Monocytoza – przyczyny i diagnostyka

Monocytoza to stan zbyt wysokiego poziomu monocytów, czyli grupy białych krwinek. Mogą do niego doprowadzić zarówno zakażenia wirusowe, np. mononukleoza zakaźna, jak i niebezpieczne dla życia choroby rozrostowe, np. ziarnica złośliwa. Sprawdź, jakie jeszcze mogą być przyczyny monocytozy i jaką rolę odgrywają monocyty w organizmie.

Czym są monocyty? 

Monocyty to rodzaj leukocytów, czyli białych krwinek. Stanowią one 3-8% tych elementów morfotycznych krwi [1]. Powstają głównie w szpiku kostnym z komórek prekursorowych, zwanych monoblastami. Są największymi krwinkami występującymi w ludzkim krwiobiegu – osiągają średnicę od 10 do 20 μm. 

Monocyty po raz pierwszy w morfologii obwodowej krwi zostały opisane przez Cohna i Furtha w 1960 r. Po osiągnięciu dojrzałości, monocyty migrują z krwi do tkanek obwodowych, gdzie zmieniają się w makrofagi (tzw. komórki żerne, które mają za zadanie pochłaniać i niszczyć drobnoustroje, mikroorganizmy, obumarłe i uszkodzone komórki itp.). Niewielka część monocytów różnicuje się w inne komórki krwi, a nawet w inne tkanki. Dla określenia monocytów w wynikach morfologii krwi stosuje się skrót MONO.

Rola monocytów w organizmie

Monocyty to bardzo ważne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu struktury. Najbardziej znane są z oczyszczania krwi z bakterii oraz z fragmentów obumarłych tkanek. Uczestniczą w wytwarzaniu interferonu (białka uwalnianego w odpowiedzi na obecność patogenów i komórek nowotworowych), leukotrienów (lipidów biorących udział w mechanizmach odpornościowych i procesach zapalnych) i interleukin (cytokin ważnych dla procesów układu odpornościowego i krwiotwórczych). 

Na powierzchni monocytów znajdują się receptory, z którymi mogą się łączyć substancje – mediatory reakcji odpornościowych wytwarzane przez układ immunologiczny. W ten sposób monocyty ulegają aktywacji w miejscach objętych stanem zapalnym i starają się go zwalczać. 

Monocyty regulują czynności komórek tkanki łącznej i biorą udział w procesach angiogenezy, tzw. naczyniotworzenia, czyli powstawania nowych naczyń krwionośnych. W procesach odpornościowych odpowiedzialne są za prezentację antygenu limfocytom T oraz limfocytom B.

Mimo dobroczynnego działania, zbyt duża liczba monocytów w organizmie jest niepożądana. Stan zwiększonej liczby monocytów we krwi, wynoszącej ponad 800 μl, to monocytoza [2].

Każde większe odchylenie od normy powinno zostać skonsultowane z lekarzem, gdyż monocytoza pojawia się w przebiegu wielu groźnych dla zdrowia, a nawet dla życia, schorzeń.

Monocytoza – przyczyny

Monocytoza towarzyszy wielu chorobom i stanom klinicznym. Oto wybrane przyczyny monocytozy:

• zakażenia bakteryjne, wirusowe, pierwotniakowe (np. mononukleoza zakaźna, płonica, gruźlica, infekcyjne zapalenie wsierdzia);
• choroby układowe tkanki łącznej (kolagenozy);
• choroby nowotworowe, w tym np. choroba Hodgkina (ziarnica złośliwa), przewlekła białaczka mielomonocytowa i monocytarna; 
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
• choroby hematologiczne (np. makroglobulinemia Waldenströma, niedokrwistość hemolityczna, pierwotna małopłytkowość immunologiczna); 
• choroby autoimmunologiczne i naczyń, w tym np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, choroby zapalne jelit;
• stan po splenektomii, czyli zabiegu usunięcia śledziony; 
• choroby spichrzeniowe (glikogenozy, rzadkie, wrodzone wady metabolizmu węglowodanów);
• choroby metaboliczne, do których zalicza się przede wszystkim cukrzycę, dnę moczanową;
• przewlekła neutropenia;
• zaburzenia mieloproliferacyjne;
• sarkoidoza;
• regeneracja szpiku po radioterapii lub chemioterapii;
• stan rekonwalescencji po neutropenii;
• skutek uboczny stosowania niektórych leków (np. po leczeniu glikokortykosteroidami);
• narażenie na silny, przewlekły stres.

Objawy monocytozy

Zmiana poziomu monocytów nie daje żadnych typowych objawów. Wzrost poziomu monocytów jest konsekwencją określonego zaburzenia. W związku z tym pacjent odczuwa objawy odpowiadające danej jednostce chorobowej.

Badania w kierunku monocytozy

Monocytozę stwierdza się na podstawie morfologii krwi – to jedno z podstawowych badań diagnostycznych. Dostarcza wielu cennych informacji o stanie organizmu. Jeśli badanie krwi wykaże zbyt wysoki poziom monocytów, to powinno ono zostać uzupełnione o rozmaz krwi, czyli o ocenę budowy białych krwinek pod mikroskopem. Zdarza się, że po wykonaniu rozmazu automatycznego przeprowadza się rozmaz ręczny, aby zweryfikować wynik analizatora. W przypadku rozmazów automatycznych – „liczonych przez komputer” – można uzyskać fałszywe zwiększenie odsetka monocytów. Analizator może mylnie uznać za monocyty neutrofile czy pewne formy nietypowych limfocytów. 

Wynik badania morfologii krwi obwodowej należy każdorazowo skonsultować z lekarzem, który ustali dalsze postępowanie. Podkreślić trzeba, że morfologię, a tym samym badanie poziomu monocytów, zaleca się wykonywać profilaktycznie raz do roku. 

Aby wyniki badania krwi były miarodajne, pacjent powinien się do nich odpowiednio przygotować. Badanie monocytów przeprowadza się rano, najlepiej między godziną 7.00 a 10.00. Na badanie pacjent zgłasza się na czczo (ostatni posiłek powinien zostać spożyty dzień wcześniej do godziny 18.00). Przed badaniem można wypić niewielką ilość wody. Przed wykonaniem badania Warto poinformować personel medyczny o stosowanych lekach i schorzeniach, na które się cierpi.

Przeczytaj także: Morfologia krwi – co oznaczają wyniki?

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian