Publikujemy odpowiedź dr Anny Wójtowicz na często zadawane pytanie dotyczące problematyki cukrzycy ciążowej.
Cukrzyca ciążowa – co to jest?
Cukrzycą nazywamy grupę zaburzeń metabolicznych, których wspólną cechą jest podwyższony poziom glukozy we krwi czyli tzw. hiperglikemia, która jest następstwem bezwzględnego lub względnego niedoboru insuliny – hormonu wydzielanego przez trzustkę. Natomiast cukrzycę ciążową definiuje się jako różnego stopnia zaburzenia tolerancji glukozy, które po raz pierwszy wystąpiły lub zostały wykryte w czasie ciąży. W tej grupie mogą znaleźć się zarówno kobiety, które przed ciążą miały nieprawidłową gospodarkę glukozą, co zostało wykryte dopiero w czasie ciąży, jak i kobiety, u których wysoki poziom glukozy wystąpił tylko w czasie ciąży. O rodzaju cukrzycy można się przekonać po porodzie i okresie połogu. Jeśli po porodzie wartości stężenia glukozy we krwi znormalizują się to mamy do czynienia z cukrzycą ciążową. W sytuacji, gdy pacjentka nadal wymaga leczenia można stwierdzić, że została wykryta cukrzyca typu 2 lub typu MODY.
Jak rozpoznać cukrzycę ciążową?
Każda kobieta w ciąży w czasie pierwszej wizyty u ginekologa powinna mieć zlecone oznaczenie stężenia glukozy na czczo we krwi żylnej. Jeśli stężenie glukozy przekracza 125 mg/dl to należy rozpoznać cukrzycę ciążową. Natomiast wartość poniżej 100 mg/dl jest wynikiem prawidłowym i w tych przypadkach należy powtórzyć diagnostykę w kierunku cukrzycy między 24 a 28 tygodniem ciąży. Zalecany schemat wykrywania cukrzycy w ciąży może być dwustopniowy i obejmuje test przesiewowy i diagnostyczny.
Test przesiewowy
Test przeprowadza się między 24 a 28 tygodniem ciąży i nie wymaga badania glikemii na czczo. Bada się poziom glukozy we krwi żylnej w 1 godzinę po doustnym podaniu 50 g glukozy. Przy stężeniu glukozy powyżej 180mg/dl rozpoznajemy cukrzycę ciężarnych. Natomiast poziom glukozy po 1 godzinie o wartości między 140 a 180 mg/dl jest wskazaniem do wykonania testu diagnostycznego.
Test diagnostyczny
Test ten wykonuje się na czczo, 8-14 godzin po ostatnim posiłku. Trzy dni przed wykonaniem testu nie należy stosować ograniczeń węglowodanów. Krew pobiera się na czczo i 2 godziny od wypicia 75 g glukozy rozpuszczonej w 250-300 ml wody w ciągu 5 min. W tym czasie należy siedzieć, nie można przyjmować jakiegokolwiek pożywienia i nie można palić papierosów. Jeśli stężenie glukozy przekracza 140 mg/dl to rozpoznajemy cukrzycę ciążową.
Powikłania cukrzycy ciążowej
Przyczyną cukrzycy ciążowej są metaboliczne i hormonalne zmiany zachodzące w okresie ciąży, prowadzące do insulinooporności. Ten rodzaj cukrzycy nie wpływa na rozwój embrionalny płodu, ale może być przyczyną takich powikłań jak zwiększona ilość płynu owodniowego, obumarcie wewnątrzmaciczne płodu, nadciśnienie tętnicze, nadmierna masa płodu (makrosomia), niedojrzałość płodu czy zaburzenia metaboliczne u płodu po porodzie. Makrosomia może być przyczyną urazów okołoporodowych zarówno u matki jak i u płodu. Noworodki często mają zaburzony metabolizm, co objawia się hipoglikemią we wczesnym okresie poporodowym.
Jak leczyć cukrzycę ciążową?
Kobiety z rozpoznaną cukrzycą ciążową powinny znajdować się pod opieką ośrodka wyspecjalizowanego w tego typu przypadkach. Potrzebna jest współpraca lekarza położnika, diabetologa, neonatologa oraz przeszkolonego dietetyka. Leczenie rozpoczyna się od diety. Ilość kalorii dostarczanych z posiłkiem musi być dostosowana do okresu ciąży, masy ciała ciężarnej i jej aktywności fizycznej. Około 35-40% kalorii powinny dostarczać węglowodany złożone, 20-25% białka, a 30-35% tłuszcze. Insulinę włączamy w sytuacji, gdy poziom glukozy na czczo przekracza 95 mg/dl lub w 2 godziny po posiłku 120mg/dl. Dla prawidłowego przebiegu ciąży należy uzyskać wartości glikemii na czczo w granicach 60-90 mg/dl, przed posiłkami 60-105 mg/dl, w 1 godzinę po posiłku <140 mg/dl, w 2h po posiłku <120 mg/dl, a w nocy >60 mg/dl. W przypadku pojawienia się nadciśnienia należy wdrożyć odpowiednie leczenie. Kontrola diabetologiczna i położnicza nawet w przypadku prawidłowo przebiegającej ciąży powinna być prowadzona w ośrodku o najwyższym stopniu referencyjności.
Poród i połóg u kobiety chorej na cukrzycę ciążową
Zalecenia dotyczące sposobu porodu są takie same jak w przypadku cukrzycy przedciążowej. Kobiety z rozpoznaną cukrzycą ciążową mogą rodzić drogami natury. W sytuacji, gdy w badaniu ultrasonograficznym szacowana masa płodu przekracza 4250g należy rozważyć cięcie cesarskie. Po porodzie zwykle kobiety te nie wymagają insulinoterapii, ale po 6-12 tygodniach od porodu należy ponownie wykonać test obciążenia 75 g glukozy celem jednoznacznego wykluczenia lub potwierdzenia cukrzycy typu 2 lub typu MODY. Wynik testu negatywny (prawidłowy) jest wówczas, gdy glukoza na czczo jest poniżej 100mg/dl, a 2 godziny po posiłku poniżej 140 mg/dl. Cukrzycę rozpoznajemy, gdy poziom glikemii na czczo przekracza 126 mg/dl, a w 2 godziny po posiłku jest wyższy niż 200 mg/dl. Nieprawidłową tolerancję glukozy rozpoznajemy, gdy stężenie glukozy na czczo wynosi 100-125 mg/dl, a 2 godziny po posiłku 140-199 mg/dl. Kobiety z prawidłowym wynikiem testu wymagają jego powtórzenia raz w roku i utrzymania prawidłowej masy ciała. Pozostałe dwie grupy kobiet wymagają stałej opieki poradni diabetologicznej.
