Nerwobóle – dlaczego powstają i jak je leczyć?

Nerwobóle, znane również jako neuralgie, są silnymi i dokuczliwymi bólami, mającymi charakter napadowy. Szacuje się, że nawet 1,5% społeczeństwa może regularnie doświadczać tego typu dolegliwości, zaś jej łagodnych postaci doświadczy w trakcie życia prawie każdy z nas. Neuralgia sama w sobie nie jest chorobą, a objawem uszkodzenia określonego nerwu lub jego podrażnienia w wyniku różnych stanów chorobowych. W wielu przypadkach ból ma charakter idiopatyczny, a więc nie można określić jego przyczyn. Neuralgie mogą dotyczyć osób w każdym wieku, częstotliwość ich występowania zazwyczaj narasta wraz z wiekiem. Z tego artykułu dowiesz się więcej o najczęstszych przyczynach i postaciach neuralgii oraz możliwościach terapeutycznych, mających na celu złagodzenie dolegliwości.

Jak klasyfikujemy neuralgie?

Podstawowa i najistotniejsza klasyfikacja neuralgii opiera się o ich lokalizację w ciele. Poniżej przedstawiamy podział poszczególnych neuralgii wraz z ich charakterystycznymi objawami.

Neuralgia nerwu trójdzielnego (TN, znaną również jako choroba Fotherghilla lub tic douloureux)

Jest najczęstszym występującym nerwobólem. Występuje ona w obrębie twarzy. Nerw trójdzielny jest odpowiedzialny m.in. za przewodzenie bodźców w policzkach i szczęce. Jego uszkodzenie lub podrażnienie przez różne czynniki jest źródłem bardzo silnych dolegliwości bólowych, zazwyczaj po jednej stronie twarzy. Ból jest opisywany jako ostry, przeszywający, przypominający rażenie prądem. Mogą mu towarzyszyć skurcze mięśni twarzy (tiki). Czynnikiem wyzwalającym ataki neuralgii mogą być nawet codzienne czynności, takie jak mycie zębów czy golenie, a nawet podmuch wiatru.

Wiele z przyczyn TN pozostaje niewyjaśnionych. Wśród czynników sprawczych wymienia się urazy w obrębie twarzy, stwardnienie rozsiane, przebyty wylew krwi do mózgu, czy ucisk wywołany rozwojem procesu nowotworowego. Podrażnienie włókien nerwu, rozwój stanu zapalnego i uszkodzenie osłonek nerwu sprzyja wyzwalaniu dolegliwości bólowych. TN występuje najczęściej u kobiet po 50. r.ż.

Przeczytaj również: Tiki nerwowe – przyczyny i objawy. Jak się ich pozbyć?

Nerwobóle w klatce piersiowej

W tym przypadku najczęstszą postacią jest nerwoból międzyżebrowy, wywołany uszkodzeniem jednego lub kilku nerwów międzyżebrowych. Rzadziej może występować nerwoból serca (nerwica serca).

• Nerwoból międzyżebrowy zazwyczaj jest odczuwalny jako przenikliwy ból od strony kręgów piersiowych, promieniujący do żeber. W skrajnych przypadkach może znacząco utrudniać nabranie pełnego wdechu. Neuralgia międzyżebrowa może być wywoływana przez choroby zwyrodnieniowe kręgosłupa (np. skolioza), urazy klatki piersiowej przebiegające z uszkodzeniem żeber, a także niedobór niektórych witamin z grupy B, które mają istotne znaczenie w zapewnieniu prawidłowego przewodnictwa nerwowego.
• Nerwoból serca (znany także jako nerwica serca) może być objawem niektórych zaburzeń psychiatrycznych, takich jak nerwica wegetatywna czy depresja. Kłuciu serca może wtedy towarzyszyć jego kołatanie, drżenie rąk, odczucie lęku, nadmierne pocenie się, czy zaburzenia snu.

Należy pamiętać, że w przypadku występowania przewlekłych dolegliwości bólowych w obrębie klatki piersiowej, bądź nagłego napadu gniotącego, palącego bólu w okolicach mostka konieczna jest jak najszybsza konsultacja lekarska. Pozorne objawy neuralgii mogą nierzadko maskować poważne schorzenia kardiologiczne, takie jak choroba wieńcowa czy zawał mięśnia sercowego.

Nerwobóle pleców

Mogą być one wywołane procesami zapalnymi toczącymi się w obrębie kręgosłupa i/lub uciskiem miejscowych nerwów w wyniku zmian zwyrodnieniowych (np. dyskopatii). 

Neuralgia półpaścowa (nerwoból postherpetyczny) jest najczęstszym powikłaniem półpaśca, choroby zakaźnej wywoływanej przez wirus ospy wietrznej i półpaśca (VZV). Przebywający w uśpieniu w zwojach nerwowych tułowia wirus może ulec reaktywacji, w wyniku której następuje podrażnienie miejscowych zakończeń nerwowych i wystąpienie napadów zlokalizowanego, ostrego bólu, zazwyczaj po jednej stronie tułowia. W ostrej fazie zakażenia bólom towarzyszy charakterystyczna wysypka. Mogą się one utrzymywać nawet kilka lat po zakażeniu.

Nerwoból brzucha po lewej stronie i/lub nerwoból brzucha po prawej stronie

Niekiedy podrażnieniu lub uszkodzeniu mogą ulec nerwy ścian brzucha. Należy jednak pamiętać, że tego typu neuralgie łatwo pomylić można z dolegliwościami, których źródłem są tak naprawdę liczne narządy jamy brzusznej. Bóle kłujące mogą towarzyszyć chorobom takim jak refluks, kamica nerkowa, żółciowa, czy niedrożność przewodu pokarmowego. Gniotące bóle nierzadko występują w przebiegu choroby wrzodowej. Bóle o charakterze skurczowym często towarzyszą miesiączce czy zespołowi jelita drażliwego.

Nerwobóle – objawy

Jak wcześniej wspomniano, wiele jednostek chorobowych może manifestować się dolegliwościami bólowymi, mogącymi współwystępować i nakładać się z tymi, których źródłem są neuralgie. Dlatego wszelkie niepokojące nas objawy należy konsultować z lekarzem. Niektóre cechy dolegliwości o charakterze neuralgii to:

• ból zlokalizowany w jednym miejscu;
• miejscowa wrażliwość tkanki na dotyk i ucisk;
• ból o ostrym, piekącym charakterze – nie tępy i nie pulsujący, pojawiający się nagle, często z tygodniowymi przerwami;
• zachowanie funkcjonalności obszaru dotkniętego objawami bólowymi;
• towarzyszące skurcze (tiki, spazmy) mięśniowe;
• brak widocznych uszkodzeń powłok skórnych w miejscu występowania neuralgii;
• zaburzenia czucia (parestezje), mrowienie, drętwienie obszarów unerwianych przez uszkodzone lub uciskane włókna.

To może Cię zainteresować: Neuropatia obwodowa – czym jest, jakie są jej objawy i przyczyny?

Diagnostyka neuralgii

Brak jest specyficznych badań laboratoryjnych i obrazowych, stosowanych ściśle do wykrywania neuralgii. Diagnostyka opiera się o wykluczenie innych przyczyn dolegliwości bólowych i analizę ewentualnych zmian zwyrodnieniowych i chorobowych w sąsiedztwie obszarów dotkniętych neuralgią:

• badania neurologiczne – celem określenia obszarów nerwobólów;
• badanie dentystyczne – celem wykluczenia ropni jamy ustnej, mogących uciskać na nerwy czaszkowe;
• badania laboratoryjne – celem wykrycia stanów zapalnych w organizmie;
• badania USG, tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego, RTG – celem określenia źródeł ucisku na nerw lub jego uszkodzenia.

Leczenie neuralgii

Istnieje szereg metod, dzięki którym pacjenci z nerwobólami mogą poprawić swój komfort życia, który, ze względu na nasilenie i uporczywość dolegliwości bólowych, może ulegać znaczącemu pogorszeniu. Wyboru odpowiedniej dla konkretnego pacjenta metody dokonuje lekarz. Wymienić tutaj można:

• leczenie przyczynowe dolegliwości, która wywołuje neuralgię: leczenie dentystyczne celem usunięcia uciskających na nerwy czaszkowe ropni, leczenie chirurgiczne mające na celu usunięcie fragmentów kości, uciskających na nerwy lub zablokowanie i/lub zniszczenie części nerwów, odpowiedzialnych za ból;
• doraźne leczenie bólu opiera się o podawanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), w postaci doustnej lub miejscowo stosowanego żelu, np. zawierającego diklofenak. Przewlekłe stosowanie NLPZ musi być konsultowane z lekarzem celem oceny czy korzyści z ich stosowania przeważają nad potencjalnymi skutkami ubocznymi;
• w cięższych przypadkach stosuje się leki przeciwpadaczkowe, przeciwdrgawkowe oraz stabilizatory nastroju i leki przeciwdepresyjne. Zmniejszają one podatność układu nerwowego na bodźce, a co za tym idzie, zmniejszają dolegliwości związane z atakami neuralgii. Niestety wiele z nich to substancje silnie uzależniające, a ich przyjmowanie wymaga ścisłego nadzoru lekarza;
• terapie fizykalne: fizjoterapia;
• suplementacja witamin, zwłaszcza z grupy B.

Domowe sposoby na nerwobóle

Oprócz sposobów, które ma do zaoferowania współczesna medycyna, istnieją pewne domowe metody na poprawę samopoczucia i łagodzenia dolegliwości u pacjentów z neuralgiami:

• odpowiednio zbilansowana dieta, bogata w witaminy z grupy B (pieczywo razowe, orzechy, płatki owsiane, kasze, jaja, nabiał);
• regularna aktywność fizyczna, dostosowana do naszych możliwości w ten sposób, by nie zaostrzała objawów neuralgii;
• suplementy diety – od niepamiętnych czasów niektóre zioła i inne rośliny z powodzeniem były stosowane w medycynie. W niektórych przypadkach mogą być one cennym uzupełnieniem terapii neuralgii. Należy jednak pamiętać, by ich równoległe stosowanie przedyskutować z lekarzem. Niektóre z substancji zawartych w suplementach mogą wchodzić w interakcje z przyjmowanymi lekami. Suplementy roślinne występują w postaci naparów, okładów czy olejków do masażu. Wymienić można:
  • czarny bez – źródło witamin z grupy B, działanie rozluźniające i przeciwskurczowe;
  • arnikę – działanie przeciwbólowe;
  • gorczycę – może łagodzić objawy neuralgii;
  • wetywerię – zawarte w niej olejki eteryczne mają działanie przeciwzapalne.

Mgr Aleksandra Wasilów