fundusz Zdrowia badań prenatalnych. Ich celem jest oszacowanie ryzyka wystąpienia określonych chorób genetycznych u płodu, w tym zespołu Downa, którego częstość występowania znacząco rośnie wraz z wiekiem matki.

Rozporządzenie ministra zdrowia obowiązujące od 5.06.2024 roku dotyczy:

 – badań prenatalnych wykonywanych z krwi (tzw. nieinwazyjnych) zalecanych w zależności od wieku ciąży:  PAPP-A, free-β-hCG, AFP, Estriol

– badań USG pierwszego (11 – 14 tydzień) i drugiego (18 – 22 tydzień 6 dzień) trymestru.

Refundacja obowiązuje również w przypadku konieczności odbycia porady genetycznej lub/i wykonania badań inwazyjnych (np. amniopunkcji, biopsji trofoblastu lub kordocentezy), jeżeli wynik badań nieinwazyjnych jest niepokojący i wymaga weryfikacji.  

Skierowanie na wymienione badania wystawia lekarz prowadzący ciąże.

Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 maja 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych (Dz.U. 2024 poz. 767)

Dodatkowo kobiety powinny wykonywać badania laboratoryjne krwi i moczu zalecane przez lekarza w kolejnych miesiącach ciąży, w tym morfologię, badanie ogólne moczu, glikemię, test OGTT, badanie serologiczne oznaczenia miana przeciwciał wybranych chorób zakaźnych, oznaczenie grupy krwi.

Druga ciąża po 35. roku życia – czy pierwsza ciąża ma znaczenie?

Każda ciąża, niezależnie czy pierwsza, czy kolejna, która ma miejsce po ukończeniu przez matkę 35. roku życia, niesie ze sobą większe ryzyko powikłań. Jeżeli w historii położniczej, pierwsza ciąża u kobiety zakończyła się poronieniem, przedwczesnym porodem lub powikłaniami w trakcie ciąży, kolejną ciążę, tym bardziej taką po ukończeniu 35. roku życia, trzeba otoczyć specjalistyczną opieką medyczną. Niekiedy konieczne może okazać się podjęcie działań profilaktycznych, które będą miały zadanie zapobiec komplikacjom okołoporodowym.