30 stycznia 2023 - Przeczytasz w 4 min

Czym są zastrzyki antykoncepcyjne? Czy wymagają regularnego wykonywania badań?

Zastrzyki antykoncepcyjne to coraz bardziej popularna forma antykoncepcji hormonalnej. Polegają one na domięśniowym podaniu hormonów. Decyzja o stosowaniu antykoncepcji w zastrzyku, podobnie zresztą jak innych hormonalnych metod regulacji płodności, powinna zostać poprzedzona odpowiednimi badaniami. Dowiedz się więcej o działaniu i skuteczności tej metody.

zastrzyki antykoncepcyjne zalety i wady

Czym są zastrzyki antykoncepcyjne?

Zastrzyki antykoncepcyjne są jedną z najskuteczniejszych i najwygodniejszych form antykoncepcji. To domięśniowa metoda aplikacji określonej dawki hormonów. Wykonuje się je co 3 miesiące w gabinecie ginekologicznym. Po iniekcji do krwiobiegu stopniowo uwalnia się substancja o działaniu podobnym do działania naturalnego progesteronu. Niewątpliwą zaletą tej metody jest brak konieczności codziennego przyjmowania hormonów, jak to ma miejsce w przypadku tabletek antykoncepcyjnych, oraz fakt omijania układu trawiennego.

Na polskim rynku farmaceutycznym zarejestrowany jest jeden preparat antykoncepcyjny w postaci zawiesiny do wstrzykiwań. Ma on w swoim składzie octan medroksyprogesteronu. Substancją czynną leku jest syntetycznym sterydem –  progestagenem, którego naturalnym odpowiednikiem jest  hormonkobiecy – progesteron. Trzeba podkreślić, że zastrzyki antykoncepcyjne są dostępne wyłącznie na receptę i nie podlegają refundacji.

Jak przygotować się do antykoncepcji w zastrzyku?

Wybór metody antykoncepcji wymaga odpowiedniego przygotowania. Powinien być poprzedzony wizytą u ginekologa, podczas której dokona on wnikliwej oceny stanu zdrowia pacjentki. Podstawą jest przeprowadzenie:

Dopiero na podstawie zebranych informacji i wyników ginekolog może zaproponować antykoncepcję w zastrzyku. Powyższe badania powinno się powtórzyć po upływie około 3 miesięcy od rozpoczęcia przyjmowania zastrzyków. Następnie kobieta stosująca antykoncepcję hormonalną powinna wykonywać te badania przynajmniej raz w roku.

Zastrzyki antykoncepcyjne obniżają poziom estrogenów, co wiąże się z ryzykiem zmniejszenia gęstości mineralnej kości. Badacze podkreślają, że zmiany te cofają się po zakończeniu przyjmowania iniekcji hormonalnej. Jednak aby nie dopuścić do ich powstania , zaleca się kontrolę poziomu wapnia i witaminy D3, na podstawie której lekarz określi odpowiednią suplementację tych składników. Poza tym kobiety stosujące antykoncepcję w zastrzyku przez ponad 2 lata powinny profilaktycznie wykonywać badanie BMD, czyli ocenę gęstości mineralnej kości.

Kiedy powinno się rozpocząć stosowanie antykoncepcji w zastrzyku?

Zastrzyki antykoncepcyjne można zacząć stosować w dowolnym dniu cyklu, choć najlepiej w ciągu pierwszych 5 dni od rozpoczęcia miesiączki. Wówczas uzyskuje się natychmiastową ochronę przed zajściem w ciążę. Rozpoczęcie iniekcji hormonalnej na późniejszym etapie cyklu wiąże się z koniecznością stosowania dodatkowej formy antykoncepcji (np. prezerwatywy) przez 7 dni. Z uwagi na to, że zastrzyki antykoncepcyjne zapewniają ochronę przed zajściem w ciążę przez okres 12 tygodni, należy pamiętać, aby odpowiednio wcześniej zaplanować kolejną wizytę lekarską. Odstęp pomiędzy kolejnymi zastrzykami wynoszący ponad 89 dni będzie wiązał się z koniecznością wykonania testu ciążowego przed iniekcją  stosowania dodatkowej formy antykoncepcji przez 14 dni. Większość kobiet decydujących się na antykoncepcję w zastrzyku przestaje miesiączkować, choć u części z nich mogą pojawić się plamienia lub nieregularne krwawienia.

Zastrzyki antykoncepcyjne – skuteczność metody

Zastrzyki antykoncepcyjne stanowią jedną z najskuteczniejszych metod zapobiegania ciąży. Indeks Pearla dla tej metody szacowany jest na 0,1. Oznacza to, że 0,1 na 100 kobiet zostanie zapłodniona w ciągu roku pomimo stosowania antykoncepcji w zastrzyku. Dla przykładu indeks Pearla dla plastrów antykoncepcyjnych to 0,2–0,9, dla środków plemnikobójczych 2–30, a dla dwuskładnikowych pigułek antykoncepcyjnych 0,2–2,5. Należy jednak pamiętać, że o skuteczności zastrzyków antykoncepcyjnych decyduje w dużej mierze ich właściwe podanie – czas (84–89 dni od poprzedniego), miejsce (w pośladek lub ramię) i sposób (przez lekarza lub pielęgniarkę). Bardzo ważna jest także odpowiednia kwalifikacja kobiety do tej metody zapobiegania ciąży na podstawie wyżej wymienionych badań, które pozwalają wykluczyć ewentualne przeciwwskazania.

Jak działa antykoncepcja hormonalna w zastrzyku?

Postarajmy się teraz odpowiedzieć na pytanie, jak działa zastrzyk antykoncepcyjny. Metoda ta:

  • hamuje wydzielanie gonadotropin, w związku z czym kontroluje czynność jajników;
  • uniemożliwia dojrzewanie pęcherzyków Graafa i pełny rozwój komórki jajowej, w konsekwencji czego nie dochodzi do jej uwolnienia z jajników podczas cyklu miesiączkowego;
  • zmniejsza grubość błony śluzowej macicy, co w przypadku ewentualnego zapłodnienia utrudnia zagnieżdżenie zarodka;
  • zagęszcza śluz szyjkowy, co w przypadku ewentualnej owulacji utrudnia plemnikom dotarcie do komórki jajowej.

Zalety i wady zastrzyku antykoncepcyjnego

Podsumowując, przyjrzyjmy się zaletom i wadom antykoncepcji w zastrzyku:

  • zalety:
    • długotrwała ochrona przed zajściem w ciążę,
    • bezpieczna metoda podczas karmienia piersią,
    • nie trzeba pamiętać o codziennym przyjmowaniu hormonów,
    • rozwiązanie dla kobiet, które nie mogą przyjmować antykoncepcji estrogenowej,
    • wysoka skuteczność antykoncepcyjna według indeksu Pearla,
    • działanie niezależne od stosowanych leków,
    • działanie antykoncepcyjne zaraz po podaniu zastrzyku,
    • na skuteczność metody nie wpływają zaburzenia układu pokarmowego (wymioty, biegunka),
    • remedium na obfite, bolesne miesiączki i sposób na złagodzenie objawów PMS;
  • wady:
    • brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową,
    • możliwe zmiany w cyklu miesiączkowym,
    • utrudnione zajście w ciążę nawet przez rok od zakończenia iniekcji,
    • ryzyko skutków ubocznych, m.in. zakrzepów, osteoporozy, przyrostu masy ciała.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia:

  1. R. Dębski, Antykoncepcja – metody zapobiegania niepożądanej ciąży. Część II. Medyczne (nienaturalne) metody zapobiegania niepożądanej ciąży, „Ginekologia Polska” 2007, nr 78, s. 834–841.
  2. A. Karowicz-Bilińska, E. Nowak-Markwitz, P. Oszukowski, Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wskazań i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz wewnątrzmacicznej, „Ginekologia Polska” 2014, nr 85, s. 234–239.
  3. National Health Service, The contraceptive injection. Your contraception guide 2018. Online: https://www.nhs.uk/conditions/contraception/contraceptive-injection/ [dostęp: 14.12.2022].

Podobne artykuły

Powiązane pakiety

e-PAKIET BADAŃ HORMONALNYCH DLA KOBIET
Badania z pakietu warto wykonać: W diagnostyce zaburzeń hormonalnych powodujących: nieprawidłowości w cyklu menstruacyjnym, problemy z zajściem w ciążę, problemy dermatologiczne w postaci zmian wypryskowych lub wypadania włosów, chwiejność emocjonalną. W kontroli leczenia i monitorowaniu zaburzeń hormonalnych. Profilaktycznie, do oceny pracy układu hormonalnego. Dedykowany dla: Kobiet przed menopauzą Pamiętaj przed pobraniem:  Pobrania krwi należy dokonać między 1. a 3. dniem cyklu miesięcznego. Do punktu pobrań zgłoś się w godzinach porannych, możesz być po posiłku. Przed pobraniem krwi unikaj wysiłku i stresu. Czas oczekiwania na wyniki e-pakietu w większości laboratoriów wynosi 2 dni robocze.* Hormony – rola w organizmie: Hormony, to substancje produkowane przez gruczoły układu dokrewnego. Ich działanie jest wielokierunkowe. Wpływają m.in. na wzrost i dojrzewanie organizmu, wygląd skóry i włosów, regulują tempo metabolizmu, odgrywają ogromną rolę w procesie rozmnażania. JAKIE BADANIA NA ZABURZENIA HORMONALNE? e-PAKIET HORMONALNY DLA KOBIET uwzględnia szeroką gamę badań, umożliwiających diagnostykę zaburzeń hormonalnych: FSH, LH, Prolaktyna, TSH, Estradiol, Testosteron, DHEA-SO4, SHBG. Równowaga hormonalna kobiety ma kluczowy wpływ na tempo metabolizmu, prawidłowość cykli miesięcznych, płodność, ale także wygląd i samopoczucie. Przybieranie lub utrata na wadze - nieuzasadnione zmianą diety, problemy dermatologiczne, wahania nastroju, uczucie zimna lub nadmierna potliwość oraz problemy z poczęciem potomstwa mogą wynikać z nawet minimalnego rozchwiania hormonalnego. Badania uwzględnione w pakiecie pozwalają na przekrojowe spojrzenie na gospodarkę hormonalną kobiety. Obejmują pomiar zarówno hormonów produkowanych przez przysadkę mózgową, nadnercza i jajniki oraz pomiar stężenia białka, wiążącego hormony płciowe. Hormony przysadkowe: mają za zadanie nadzorować pracę gruczołów podległych, m.in. tarczycy, nadnerczy i jajników. Należą do nich uwzględnione w pakiecie FSH (hormon folikulotropowy), LH (hormon luteinizujący), PRL (prolaktyna) i TSH (hormon tyreotropowy). FSH jest najważniejszym hormonem pierwszej fazy cyklu miesięcznego, czyli okresu od rozpoczęcia krwawienia aż do owulacji. Znajomość stężenia FSH jest istotna w ocenie rezerwy jajnikowej, diagnostyce nieprawidłowej funkcji jajników i zaburzeń miesiączkowania. Nieprawidłowe uwalnianie FSH z przysadki może być przyczyną zatrzymywania wody w organizmie, nadwagi, zaburzeń nastroju, a nawet depresji. LH jest hormonem dominującym w drugiej fazie cyklu miesięcznego, rozpoczynającej się po owulacji. Nieprawidłowe stężenia LH mogą objawiać się zaburzeniami płodności, nieregularną miesiączką, tyciem, trądzikiem i zarostem na twarzy. Charakterystyczne są dla schorzeń typu: zespół policystycznych jajników (PCOS) i niewydolność jajników. PRL reguluje funkcję gruczołów rozrodczych i odpowiada za proces laktacji. Nieprawidłowy poziom PRL może być przyczyną niepłodności, mlekotoku i napięcia psychicznego. Nieprawidłowe, wysokie stężenie PRL bywa skutkiem przeciążenia fizycznego i umysłowego oraz niepożądanym efektem zażywania leków (przeciwdepresantów, nadciśnieniowych, zobojętniających). TSH to hormon nadzorujący pracę tarczycy. Obserwowane zmiany w stężeniu TSH wyprzedzają w czasie zmianę stężenia hormonów produkowanych przez samą tarczycę, a charakter tych zmian pozwala na rozpoznanie nadczynności lub niedoczynności gruczołu, czyli stanów o bezpośrednim wpływie na regularność cykli miesięcznych, płodność, wygląd i równowagę emocjonalną kobiety. E2 (Estradiol) produkowany w jajnikach reguluje dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych, wpływa na grubość błony śluzowej macicy, ale również na układ kostno – szkieletowy. Nieprawidłowy poziom E2 może objawiać się zaburzeniami w dojrzewaniu i miesiączkowaniu, zatrzymywaniem wody w organizmie, osłabieniem struktury kości, pogorszeniem kondycji skóry i włosów, depresją i stanami lękowymi. Testosteron w organizmie kobiety wydzielany jest w niewielkim stopniu w jajnikach i korze nadnerczy. Nieprawidłowe, wysokie stężenie testosteronu może objawiać się: zaburzeniami miesiączkowania, owłosieniem w nietypowych dla kobiety miejscach, trądzikiem oraz przybieraniem na wadze. DHEA-SO4 produkowany jest w nadnerczach i jajnikach jako prekursor hormonów płciowych. Z tego powodu znajomość jego stężenia istotna jest w kontekście badania poziomu innych hormonów - FSH, LH, PRL, E2 i testosteronu. Nieprawidłowy poziom DHEA-SO4 może być przyczyną nieregularnego miesiączkowania i niepłodności, nadmiernego owłosienia, zmniejszenia gruczołów sutkowych, trądziku, świądu skóry, nadmiernej potliwości, przetłuszczania skóry i włosów. SHBG jest białkiem wiążącym hormony płciowe, głównie testosteron (98%) i w mniejszym zakresie E2. Testosteron wiązany przez SHBG staje się nieaktywny, stąd stężenie SHBG wykorzystywane jest do obliczenia ilości testosteronu aktywnego. Wynik badania pomocny jest w procesie diagnozowania zaburzeń miesiączkowania, niepłodności, trądziku i hirsutyzmu (nadmiernego owłosienia). Zestawienie wyników badań uwzględnionych w e-pakiecie pakiecie pozwala nie tylko na ocenę funkcji układu hormonalnego kobiety, ale także na wskazanie przyczyny diagnozowanych zaburzeń. Ze względu na szereg wzajemnych zależności występujących w układzie hormonalnym i wieloczynnikowy charakter podłoża chorób endokrynologicznych, uzyskane wyniki badań należy skonsultować z lekarzem.   Cennym uzupełnieniem pakietu hormonalnego dla mężczyzn jest e-PAKIET HORMONALNY UZUPEŁNIAJĄCY - Kortyzol, Insulina, Witamina D, który jest dostępny w cenie obniżonej o 25% TUTAJ.   *Czas prezentowany jest w dniach roboczych i może ulec zmianie ze względu na uwarunkowania laboratoryjne i nie stanowi zobowiązania do realizacji usługi w tym czasie. Informację o przewidywanym czasie wykonania wszystkich badań objętych pakietem, zależnie od wybranego punktu pobrań, można sprawdzić na podstronach poszczególnych badań, wybierając placówkę realizacji lub kontaktując się z infolinią.
Powiązane badania

Lipidogram (CHOL, HDL, nie-HDL, LDL, TG)
Lipidogram (CHOL, HDL, nie-HDL, LDL, TG). Lipidogram - ilościowa ocena frakcji cholesterolu i trójglicerydów, przydatna w diagnostyce dyslipidemii oraz w ocenie ryzyka miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych.

Glukoza
Glukoza. Oznaczenie stężenia glukozy we krwi służy do oceny metabolizmu węglowodanów. Jest podstawowym badaniem w rozpoznawaniu i monitorowaniu  leczenia cukrzycy. Wykorzystywane w identyfikacji zaburzeń tolerancji węglowodanów ora

Morfologia krwi
Morfologia krwi pełna (tzw. morfologia 5 diff.). Jakościowa i ilościowa ocena składu i morfologii  krwi obwodowej, krwinek: czerwonych (erytrocytów), białych (pięciu frakcji) oraz płytek krwi (trombocytów). Podstawowe przesiewowe b

Podobne artykuły