Nadczynność i niedoczynność tarczycy w ciąży. Objawy, przyczyny i diagnostyka
Zaburzenia w funkcjonowaniu tarczycy, a przede wszystkim niedoczynność tarczycy w ciąży, mogą być niebezpieczne dla rozwoju płodu i dla zdrowia ciężarnej. Dlatego tak ważne jest kontrolowanie poziomu TSH w czasie ciąży, ale i – jeśli to możliwe – w okresie planowania potomstwa. Warto wiedzieć, jakie objawy mogą wskazywać na niedoczynność lub nadczynność tarczycy w ciąży.
Tarczyca a ciąża
Podczas ciąży dochodzi do szeregu zmian ustrojowych, które adaptują organizm kobiety do nowego, odmiennego stanu. Zmiany dotyczą także gruczołów wydzielania wewnętrznego, do których należy m.in. gruczoł tarczowy, czyli tarczyca. Niemniej jednak, w niepowikłanej ciąży poziomy hormonów tarczycowych powinny mieścić się w zakresie norm (które są inne dla kobiet ciężarnych w porównaniu do norm dla reszty społeczeństwa). Przekroczenie pożądanych wartości może wymagać leczenia.
Niedoczynność tarczycy a ciąża
Podwyższony, przekraczający normę wynik badania TSH w ciąży najczęściej jest dowodem na niedoczynność tarczycy. To bardzo niebezpieczne dla płodu, taki stan może bowiem prowadzić do poronień, porodów przedwczesnych, niskiej masy urodzeniowej dziecka, przedwczesnego oddzielenia łożyska czy wad wrodzonych.
Dowodem na wystąpienie niedoczynności u ciężarnej jest współistnienie zbyt wysokiego poziomu TSH, obniżonego poziomu fT3 i fT4 oraz przeciwciał anty-TPO (w przypadku choroby Hashimoto). Pamiętaj, że zakresy markerów stanu tarczycy nie tylko są inne u kobiet ciężarnych, ale także różnią się w poszczególnych trymestrach ciąży. Wymioty, na które ciężarna może uskarżać się w trakcie ciąży bywają uznane za naturalny objaw jej stanu i często są lekceważone, lecz mogą właśnie łączyć się z niedoczynnością tarczycy. Niedoczynność tarczycy w ciąży może objawiać się także szybkim i znaczącym przybieraniem na wadze, obniżonym nastrojem (a nawet stanem depresyjnym), suchością skóry, stałym uczuciem zmęczenia i senności, wypadaniem włosów i łamliwością paznokci, uczuciem zimna czy zaparciami. Bywa, że objawy przez długi czas uznawane są po prostu za objawy ciąży lub są na tyle dyskretne, że ciężarne nie zwracają na nie większej uwagi.
Niedoczynność tarczycy w ciąży niewątpliwie wymaga leczenia. Oparte jest ono na podawaniu tyroksyny T4 (doustnie) do momentu uzyskania pożądanych wartości TSH w poszczególnych trymestrach ciąży i poprawy stanu klinicznego. Bardzo istotne dla prawidłowego procesu leczenia jest zażywanie leku o tej samej porze i powstrzymywanie się od przyjmowania pokarmów ani płynów w ciągu kolejnych 30 minut po przyjęciu leku.
To ważne, by zaburzenie pracy tarczycy zostało wykryte jak najszybciej, bowiem późno wykryta niedoczynność tarczycy w ciąży zwiększa ryzyko powikłań u matki oraz u płodu. Dlatego oznaczenie poziomu TSH zleca się na ogół już podczas pierwszej wizyty potwierdzającej ciążę. Pamiętaj, że nieleczona niedoczynność tarczycy w ciąży jest groźna, ale nie panikuj, gdy wynik TSH okazuje się nieprawidłowy. Leczenie zaburzenia zazwyczaj nie jest trudne i przynosi dobre efekty.
Należy wiedzieć, że u wszystkich kobiet w ciąży zaleca się suplementację jodu w postaci jodku potasu.
Nadczynność tarczycy w ciąży
Obniżone TSH w ciąży może natomiast sugerować nadczynność tarczycy. Jednak tyreotoksykoza u ciężarnych może być związana z ich odmiennym stanem (zmianami biochemicznymi) i na ogół nie wymaga leczenia.
Z inną sytuacją mamy do czynienia, kiedy niski poziom TSH jest wynikiem zaburzeń pracy tarczycy. Taki stan zdecydowanie wymaga leczenia. Jak więc odróżnić nadczynność fizjologiczną od tej, która może zagrażać ciężarnej lub/i płodowi? Konieczne jest oznaczenie poziomu stężenia FT4 i/lub FT3 (pamiętaj, że wartości referencyjne zależą od wieku ciąży). Czasem wykonuje się także badanie ultrasonograficzne tarczycy, a także oznaczenie we krwi poziomu przeciwciał TRAb skierowanych przeciwko receptorowi TSH w tarczycy. Jakie objawy powinny zwrócić uwagę przyszłych mam? Uczucie kołatania serca, wyraźnie odczuwalne przyspieszenie pracy serca, spadek masy ciała, drżenie rąk, nadmierna potliwość, wymioty, biegunka, osłabienie lub przeciwnie – nadpobudliwość.
Nieleczona nadczynność tarczycy w ciąży, wynikająca z choroby, może skutkować porodem przedwczesnym, obniżoną masą urodzeniową dziecka, powikłaniami u noworodka, bardzo niebezpiecznym przełomem tarczycowym podczas porodu, a nawet poronieniem.
Leczenie nadczynności tarczycy w ciąży opiera się na podawaniu tyreostatyków, które hamują syntezę hormonów tarczycy. Stosuje się jak najmniejsze skuteczne dawki i dąży do ich odstawienia, bowiem przenikają one przez łożysko i mogą prowadzić do powstania wola i niedoczynności tarczycy u płodu.
