19 grudnia 2022 - Przeczytasz w 4 min

Anuria (bezmocz) – jakie są jej przyczyny i jakie badania należy wykonać?

Bezmocz w nomenklaturze medycznej określany jest jako anuria. To stan charakteryzujący się znacznym ograniczeniem ilością wydalanego w czasie doby moczu. To objaw alarmujący, którego nie powinno się bagatelizować. Jest niebezpiecznym dla zdrowia i życia stanem patologicznym. Świadczy on bowiem o poważnych zaburzeniach w obrębie dróg moczowych lub nerek. Leczenie bezmoczu ma charakter przyczynowy.

Bezmocz stwierdza się wówczas, gdy pacjent wydala mniej niż 100 ml moczu na dobę. Nie należy go mylić ze skąpomoczem, czyli tzw. oligurią. Wówczas dobowa ilość wydalanego moczu wynosi mniej niż 400–500 ml u osób dorosłych. Sprawdź, jakie mogą być przyczyny bezmoczu. Dowiedz się, w jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie tej przypadłości oraz na czym polega jej leczenie.

Bezmocz – przyczyny powstania

Przyczyny bezmoczu w zależności od ich charakteru zostały podzielone na przednerkowe, zależne od nerek (nerkowe)  i pozanerkowe. Poniżej przedstawiono najważniejsze informacje na ich temat.

Przednerkowe przyczyny bezmoczu

Jedną z przednerkowych przyczyn anurii jest odwodnienie. Wśród częstszych powodów nadmiernej utraty wody wymienia się uporczywe wymioty, biegunki, zlewne poty. O odwodnieniu mówi się wówczas, gdy zawartość wody w organizmie spada poniżej wartości niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania. Do bezmoczu doprowadzić mogą również choroby serca, w najcięższym przypadku prowadząc do wstrząsu kardiogennego. Za powstanie tej patologii odpowiada niedostateczne dotlenienie i odżywienie tkanek z powodu zaburzonego transportu krwi po organizmie w związku z niedostateczną pracą mięśnia sercowego. Do powstania wstrząsu kardiogennego doprowadzają zazwyczaj zaburzenia w pracy lewej komory jako konsekwencja zawału serca. Inne, rzadziej występujące przyczyny tego stanu to tamponada serca, tętniak rozwarstwiający aorty, niedomykalność mitralna i tzw. zawał serca. Przednerkowe przyczyny bezmoczu to również znaczna utrata krwi lub zaburzenia jej krzepliwości. Inne możliwe przyczyny to: sepsa, reakcja na podanie środków kontrastujących, zaburzenia napięcia naczyń nerkowych lub ich niedrożność (wywołana przez stan zapalny, tętniaka, zakrzep, zator bądź blaszkę miażdżycową).

Nerkowe przyczyny bezmoczu

Kolejną grupą przyczyn bezmoczu są przyczyny nerkowe. Wśród nich specjaliści wymieniają m.in.:

  • zatrucie lekami (np. antybiotykami, lekami przeciwzapalnymi, przeciwnowotworowymi, przeciwbólowymi) lub substancjami toksycznymi;
  • transfuzję niezgodnej grupy krwi;
  • rzucawkę – napad drgawek toniczno-klonicznych lub śpiączki u ciężarnej bądź położnicy, u której uprzednio stwierdzono nadciśnienie tętnicze;
  • choroby układowe nerki (np. twardzina układowa);
  • odrzucenie przeszczepionej nerki;
  • sarkoidozę;
  • zespół hemolityczno-mocznicowy i zakrzepową plamicę małopłytkową;
  • stan zapalny w obrębie kłębuszków nerkowych;
  • zapalenie nerek o charakterze cewkowo-śródmiąższowym;
  • choroby odmiedniczkowe nerek.

Za jedną z częstszych przyczyn bezmoczu uważa się ostre uszkodzenie nerek. Kolejną z bardziej rozpowszechnionych przyczyn anurii jest przewlekła choroba nerek, za powstanie której odpowiadają zwłaszcza wielotorbielowatość nerek, nefropatia cukrzycowa, nefropatia nadciśnieniowa.

Pozanerkowe przyczyny bezmoczu

Za pozanerkowe czynniki predysponujące do rozwoju bezmoczu uważa się:

  • schistosomatozę – chorobę pasożytniczą, rzadko występującą w Polsce. Towarzyszy jej szereg objawów, w tym m.in. biegunka, gorączka, ból brzucha, krwiomocz, zapalenie pęcherza i cewki moczowej;
  • nowotwory  nerek;
  • nowotwory  w jamie brzusznej;
  • kamienie nerkowe;
  • choroby cewki moczowej (ciało obce, uraz, złóg),
  • pęcherz neurogenny (zaburzenia w oddawaniu moczu spowodowane przez choroby neurologiczne);
  • przerost prostaty i raka prostaty;
  • zrosty pooperacyjne.

Bezmocz u dzieci – przyczyny

O bezmoczu u pacjentów pediatrycznych mówi się wówczas, gdy dobowe wydalanie moczu wynosi poniżej 1 ml/kg/h u niemowląt i 0,5 ml/kg/h u starszych dzieci [2]. Anurii towarzyszą często: podwyższona temperatura ciała, płaczliwość, ból brzucha, niepokój. Dziecko, u którego wystąpiło zatrzymanie moczu, wymaga pilnej konsultacji lekarskiej. Najczęstsze przyczyny tego stanu to:

  • zakażenie i stany zapalne układu moczowego,
  • zmiany w obrębie zewnętrznych narządów płciowych i stany zapalne,
  • zaburzenia funkcji pęcherza moczowego uniemożliwiające opróżnianie,
  • guzy uciskające pęcherz moczowy,
  • ciała obce w pęcherzu lub cewce moczowej,
  • przyczyny psychogenne.

W jaki sposób rozpoznaje się bezmocz?

Rozpoznanie bezmoczu, jak każdej innej przypadłości, rozpoczyna się od szczegółowo przeprowadzonego badania podmiotowego, czyli wywiadu z pacjentem. Kolejne jest badanie przedmiotowe – ocena objawów bezmoczu. Lekarz zleca badanie biochemiczne i mikroskopowe moczu. W przypadku trudności z uzyskaniem materiału do badań od pacjenta konieczne będzie pobranie go metodą cewnikowania. Wykonywane są badania krwi – morfologia, ocena stężenia potasu, sodu, wapnia, chlorków, fosforanów nieorganicznych, jonów wodorowęglanowych, jonów wodorowych, kreatyniny, kwasu moczowego. Sprawdza się także współczynnik przesączania kłębuszkowego – GFR. W ramach diagnostyki anurii przeprowadza się również: RTG klatki piersiowej i jamy brzusznej, USG nerek i innych narządów jamy brzusznej, badanie EKG, badanie gruczołu krokowego i odbytnicy u mężczyzn, badanie ginekologiczne – u kobiet. W razie niepewności diagnostycznej zlecane są dodatkowe badania, w tym wysoce specjalistyczne metody obrazowania medycznego.

Bezmocz – leczenie

Leczenie bezmoczu to konieczność. Aby zapobiec trwałemu uszkodzeniu układu wydalniczego, ważne jest szybkie ustalenie prawidłowego rozpoznania i wdrożenie leczenia. Postępowanie terapeutyczne zależy od przyczyny powstania anurii. W zależności od stanu, pacjent może być leczony farmakologicznie lub zabiegowo. W ciężkich sytuacjach konieczne okazać się może wykonanie dializy zewnątrzustrojowej, a w skrajnych przypadkach nawet przeszczep nerki. Nie podjęcie terapii na czas wiąże się z ryzykiem zatrucia organizmu produktami przemiany materii, które nie mogą zostać usunięte przez układ wydalniczy.

Bez względu na podjęty rodzaj leczenia w czasie terapii należy:

  • kontrolować wydalanie moczu,
  • prowadzić bilans płynów,
  • dokonywać pomiarów masy ciała,
  • kontrolować stężenie wapnia, potasu, sodu, kreatyniny i mocznika we krwi
  • dostosowywać dawki leków do stopnia niewydolności nerek,
  • dostosować poziom białka i węglowodanów w diecie do stopnia uszkodzenia czynności nerek.

Bibliografia

  1. F. Kokot, A. Bilikiewicz, Diagnostyka różnicowa objawów chorobowych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, s. 471–474.
  2. S. Klahr, S.B. Miller, Acute oliguria, „The New England Journal of Medicine” 1998, t. 10, nr 338, s. 671–675.
  3. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2018, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.
Powiązane pakiety

E-PAKIET PROFILAKTYCZNY PODSTAWOWY
W pakiecie uwzględniono morfologię krwi - podstawowe badanie oceniające ogólną kondycję organizmu. Badanie wnosi wiele istotnych informacji na temat odporności organizmu, chorób przewlekłych, możliwych niedoborów pierwiastków lub witamin będących przyczyną anemii, toczących się infekcji o różnej etiologii czy poważnych chorób hematologicznych. Pomiar stężenia glukozy i poszczególnych składowych lipidogramu pomoże w ocenie Twojego metabolizmu, czyli procesu przemian węglowodanów i lipidów. W ocenie gospodarki węglowodanowej kluczowy jest pomiar stężenia glukozy. Wysokie stężenie glukozy na czczo najczęściej jest wynikiem choroby metabolicznej – cukrzycy, uznanego czynnika ryzyka udaru mózgu. Cukrzyca (szczególnie typu II) jest chorobą podstępną, która wiele lat może przebiegać bezobjawowo i niepostrzeżenie prowadzić w tym czasie do groźnych, najczęściej naczyniowych powikłań zagrażających zdrowiu i życiu. Pomiar stężenia poszczególnych składowych lipidogramu to element diagnostyki zaburzeń lipidowych, które nadal stanowią najbardziej rozpowszechniony czynnik ryzyka chorób układu krążenia, w tym udaru mózgu. Cennym uzupełnieniem pakietu jest badanie stężenia CRP. Podwyższone stężenie CRP wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju chorób sercowo – naczyniowych, np. miażdżycy której konsekwencją może być udar mózgu. Ponadto CRP to niespecyficzny wskaźnik stanu zapalnego, którego stężenie wzrasta najczęściej w przebiegu infekcji bakteryjnej, po urazach, ale także w przebiegu przewlekłych chorób zapalnych jak reumatoidalne zapalenie stawów i nieswoiste zapalne choroby jelit oraz w chorobach nowotworowych. Doskonałym uzupełnieniem Pakietu profilaktycznego podstawowego są badania umożliwiające: określenie przyczyny anemii (żelazo, ferrytyna, witamina B12, kwas foliowy) - zestaw uzupełniający dostępny w obniżonej cenie - sprawdź tutaj wykrycie zaburzeń układu odpornościowego (witamina D, IgG) - zestaw uzupełniający dostępny w obniżonej cenie - sprawdź tutaj wykrycie, monitorowanie przebiegu i leczenia chorób metabolicznych (hemoglobina glikowana, Apo B, lipoproteina a) - zestaw uzupełniający dostępny w obniżonej cenie - sprawdź tutaj wykrycie niedoboru witamin i minerałów - pakiet dostępny w obniżonej cenie - sprawdź tutaj   Czas oczekiwania na wyniki e-pakietu w większości laboratoriów wynosi 1 dzień roboczy.* *Czas prezentowany jest w dniach roboczych i może ulec zmianie ze względu na uwarunkowania laboratoryjne i nie stanowi zobowiązania do realizacji usługi w tym czasie. Informację o przewidywanym czasie wykonania wszystkich badań objętych pakietem, zależnie od wybranego punktu pobrań, można sprawdzić na podstronach poszczególnych badań, wybierając placówkę realizacji lub kontaktując się z infolinią.   Uwaga! Jeżeli kupujesz badanie dla dziecka, zrealizuj je w punkcie przyjaznym dzieciom - sprawdź PUNKTY PRZYJAZNE DZIECIOM.

Pakiet profilaktyka kobieta
Pakiet zawiera zestaw badań pomocnych w ocenie funkcjonowania wielu narządów i układów. Wynik morfologii wnosi wiele istotnych informacji na temat odporności, możliwych chorób przewlekłych, niedoborów pierwiastków lub witamin będących przyczyną anemii i nieprawidłowości w układzie krwionośnym. Uzupełnieniem morfologii jest pomiar stężenia żelaza, czyli pierwiastka istotnego w procesie produkcji krwinek czerwonych, którego niedobory u kobiet wynikają najczęściej z przedłużających się i obfitych krwawień miesięcznych. Badanie stężenia CRP potwierdza lub wyklucza obecność toczącego się w organizmie stanu zapalnego. Za pośrednictwem badań – glukozy i cholesterolu – kontrolowany jest metabolizm węglowodanów i lipidów (tłuszczy). Pomiar stężenia glukozy jest kluczowy w ocenie gospodarki węglowodanowej i diagnostyce podstępnej choroby metabolicznej – cukrzycy. To choroba, która wiele lat może przebiegać bezobjawowo i niepostrzeżenie prowadzić do groźnych, naczyniowych, neurologicznych i okulistycznych powikłań. Pomiar stężenia cholesterolu całkowitego to element diagnostyki zaburzeń lipidowych, które nadal stanowią najbardziej rozpowszechniony czynnik ryzyka chorób układu krążenia takich jak choroba niedokrwienna serca, udar mózgu lub choroby tętnic obwodowych. Kolejne badanie, aktywność enzymu ALT służy ocenie funkcjonowania wątroby, czyli organu, który pełni równocześnie około 200 różnych funkcji, a wśród nich najważniejsze jest produkowanie glukozy, magazynowanie witamin i produkcja czynników krzepnięcia oraz usuwanie groźnych dla życia toksyn. Za pośrednictwem badania stężenia kreatyniny, kontrolowana jest praca nerek. Cennym uzupełnieniem pakietu jest pomiar stężenia TSH, czyli hormonu przysadkowego regulującego pracę tarczycy. Ten niewielki gruczoł zlokalizowany na przedniej części szyi, odpowiada m.in. za tempo metabolizmu, temperaturę i stabilność masy ciała, płodność, ale także psychiczne aspekty zdrowia, a pomiar stężenia TSH stanowi ważny element diagnostyki niedoczynności lub nadczynności tarczycy. Witamina D to parametr coraz częściej oznaczany w diagnostyce zaburzeń odporności i schorzeń o podłożu zapalnym lub autoimmunizacyjnym. To również uznany wskaźnik gospodarki wapniowo - fosforanowej i obrotu kostnego, ważny element diagnostyki osteoporozy, rozwijającej się w następstwie wygaszania czynności hormonalnej jajników (menopauzy).

Pakiet profilaktyka mężczyzna
Pakiet zawiera zestaw badań pomocnych w ocenie funkcjonowania wielu narządów i układów. Wynik morfologii wnosi wiele istotnych informacji na temat odporności, możliwych chorób przewlekłych, niedoborów pierwiastków lub witamin będących przyczyną anemii i nieprawidłowości w układzie krwionośnym. Badanie stężenia CRP potwierdza lub wyklucza obecność toczącego się w organizmie stanu zapalnego. Za pośrednictwem badań – glukozy i cholesterolu – kontrolowany jest metabolizm węglowodanów i lipidów (tłuszczy). Pomiar stężenia glukozy jest kluczowy w ocenie gospodarki węglowodanowej i diagnostyce podstępnej choroby metabolicznej – cukrzycy. To choroba, która wiele lat może przebiegać bezobjawowo i niepostrzeżenie prowadzić do groźnych, naczyniowych, neurologicznych i okulistycznych powikłań. Pomiar stężenia cholesterolu całkowitego to element diagnostyki zaburzeń lipidowych, które nadal stanowią najbardziej rozpowszechniony czynnik ryzyka chorób układu krążenia takich jak choroba niedokrwienna serca, udar mózgu lub choroby tętnic obwodowych. W ocenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych przydatne jest także badanie stężenia kwasu moczowego. Pomiar tego metabolitu stosuje się ponadto w diagnostyce dny moczanowej, będącej częstą przyczyną bólu stawów. Kolejne badanie, aktywność enzymu ALT służy ocenie funkcjonowania wątroby, czyli organu, który pełni równocześnie około 200 różnych funkcji, a wśród nich najważniejsze jest produkowanie glukozy, magazynowanie witamin i produkcja czynników krzepnięcia oraz usuwanie groźnych dla życia toksyn. Za pośrednictwem badania stężenia kreatyniny, kontrolowana jest praca nerek. Cennym uzupełnieniem pakietu jest pomiar stężenia TSH, czyli hormonu przysadkowego regulującego pracę tarczycy. Ten niewielki gruczoł zlokalizowany na przedniej części szyi, odpowiada m.in. za tempo metabolizmu, temperaturę i stabilność masy ciała, płodność, ale także psychiczne aspekty zdrowia, a pomiar stężenia TSH stanowi ważny element diagnostyki niedoczynności lub nadczynności tarczycy. Witamina D to parametr coraz częściej oznaczany w diagnostyce zaburzeń odporności i schorzeń o podłożu zapalnym lub autoimmunizacyjnym. To również uznany wskaźnik gospodarki wapniowo - fosforanowej i obrotu kostnego, czyli ważny element diagnostyki osteoporozy. To zestaw badań profilaktycznych dobrany przez lekarzy i diagnostów.