Czym jest zapalenie wyrostka robaczkowego i jak można je rozpoznać?

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego może wystąpić w każdym wieku. Należy do najczęstszych chorób jamy brzusznej wymagających interwencji chirurgicznej. Dolegliwość ta jest bezpośrednio związana z zamknięciem ujścia wyrostka. Zbyt późno udzielona pomoc może być przyczyną zapalenia otrzewnej, które stanowi stan zagrożenia życia. Jakie są objawy zapalenia wyrostka robaczkowego? Jak postępować w przypadku ich zaobserwowania? Jakie badania laboratoryjne są pomocne w diagnozie zapalenia wyrostka? Na te i inne pytania znajdziesz odpowiedź poniżej.

Co to jest wyrostek robaczkowy i jakie są jego funkcje?

Wyrostek robaczkowy to fragment przewodu pokarmowego kiedyś potocznie określany jako „ślepa kiszka”. W warunkach fizjologicznych to mała ślepo zakończona rurka o średnicy nieprzekraczającej 10 mm i długości 5–20 cm. Wyrostek robaczkowy znajduje się po prawej stronie brzucha, blisko okolicy pachwiny. Zwykle odchodzi od kątnicy, ale niekiedy jest za nią ukryty lub znajduje się pomiędzy splotami jelit. 

Funkcje wyrostka robaczkowego nie są w pełni zrozumiałe. Wiadomo, że stanowi on pozostałość (atawizm) po roślinożernych przodkach. Wnętrze wyrostka robaczkowego wypełnia duża ilość tkanki chłonnej, dlatego też czasem nazywa się go „migdałkiem brzusznym”. Sugeruje to udział wyrostka robaczkowego w procesach odpornościowych, niemniej nie wyjaśniono dokładnie jakich. U osób, u których usunięto wyrostek robaczkowy, nie stwierdzono żadnych specyficznych objawów.

Jak często występuje zapalenie wyrostka robaczkowego?

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego występuje u 1 na 10 000 osób w ciągu roku. Może ono dotknąć każdego niezależnie od płci i wieku, rozpoznaje się je zarówno u małych dzieci, jak i u starszych osób. Najczęściej dotyczy ono jednak dzieci w wieku od 6 do 10 lat.

Jakie są przyczyny zapalenia wyrostka robaczkowego?

Przyczyny zapalenia wyrostka robaczkowego nie zostały do końca poznane. Wśród czynników wpływających na stan zapalny wyrostka robaczkowego wymienia się obecność:

• kamieni kałowych, utworzonych wskutek nagromadzenia się treści jelitowej wokół włókien roślinnych,
• zmian guzowatych w świetle wyrostka,
• pasożytów, takich jak: glista ludzka, tasiemce, owsiki, zatykających światło wyrostka robaczkowego.

Innymi przyczynami rozwoju zapalenia wyrostka robaczkowego bywają również:

• skurcz naczyń krwionośnych w obrębie wyrostka,
• słaba perystaltyka jelit i skłonność do zaparć,
• urazy brzucha,
• dieta uboga w błonnik
• obniżony poziom odporności.

Jak objawia się zapalenie wyrostka robaczkowego?

Objawy ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego mogą być bardzo różne. Rozwija się ono stopniowo, dając oznaki łatwe do zauważenia w ciągu kilku godzin. Wyrostek robaczkowy puchnie, stopniowo wypełniając się ropą. Jeśli nie zostanie udzielona pomoc medyczna w odpowiednim czasie, może pęknąć, doprowadzając do rozlanego zapalenia otrzewnej, będącej stanem zagrożenia życia.

Do najczęstszych objawów w typowym przebiegu ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego zalicza się:

• ból brzucha o trudnej do ustalenia lokalizacji. Można złagodzić jego nasilenie, leżąc na boku z podwiniętymi nogami,
• napięcie mięśni brzucha,
• nudności i wymioty,
• zaparcia i biegunki,
• przyspieszone tętno,
• wysoka temperatura.

Jak rozpoznać zapalenie wyrostka robaczkowego?

Rozpoznanie wyrostka robaczkowego nie sprawia problemów, jeśli występują typowe jego objawy. Lekarz, widząc pacjenta zgłaszającego silny ból brzucha, musi zebrać wywiad lekarski odnośnie do kolejności występowania objawów oraz wcześniej przebytych operacji brzucha. Następnym krokiem jest badanie jamy brzusznej, zlecenie badań lekarskich oraz obrazowych celem potwierdzenia lub wykluczenia zapalenia wyrostka robaczkowego. 

Wśród laboratoryjnych oznaczeń konieczne jest badanie krwi, w którym podwyższony poziom białych krwinek (leukocytów) sugeruje obecność stanu zapalnego. Podwyższone stężenie białka ostrej fazy (wskaźnik CRP) również potwierdza stan zapalny w organizmie. Badaniem obrazowym, wykonywanym przy podejrzeniu zapalenia wyrostka robaczkowego, jest USG jamy brzusznej oraz miednicy.

Niezmiernie ważne jest różnicowanie zapalenia wyrostka robaczkowego z innymi stanami dającymi podobne objawy. Pod uwagę bierze się:

• pęknięcie ciąży pozamacicznej,
• ostre zapalenie węzłów krezki,
• pęknięcie torbieli jajnika,
• odmiedniczkowe zapalenie nerek,
• ostre zapalenie trzustki,
• pęknięcie pęcherzyka Graafa,
• ostre zapalenie żołądkowo-jelitowe,
• kamicę moczową,
• pęknięcie wrzodu żołądka,
• niedrożność jelit,
• zapalenie narządów miednicy u kobiet.

Jak odróżnić ostre zapalenie wyrostka robaczkowego od zwykłego bólu brzucha?

Odróżnienie zapalenia wyrostka od zwykłego bólu brzucha jest niezwykle trudne. Z każdym narastającym bólem w prawej części brzucha dla własnego bezpieczeństwa należy zgłosić się do lekarza. Należy pamiętać, że ból brzucha w przypadku zapalenia wyrostka narasta szybko, a zbyt późno udzielona pomoc medyczna niesie za sobą zapalenie otrzewnej. Jeśli więc odczuwasz nudności, a ból brzucha jest coraz intensywniejszy, nie czekaj.

Jak wygląda leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego?

Jak tylko zauważysz u siebie pierwsze symptomy zapalenia wyrostka robaczkowego, udaj się do szpitala. Pamiętaj, że choroba może rozwinąć się błyskawicznie. 

W przypadku zapalenia wyrostka robaczkowego zazwyczaj wykonywany jest niewielki zabieg chirurgiczny metodą laparoskopową w znieczuleniu ogólnym. Zaletą tej techniki jest szybki okres powrotu do zdrowia. W czasie zabiegu dochodzi do wycięcia zmienionego zapalnie wyrostka robaczkowego. 

Drugą z metod stosowaną celem usunięcia wyrostka robaczkowego jest laparotomia, podczas której nacina się skórę oraz powłoki brzuszne w sposób tradycyjny. Operacja ta jest bardziej rozległa w porównaniu do laparoskopii i wymaga podawania pacjentowi większej ilości środków przeciwbólowych.

Autor: Marta Szarawarska

Bibliografia

1. A. Szczeklik, Interna Szczeklika. Duży podręcznik, Medycyna Praktyczna, 2015, s. 1012–1013.
2. E.A. Horn i in., Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie uchyłków jelita grubego i zapalenie okrężnicy, „Emergency Medicine Clinics of North America” 2011, vol. 29, s. 347–368.