Kiedy warto zbadać stężenie kreatyniny?

Kreatynina jest azotowym związkiem chemicznym powstającym w mięśniach szkieletowych z kreatyny. Stanowi produkt uboczny metabolizmu i w całości usuwana jest przez nerki, nie podlegając reasorpcji zwrotnej. Zaburzenie czynności nerek objawia się spadkiem wydalania kreatyniny z moczem i tym samym zwiększeniem jej stężenia we krwi. Oznaczenie kreatyniny w surowicy jest podstawowym badaniem laboratoryjnym służącym do oceny funkcji filtracyjnej nerek.

Kto powinien wykonać badanie?

Najważniejszymi wskazaniami do wykonania badania jest podejrzenie ostrej lub przewlekłej choroby nerek. Objawy niewydolności nerek mogą być bardzo różne. Wymienić tu można m.in. zmęczenie, zaburzenia koncentracji, utratę apetytu, nudności, wymioty, obrzęki, opuchnięcia, problemy z oddawaniem moczu, zmianę zabarwienia moczu, wysokie ciśnienie krwi.

Poziom kreatyniny powinien być również kontrolowany u osób cierpiących na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, choroby tkanki łącznej oraz chorych dializowanych. Oznaczenie zleca się także przed obrazowymi badaniami diagnostycznymi, podczas których pacjentom podawany jest kontrast tj. tomografią komputerową, rezonansem magnetycznym, koronografią, arterografią.

Pomiar kreatyniny we krwi powinien należeć do badań wykonywanych w ramach corocznych badań okresowych, obok pomiaru stężenia glukozy, lipidogramu czy prób wątrobowych.

Sprawdź e-pakiet nerkowy

Wartości referencyjne

Dla kreatyniny nie ustalono uniwersalnego zakresu wartości referencyjnych. Na ogół zakresy opracowywane są oddzielnie dla płci; niekiedy z uwzględnieniem dekad życia. Oddzielnie podawane są zakresy referencyjne dla dzieci z uwzględnieniem rocznych lub kilkuletnich przedziałów wieku. Zakresy określane są przez laboratorium wykonujące badanie, zależnie od stosowanej metody oznaczenia i doboru grupy referencyjnej.
Należy pamiętać, że poziom kreatyniny we krwi zależny jest od wieku, płci oraz masy mięśniowej pacjenta. Dieta bogata w mięso może zwiększyć stężenie nawet o 30 %. Stosowanie leków również może podwyższać (kwas acetylosalicylowy) lub obniżać (leki moczopędne, glikokortykosteroidy) stężenie kreatyniny w surowicy. Ważne jest by każdy wynik był indywidualnie oceniony przez lekarza.

Badanie klirensu kreatyniny (GFR)

Do wzrostu stężenia kreatyniny dochodzi dopiero wtedy, gdy dysfunkcji ulega 50 % kłębuszków nerkowych, dlatego w niektórych przypadkach uzyskanie prawidłowej wartości kreatyniny nie wyklucza problemu z nerkami. Przy podejrzeniu niewielkiego upośledzenia nerek warto wykonać badanie klirensu kreatyniny (GFR – glomerular filtration rate). GFR pozwala na określenie tzw. przesączania kłębuszkowego, czyli ilości krwi przepływającą przez kłębuszki nerkowe.

GFR można zbadać w laboratorium oznaczając równolegle stężenie kreatyniny w surowicy krwi oraz w dobowej zbiórce moczu.

W codziennej praktyce klinicznej najczęściej stosuje się wskaźnik eGFR (estimated glomerular filtration rate), który jest wyliczany z odpowiednich wzorów matematycznych. Wartość eGFR najczęściej dodawana jest do wyniku badania kreatyniny automatycznie, lecz może być również dodatkowo wyliczana przez lekarza, gdy zaistnieje konieczność zastosowania innego wzoru. eGFR jest badaniem dokładniejszym, ponieważ oprócz stężenia kreatyniny w surowicy krwi, do oszacowania wartości brane są pod uwagę dodatkowe parametry tj. wiek, rasa, płeć, powierzchnia, masa ciała pacjenta.

Prawidłowy wynik eGFR ≥ 90 ml/min/1.73m2. W przypadku zaburzeń wydolności nerek dochodzi do obniżenia tej wartości.

Znaczenie eGFR

eGFR pozwala na wykrycie rozwijającej się choroby nerek we wczesnej fazie choroby. Ponadto, wartość eGFR w połączeniu z wywiadem i innymi badaniami ułatwia rozpoznanie przewlekłej choroby nerek oraz dokonanie klasyfikacji stopnia jej zaawansowania. eGFR stosuje się także do kontroli pacjentów przyjmujących leki obciążające nerki.

mgr Justyna Kata-Bury

Laboratoria Medyczne DIAGNOSTYKA

Piśmiennictwo:

1. Neumeister, I. Besenthal, B.O. Böhm: Diagnostyka laboratoryjna – poradnik kliniczny. Elsevier Urban & Partner. Wrocław 2013.
2. Dembińska-Kieć, J.W. Naskalski: Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Podręcznik dla studentów medycyny. Elsevier Urban & Partner. Wrocław, 2017